Thema 2

Question 1

Onafhankelijke variabelen

Answer 1

De variabelen die je manipuleert

Question 2

Afhankelijke variabelen

Answer 2

De variabelen die je meet nadat de onafhankelijke variabelen wordt veranderd.

Question 3

Derde variabelen

Answer 3

Eventuele invloeden van andere variabelen, ook wel extraneous variables.

Question 4

Confounding

Answer 4

De derde variabelen kan de relatie tussen de onafhankelijke en afhankelijke variabele verstoren. Dat noem je confounding.

Question 5

Experiment

Answer 5

Deze haakt in op stap 2 (voorgestelde actie) en stap 4 (bijbehorende resultaten) van het als-dan-daarom schema. Het vormt een koppeling tussen de hypotheses en observaties.
Het is een actieve manier om een voorspelling empirisch te toetsen.

Question 6

Perfect gecontroleerd experiment

Answer 6

Experiment waarin enkel de onafhankelijke variabelen wordt gemanipuleerd en de derde variabelen onder controle zijn, confounding speelt geen rol.

Question 7

Heldere en specifieke voorspellingen

Answer 7

Voorafgaand aan een experiment moeten deze voorspellingen, ook wel verwachtingen geformuleerd worden. Wetenschappers gebruiken vaak operationele definities van een begrip, begrippen die conceptueel vaag zijn moeten worden verbeden.

Question 8

Interventei

Answer 8

Dit vormt het centrale kenmerk van een perfect gecontroleerd experiment. Het is een verandering in het systeem die de onderzoeker aanbrengt en waarmee de waarde van de onafhankelijke variabele wordt gemanipuleerd.

Question 9

Valide

Answer 9

Een manipulatie moet valide zijn, dat wil zeggen dat deze betrekking heeft op het construct dat je wilt manipuleren. Vraag jezelf altijd af zorgt deze manipulatie daadwerkelijk voor wat ik wil onderzoeken?

Question 10

Interventie chirurgisch

Answer 10

Interventie moet zeer precies worden uitgevoerd.
Een weinig precieze interventie wordt ook wel ‘fat-handed’ genoemd.

Question 11

Manipulatie sterk genoeg

Answer 11

De manipulatie van de onafhankelijke variabele moet sterk genoeg zijn, zodat er voldoende verandering in de onafhankelijke variabele wordt opgewekt om een effect op de afhankelijke variabele te kunne bewerkstelligen.

Question 12

False rejection

Answer 12

Wij moeten controleren of een experiment ruimte geeft voor false rejection, dus het onterecht verwerpen van de causale hypothese terwijl deze in werkelijkheid waar is.

Question 13

False confirmation

Answer 13

Wij moeten controleren of een experiment ruimte geeft voor false confirmation, dus het bevestigen verwerpen van de causale hypothese terwijl deze in werkelijkheid niet waar is.

Question 14

Directe controle

Answer 14

Als alle derde variabelen gelijk worden gehouden tijdens een interventie, zodat enkel de onafhankelijke variabele varieert.
Omdat het onmogelijk is om weet te hebben van alle variabelen die eventueel van invloed zijn op het te bestuderen verband, is directe controle van variabele belangrijk, maar altijd onvolledig.

Question 15

Indirecte controle

Answer 15

Het doel is om de invloed van derde variabele onafhankelijk te laten zijn van de interventie. Dit kan door een grote steekproef en random toe wijzing.

Question 16

Exeperimenter bias

Answer 16

Dat is een speciale vorm van derde variabelen in een onderzoek, namelijk de verwachtingen van onderzoeker en deelnemers.
Oplossing voor deelnemers is placebo-effect.
Oplossing voor onderzoeker is single-blind of dubbelblind onderzoek.
Voorheen werd gebruik gemaakt van deceptie

Question 17

Deceptie

Answer 17

Dit houdt in dat een onderzoeker bewust informatie over de studie achterhoudt om de deelnemers te misleiden om te voorkomen dat deelnemers verwachtingen gingen vormen over het onderzoek.

