Thema 2. Fysieke en hersenontwikkeling

Question 1

Waar reageert het ventrale stratum (meer actief bij adolescenten) sterk op?

Answer 1

Het krijgen van een beloning. Dit hangt samen met de hoeveelheid testosteron.

Question 2

Wat is de menarche? (tentamenvraag)

Answer 2

De eerste ongesteldheid van een meisje

Question 3

Wat is de adrenarche? (tentamenvraag)

Answer 3

De rijping van de HPA-as = de allereerste fase van lichamelijke verandering

Question 4

Wat is de gonadarche? (tentamenvraag)

Answer 4

De rijping van de HPG-as = verdere rijping primaire seksuele organen (eierstokken en testikels) en de secondaire seksuele karakteristieken (schaamhaar, borstontwikkeling, ontwikkeling van de geslachtshormonen) en wordt de adolescent geslachtsrijp.

Question 5

Wanneer start de groei van schaamhaar? (tentamenvraag)

Answer 5

Wanneer de afgifte van de hormonen androstenedion en DHEA een zeker niveau bereikt

Question 6

Welke stadia kent de puberteitsontwikkeling volgens Tanner?

Answer 6

1. geen beharing, verheven tepel meisjes, geen ontwikkeling jongens
2. eerste (blonde) haartjes, alleen bij penis en langs labia, enige borstvorming, scrotum en testikels groeien, scrotum verkleurd
3. meer haar, donkerder, gekruld, over hele schaamstreek, wat meer borstvorming maar nog geen duidelijke afgrenzing, penis wordt langer
4. volwassen haar maar nog steeds op beperkt gebied, tepel verheft zich boven borst, penis wordt dikker en eikel groeit mee, scrotum verkleurd verder
5. hoeveelheid en spreiding volwassen proporties, tepelhof volgt borstronding, genitaliën bereiken volwassen omvang en vorm

Question 7

Noem de 5 belangrijke lichamelijke veranderingen die plaatsvinden tijdens de adolescentie.

Answer 7

• Er treden veranderingen op in de hormonale systemen die de lichamelijke veranderingen reguleren en coördineren.
• Er is een periode van versnelde groei van het lichaam (de groeispurt).
• Er is een toename en een andere verdeling van lichaamsvet en spierweefsel.
• De systemen van bloedsomloop en ademhaling ontwikkelen zich, wat in combinatie met de veranderingen in spierweefsel kan leiden tot een toename van kracht en uithoudingsvermogen.
• De rijping komt op gang van de primaire geslachtsorganen en van secundaire seksuele kenmerken.

Question 8

Wat is de thelarche?

Answer 8

Groei van de borsten

Question 9

Wat is de seculiere trend? (tentamenvraag)

Answer 9

De afname die te zien is in de leeftijd waarop de menarche plaatsvindt.

Question 10

Wat is een voorspeller van vroege rijping en ontwikkeling bij meisjes?

Answer 10

Sociale stressoren en vooral slechte gezinsomstandigheden

Question 11

Als uit onderzoek blijkt dat jongens als eerste de spemarche hebben ervaren een laag zelfbeeld hebben en een jaar later dit lage zelfbeeld ook wordt aangetroffen bij jongens die inmiddels ook de spemarche hebben ervaren, waar is dit lage zelfbeeld dan aan te wijten?

Answer 11

De status van de spermarche

Question 12

Waar lijkt vroege lichamelijke ontwikkeling tijdens de adolescentie mee samen te hangen?

Answer 12

Met regelovertredingen zoals winkeldiefstallen, vandalisme, vechten, wapenbezit en illegaal middelengebruik.

Question 13

Welke theorieën dragen verklaringen aan voor de invloed van rijping en lichamelijke ontwikkeling op het functioneren van adolescenten?

Answer 13

• de hypothese van de stressvolle verandering: voorspelt dat alle adolescenten stress zullen ervaren als hun lichaam verandert, maar ook dat die stress het grootst is tijdens perioden met de grootste en snelste verandering
• de hypothese van de hormooninvloeden: op de veranderingen in de stressgevoeligheid waardoor ze meer gevoelig worden voor stressoren en op de veranderingen in het uiterlijk van het lichaam wat leidt tot waargenomen of echte reacties vanuit de omgeving
• de hypothese van de afwijkende timing: veranderingen die zich eerder of later voordoen dan gebruikelijk in de ontwikkeling kunnen tot hoger niveau van stress leiden
• de contextuele versterkingshypothese: richt zich op samenspel van processen die gepaard gaan met veranderingen zowel op lichamelijk als op sociaal gebied
• de accentueringshypothese: veeleisende transities die gepaard gaan met nieuwigheid, ambiguïteit en onzekerheid vergroten verschillen tussen mensen uit. Omdat dit mensen terugwerpt op basiskarakter en -persoonlijkheid.
• de rijpingsdichtheidhypothese: houdt in dat er sprake is van verhoogde druk als de ontwikkeling in kortere tijd plaatsvindt. Hierdoor komt er druk op de adolescent te staan.

Question 14

Leg uit wat er bedoeld wordt met de begrippen status, timing en tempo in relatie tot de fysieke ontwikkeling van de adolescent.

Answer 14

• De status van de lichamelijke ontwikkeling verwijst naar het niveau van de lichamelijke rijping en ontwikkeling van de adolescent.
• De timing van de lichamelijke ontwikkeling geeft weer in hoeverre de rijping en de lichamelijke ontwikkeling eerder, op hetzelfde moment, of later plaatsvindt dan bij leeftijdgenoten van dezelfde sekse.
• Het tempo van de lichamelijke ontwikkeling verwijst naar de snelheid waarmee een adolescent door de stadia van de rijping en de ontwikkeling heen gaat.