Question 18

Alternatieve verklaringen

Answer 18

Ondersteuning vinden voor een causale hypothese (door als-dan-daarom schema), wil niet zeggen dat hypothese ook waar is. Er kunnen namelijk alternatieve verklaringen zijn voor het optreden van het onderzoeksresultaat. Dit is mogelijk omdat er bij het toetsen van causale hypotheses ook allerlei hulpaannamen worden gemaakt.

Question 19

Experimentele opstelling

Answer 19

Is karakteriserend voor een experiment.
Hieronder vallen:
- fysieke aspecten, onderzoekseenheden (bv deelnemers, klassen)
- technologische aspecten, (apparatuur voor metingen, statistische software)
- situationele aspecten, (locatie, periode, bv laboratorium onderzoek of veldonderzoek)
- temporele aspecten, (bv duur experiment)
- sociale aspecten, die experiment op bepaalde wijze vormgeven (bv visie binnen wetenschapsgebied of onderzoeksgroep)

Question 20

Hulpaannamen

Answer 20

In de praktijk gebruiken wij deze, veelal impliciet, om van een causale hypothese en voorgestelde actie tot een voorspelling te komen. In het als-dan-daarom schema komen enkel de twee stappen causale hypothese en voorgestelde actie voor.
Falsificatie van causale hypothese is hiermee moeilijk of onmogelijk gemaakt omdat de basis van de falsificatie ook bij de hulpaannames kan liggen.

Question 21

Onderdetermintatie

Answer 21

Betekend de aanwezigheid van alternatieve verklaringen. Kan zijn causale hypotheses uit andere theorie, bepaalde achtergrondvariabele.

Question 22

Onderdeterminatie tegen gaan

Answer 22

1. beslissing uitstellen, dit is meestal geen echt oplossing
2. replicatie van onderzoek, onderzoek precies nog eens zo uitvoeren om te kijken of tot dezelfde resultaten komt.

Question 23

Ockham’s razor

Answer 23

De voorkeur te geven aan eenvoud. Bv de keuze voor meest aantrekkelijke hypothese.

Question 24

Causale keten

Answer 24

Causaliteit kun je zien als een causale keten van gebeurtenissen of variabelen waarbij het optreden of de afwezigheid van de ene gebeurtenis bepalend is voor het optreden van de andere gebeurtenis.

Question 25

Doel causale inferentie

Answer 25

Betekend causaal verband vinden, is het vinden van oorzaken die gelden voor het individu. Causale uitspraken op populatieniveau gelden dan als gemiddelde van de causale relaties die gelden voor individuen binnen die populatie.

Question 26

Counterfactual

Answer 26

Ofwel contrafeitelijk. Hierbij wordt geredeneerd vanuit een situatie die tegengesteld is aan de feitelijke uitkomst. (feitelijk: longkanker - roken, contrafeitelijk: longkanker - niet roken). Iemand die longkanker krijgt en rookt, daarbij is niet te bepalen of hij ook longkanker kreeg als hij niet rook, vandaar causale gevolgtrekkingen er complex. Te herkennen aan het woordje 'zou' in de zin.

Question 27

Correlatie

Answer 27

Hierbij wordt naar de feitelijke uitkomst gekeken en wordt de vergelijking met counterfactual buiten beschouwing gelaten.

Question 28

Twee ideeën Potochnik voor causale relaties

Answer 28

1. causale processen kunnen gezien worden als relaties waarbij het optreden van de ene gebeurtenis verschil maakt voor het optreden van de andere gebeurtenis (= difference-making). 2. causale processen een fysieke overdracht van energie behelzen.

Question 29

Difference-making

Answer 29

Het optreden van de ene gebeurtenis maakt het verschil voor het optreden van de andere gebeurtenis. Staat centraal bij causale relaties. Bij experimenten waarbij onafhankelijke variabele gemanipuleerd wordt om gevolg te zien bij afhankelijke variabelen.

Question 30

DAG

Answer 30

Causale relaties tussen twee variabelen worden gevisualiseerd met een causaal diagram. DAG betekent in feite niets meer dan een grafische weergave van variabelen, waarin elke pijl tussen de variabelen een direct causaal effect tussen deze variabelen weergeeft.