Question 15

Wat zijn executieve functies?

Answer 15

• werkgeheugen: gedurende korte tijd actief houden van informatie
• response inhibitie: het kunnen remmen van ongewenst gedrag

Question 16

Wat wordt bedoeld met dat de adolescentie gezien kan worden als een paradox?

Answer 16

hoewel er lichamelijk en cognitief veel vooruitgang is neemt het aantal ongelukken en sterfgevallen in deze periode toe

Question 17

Wat verstaan we onder de theory of mind?

Answer 17

de vaardigheid om na te denken over de gedachten en handelingen van iemand anders

Question 18

Wat veronderstelt het dual processing model?

Answer 18

dat de ontwikkeling van subcorticale hersengebieden (zoals het striatum en de amygdala) voorloopt op de ontwikkeling van corticale hersengebieden (zoals de prefrontale cortex en de pariëtale cortex)

Question 19

Hoe kan de paradox van de adolescentie verklaard worden vanuit neurobiologische optiek?

Answer 19

Sommige neurobiologische modellen (dual-processing modellen) verklaren deze paradox vanuit de asynchrone ontwikkeling van de hersenen. Deze modellen veronderstellen dat subcorticale hersengebieden die direct gevoelig zijn voor de spanning van het nemen van risico’s en het ervaren van primaire emoties als beloning, blijdschap of angst bij de aanvang van de adolescentie extra actief zijn. Corticale hersengebieden die belangrijk zijn voor controle van emoties vertonen daarentegen een langzamer ontwikkelingspatroon. Deze fragiele balans in de hersenontwikkeling zou de toename van risicogedrag in de adolescentie en het zonder nadenken over consequenties van gedrag kunnen verklaren.

Question 20

Hoe zit het met witte en grijze stof?

Answer 20

De witte stof neemt in hoeveelheid toe tot het twintigste levensjaar, dit gebeurt in alle hersengebieden met een vrij constante snelheid over de jaren. De grijze stof neemt echter toe tijdens de kinderjaren om vervolgens af te nemen gedurende de adolescentie.Sommige hersengebieden laten al vroeg in de ontwikkeling deze afname zien terwijl bij andere hersengebieden dit relatief langzaam verloopt. Binnen de cortex vindt de langzaamste verandering plaats in de prefrontale cortex (meer specifiek de dorsolaterale prefrontale cortex), in de temporaal-pariëtale junctie, en in de pariëtale cortex. Hier vindt een afname van grijze stof plaats tot aan het twintigste levensjaar.

Question 21

Wat is geen kandidaat voor het ondergaan van een kritieke periode tijdens de adolescentie volgens Furhmann et al.?

Answer 21

• taalontwikkeling

wat wel? geheugen, effecten sociale stress en effecten drugsgebruik

Question 22

De veranderingen in de frontale cortex tijdens de adolescentie hebben effect op de executieve functies. Waarschijnlijk verloopt deze ontwikkeling van een diffuus naar een gespecialiseerd patroon. Wat wordt hiermee bedoeld en hoe uit zich dit?

Answer 22

Adolescenten laten op jongere leeftijd een meer diffuus patroon van hersenontwikkeling zien, ze activeren meer hersengebieden die niet relevant zijn voor de taak die uitgevoerd wordt. Naarmate adolescenten ouder worden laten ze een meer gefocuste activatie van hersengebieden zien, hersengebieden die daadwerkelijk belangrijk zijn voor het uitvoeren van de taak worden geactiveerd.

Question 23

Verklaar aan de hand van de veranderingen die plaatsvinden in het ventrale striatum (onderdeel van het limbisch systeem) en de ontwikkeling van de prefrontale cortex waarom risicogedrag toeneemt tijdens de adolescentie.

Answer 23

Het ventrale striatum wordt ook wel gezien als het pleziergebied van de hersenen en is gevoelig voor risico’s en beloningen. Vooral in het midden van de adolescentie reageert het ventrale striatum sterker op beloningen, hij wordt dan hypersensitief. Deze gevoeligheid hangt samen met de hoeveelheid testosteron. De toename in beloningsgevoeligheid en de drang tot het nemen van risico’s lijkt samen te hangen met deze hypersensitiviteit in het limbisch systeem. Tegelijkertijd is er sprake van een nog onderontwikkelde prefrontale cortex, een hersengebied dat juist moet zorgen voor inhibitie van dit risicogedrag. Deze combinatie zorgt voor een toename van risicogedrag tijdens de adolescentie.

Question 24

In de adolescentie vinden sociaal-affectieve veranderingen plaats op hersenniveau. Beschrijf deze omstandigheden en de gevolgen die zij hebben (tentamen).

Answer 24

Een toegenomen activatie van de PFC is te zien onder omstandigheden waarin er een beroep wordt gedaan op de creativiteit van adolescenten en onder omstandigheden waar emoties een grotere rol spelen (met name bij dreigende sociale exclusie). Ook motivatie speelt hier een belangrijke rol in, taken waartoe de adolescent zich (intrinsiek) gemotiveerd voelt gaan hem makkelijker af.

Question 25

De toename in beloningsgevoeligheid tijdens de adolescentie hangt samen met:

Answer 25

een hypersensitief limbisch systeem

Question 26

Waar is de amygdala heel gevoelig voor?

Answer 26

de intensiteit van emoties