Question 31

Directe causaliteit

Answer 31

Hierbij is de ene variabele een directe oorzaak van de andere variabele, maar ook andersom. BV Zelfvertrouwen --> zoenen Zelfvertrouwen <-- zoenen

Question 32

Indirecte causaliteit

Answer 32

Verloopt de causale relatie via een andere variabelen. Er wordt onderscheidt gemaakt tussen proximale (dichtbij gelegen) en distale (verweg) oorzaken. Zelfvertrouwen --> romantische relatie --> zoenen

Question 33

(inter)mediërende variabele of mediator

Answer 33

Dat is bij de indirecte causaliteit, waarbij een keten van oorzaken verbindt. Het model kan via de ene kant lopen, maar ook andersom Zelfvertrouwen --> romantische relatie --> zoenen Zoenen --> romantische relatie --> zelfvertrouwen

Question 34

Common cause of confouding

Answer 34

Een derde variabelen die een gemeenschappelijke oorzaak is van beide variabelen, wordt ook wel confounder genoemd. Derde variabel zowel oorzaak van x als y en vertroebelt daarmee de correlatie tussen x en y. -->zelfvertrouwen Romantische relaties --> zoenen

Question 35

Causale modellen

Answer 35

Als er een correlatie bestaat tussen variabelen dan is het zinvol om stil te staan in hoeverre causale modellen aanleiding kunnen hebben gegeven tot de gevonden correlatie: - directe causaliteit X-->Y - directe causaliteit Y-->X - indirecte causaliteit/mediatie X-->C-->Y - indirecte causaliteit/mediatie Y-->C-->X - common cause/confounding (X<--C-->Y) - colliding, geen tentamenstof Hoe kun je bepalen welk causale model de werkelijkheid het beste beschrijft? Nagaan in hoeverre de relatie waarin je geïnteresseerd bent voldoet aan de aantal voorwaarden om van oorzaak-gevolgrelatie te mogen spreken, komt nog verder aan bod

Question 36

Supieuze correlatie

Answer 36

Is een onzincorrelatie die bijvoorbeeld verschijnen als je maar lang genoeg in data speurt.

Question 37

Voorwaarde causaliteit

Answer 37

- regelmatigheidsbenadering causaliteit - interventiebenadering causaliteit

Question 38

Regelmatigheidsbenadering

Answer 38

Causale relaties worden gezien als een speciaal soort regematigheden. Moeten aan voorwaarden voldoen om van een oorzaak-gevolgrelatie te spreken: - spatiotemporele nabijheid - temporele prioriteit - constante associatie Voordelen: geeft duidelijkheid wanneer wel en geen oorzaak-gevolg relatie Nadeel: bij constante associatie, bij gebeurtenissen die we als oorzaak-gevolg bestempelen gebeurt dit niet. Daarnaast niet elke regelmatigheid tussen X en Y wijst op een oorzaakgevolgrelatie

Question 39

Spatiotemporele nabijheid

Answer 39

X (contact met brandnetel) en Y (uitslag) moeten nabij zijn in tijd en locatie

Question 40

Temporele prioriteit

Answer 40

X moet voorafgaan aan Y (eerst val je in de brandnetels, daarna ontstaat de uitslag)

Question 41

Constante associatie

Answer 41

Elke X moet worden vergezeld van Y (telkens wanneer je in de brandnetels valt, krijg je uitlsag)

Question 42

Voldoende oorzaak

Answer 42

Een gebeurtenis is een voldoende oorzaak van het gevolg als de oorzaak altijd tot het gevolg leidt.

Question 43

Noodzakelijke oorzaak

Answer 43

betekent dat de gebeurtenis altijd aanwezig moet zijn om het effect te laten plaatsvinden. BV aanwezigheid van zuurstof voor het ontstaan van brand.

Question 44

Causale achtergrond

Answer 44

Soms zijn er omstandigheden waarbij er geen voldoende of noodzakelijke voorwaarden gezien worden. Oorzaakgevolgrelaties gelden alleen gegeven een bepaalde causale achtergrond. BV goed tandenpoetsen kan als voldoende oorzaak gezien worden van goede mondgezondheid, maar geldt alleen bij bepaalde achtergrondfactoren, zoals tandartsbezoek en geen ongeluk krijgen

Question 45

Probabilistische benadering

Answer 45

In de psychologie komen zelden twee gebeurtenissen daadwerkelijk in een constante associatie met elkaar te staan (eerst X, alvorens Y) Probabilistische benadering is daar een oplossing voor omdat hierbij contribuerende oorzaken worden onderscheiden die de kans op een bepaalde uitkomst verhogen. Dit wordt gezien als reactie op de regematigheidstheorieën.

Question 46

Contribuerende oorzaak of partiële oorzaak

Answer 46

Een factor die de kans op een gebeurtenis verhoogt zonder een voldoende of noodzakelijke oorzaak hiervan te zijn. Contribuerende oorzaak: hiervoor geldt dat X dus de kans op het effect van Y groter is als X aanwezig is dan wanneer deze niet aanwezig is.

Question 47

Regelmatigheidsbenadering binnen psychologie

Answer 47

1. temporele prioriteit: X moet voorafgaan aan Y 2. associatie: X moet gecorreleerd zijn met Y (er moet een conditionele afhankelijkheid gelden tussen beide gebeurtenissen) 3. Niet-spurieus: de relatie tussen X en Y mag niet spurieus zijn (niet veroorzaak worden door een derde variabele die een gemeenschappelijke oorzaak vormt van beide)

Question 48

Interventiebenadering van causaliteit

Answer 48

De regelmatigheidsbenadering binnen de psychologie geeft aan niet-spurieus, dus geen derde variabelen. Om hieraan te voldoen is in de meeste gevallen een geschikte interventie nodig waarin alleen de onafhankelijke variabele wordt gemanipuleerd. Is gebaseerd op differene-making

Question 49

Twee voorwaarden difference-making

Answer 49

X kan als oorzaak van y worden gezien als wordt voldaan aan de volgende twee voorwaarden: - Als gebeurtenis X zou optreden, dan zou gebeurtenis Y (waarschijnlijk) ook optreden - Als gebeurtenis X niet zou optreden, dan zou gebeurtenis Y (waarschijnlijk) ook niet optreden. Hiervoor is geschikte interventie nodig om dit te onderzoeken

Question 50

Kenmerken ideale interventie

Answer 50

1.Onafhankelijke variabelen moeten valide zijn 2. interventie moet chirurgisch zijn 3. Onafhankelijke variabelen moeten sterk genoeg zijn

Question 51

Lastigheden ideale interventie

Answer 51

1. Interventie eerder fat-handed zijn dan chirurgisch, betekend naast onafhankelijke variabelen ook andere onbedoelde variabalen manipuleren 2. interventieonderzoek van causale processen vaak betrekking op individuen, terwijl je onderzoeksdesign over groepen gaat 3 De vraag in hoeverre causale achtergronden binnen interventie vergelijkbaar zijn met die van het dagelijks leven.

Question 52

Als-dan permissen

Answer 52

Bestaan uit twee onderdelen: - Antecedent - P (als) - Consequent - Q (dan)

Question 53

Vier mogelijke als-dan redeneringen

Answer 53

Twee deductief: - Modus ponsens - Modus tollens Twee die ongeldig (niet vallide zijn) - Bevestiging van consequent - Ontkenning van antecedent

Question 54

Modus ponsens

Answer 54

P1, als P, dan Q P2 P C Q BV P1, als je hard studeert, dan haal je een hoog cijfer P2, Anne studeert hard C, Anne haalt een hoog cijfer

Question 55

Modus tollens

Answer 55

P1, als P, dan Q P2, niet -Q C, niet -P BV P1, als je hard studeert, dan haal je een hoog cijfer P2, Anne haalt geen hoog cijfer C, Anne studeert niet hard

Question 56

Bevestiging van consequent

Answer 56

P1, als P, dan Q P2, Q C, P BV P1 als je hard studeert, dan haal je een hoog cijfer P2, Anne haalt een hoog cijfer C, Anne studeert hard

Question 57

Ontkenning van antecedent

Answer 57

P1, als P, dan Q P2, niet-P C, niet - Q BV P1, als je hard studeert, dan haal je een hoog cijfer P2, Anne studeert niet hard C, Anne haalt geen hoog cijfer

Question 58

Inductieve generalisatie

Answer 58

Inductieve redeneringen leiden niet noodzakelijk tot ware gevolgtrekkingen. Het is dus mogelijk om een inductieve generalisatie te maken met een bepaalde mate van waarschijnlijkheid. Twee factoren bepalend voor sterkte inductieve generalisatie: 1. Grote steekproef 2. Representatief

Question 59

Twee schattingen die wetenschappers willen doen vanuit steekproef naar populatie

Answer 59

1. De (relatieve) frequentie van bepaalde gebeurtenissen, bv hoeveel procent van de Nederlanders een universitaire opleiding volgt 2. De (relatieve) frequentie van combinaties van gebeurtenissen (dat wil zeggen correlaties) bv in welke mate het nemen van een antidepressivum samenvalt met een goed slaappatroon

Question 60

Hypothetisch-deductieve methode

Answer 60

Wanneer onderzoeker tegen een vraagstuk aanloopt, kan die een verklarende hypothese opstellen en deze proberen te onderzoeken door een empirische voorspelling te formuleren. Als-dan schema zijn de voorgestelde acties. (als hypothese, en voorgestelde actie, dan voorspelling)

Question 61

Twee routes om hypothese te onderzoeken

Answer 61

1. Passief, observeren hoe vaak een gebeurtenis voorkomt 2. Actief , een bepaalde situatie creëren

Question 62

Observatie gedreven

Answer 62

Dat is de essentie van de inductieve methoden. Op basis van observaties en de generalisatie daarvan komt met tot een theorie.

Question 63

Hypothese-/ theoriegedreven

Answer 63

De basis van hypothese-deductieve methode. Het idee staat centraal als startpunt. vanuit een bedachte hypothese of theorie wordt vervolgens een voorspelling afgeleid die wordt blootgesteld aan empirische toetsing.

Question 64

Als-dan-daarom schema

Answer 64

Als = hypothese En = voorgestelde actie Dan = voorspelling En = onderzoeksresultaat Daarom = conclusie

Question 65

HD-confirmatie methode

Answer 65

De HD-confirmatie volgt de zogenaamde bevestigen van het consequent- redenering. Deze is logische ongeldig (maar met een bepaalde mate van waarschijnlijkheid kan het waar zijn).

Question 66

HD-falsificatiemethode

Answer 66

Deze volgt de zogenaamde modus tollens. Deze is deductief en logisch geldig.

Question 67

Verklarende hypothese

Answer 67

Dit is een dergelijke potentiele verklaring voor een fenomeen. Het is een uitspraak in de vorm van een veronderstelling die een verklaring biedt voor een geobserveerd fenomeen. BV kraamvrouwkoorts, er hangt weldegelijk iet =s in de lucht dat de aandoening onder kraamvrouwen veroorzaakt

Question 68

Voorspelling

Answer 68

Potentiele verwachte uitkomst van een onderzoek

Question 69

Gecombineerde HD-methode

Answer 69

Confirmatiemethode geeft ons nooit met zekerheid dat een theorie of hypothese klopt vanwege inductieproblemen Falsificatiemethode loopt er tegenaan dat zelden duidelijkheid geeft voor de zwarte zwaan Middenweg: dient opzoek te gaan naar gegevens die hypothese ondersteunen maar ook naar mogelijk tegensprekende gegevens

Question 70

Voorzichtige voorspelling

Answer 70

een voorspelling die een dusdanig hoge (apriori) waarschijnlijkheid heeft om uit te komen dat de bevestiging ervan weinig zegt over het waarschijnlijkheidsgehalte van de theorie

Question 71

Gedurfde hypothese

Answer 71

een voorspelling die ene dusdanig lage (apriori) waarschijnlijkheid heeft om uit te komen dat de bevestiging ervan informatief is over het waarschijnlijkheidsgehalte van de theorie