Teoria Wielkiej Piątki Flashcards
Kto po raz pierwszy uzyskał strukturę pięcioczynnikową?
Donald Fiske w 1949 roku
kto stworzył teorię Wielkiej Piątki?
Paul Costa i Robert McCrae
jaka jest geneza wielkiej piątki?
→ Na podstawie kwestionariusza Catella najpierw Costa i McRea wyróżnili NEO i stworzyli narzędzie Neo - Inventory
→ dzięki analizie leksykalnej uzyskali kolejne czynniki: sumienność i ugodowość (NEO|AC)
→ Kolejnym opracowanym kwestionariuszem Neo - Personality Inventory (NEO-PI) badający 5 czynników
→ Finalnym kwestionariuszem był NEO-PI-R, dużo bardziej rozbudowany
→ NEO-FFI (Five Factor Inventory) powstało w efekcie skrócenia kwestionariusza NEO-PI
na czym polega hipoteza leksykalna Goldberga?
Twierdzenie, że najważniejsze dla kontaktów międzyludzkich różnice indywidualne zakodowane są w postaci pojedynczych terminów w części lub wszystkich językach świata.
Wszystko co jest istotne, z ewolucyjnego punktu widzenia, musiało zostać przez nas - ludzi - nazwane. Np. słowa: agresywny, towarzyski, wrogi, smutny, szczęśliwy
Wymień 5 cech wyróżnionych w Teorii Wielkiej Piątki
neurotyczność, ekstrawersja, otwartość na doświadczenie, sumienność, ugodowość
Wymień 6 składowych NEUROTYCZNOŚCI
- nadwrażliwość
- lęk
- nadmierny samokrytycyzm
- depresyjność
- impulsywność
- agresywna wrogość
Wymień 6 składowych EKSTRAWERSJI
- towarzyskość
- serdeczność
- asertywność
- aktywność
- poszukiwanie doznań
- emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji
Wymień 6 składowych OTWARTOŚCI NA DOŚWIADCZENIE
- wyobraźnia
- estetyka
- uczucia
- działania
- idee
- wartości
Wymień 6 składowych UGODOWOŚCI
- altruizm
- ustępliwość
- zaufanie
- skromność
- prostolinijność
- skłonność do rozczulania się - sentymentalność
Wymień 6 składowych SUMIENNOŚCI
- obowiązkowość
- samodyscyplina
- skłonność do utrzymywania porządku
- dążenie do osiągnięć
- kompetencja
- rozwaga - brak spontaniczności
Czy cechy osobowości wyróżnione w Big Five są stałe w ciągu życia?
w okresie dzieciństwa stają się coraz bardziej stabilne, dopiero od około 7. roku życia można mówić o względnej stałości cech
kiedy osobowość jako struktura cech zostaje w pełni skrystalizowana?
dopiero około 30. roku życia
Które cechy słabną, a które się nasilają od okresu adolescencji po wiek starszy?
słabnąneurotyczność, ekstrawersja i otwartośćna doświadczenie,
wzrastająugodowośći sumienność
scharakteryzuj Inwentarz NEO PI-R
- wersja do samoopisu - jak zwykły kwestionariusz - i wersję do opisu drugiej osoby, do użytku dla rodziców, nauczycieli, znajomych czy obserwatorów
- 240 pytań ocenianych na 5-stopniowej skali
skrócona wersja kwestionariusza NEO-PI-R to:
NEO-FFI - 60 twierdzeń
ma polską adaptację, którą przeprowadzili Zawadzki, Strelau, Szczepaniak i Śliwińska (1998)
Podaj zalety koncepcji Wielkiej Piątki:
- prosty, przejrzysty, uniwersalny i udokumentowany empirycznie sposób ujęcia struktury osobowości
- możliwośćprowadzenia badańnad biologicznymi korelatami lub uwarunkowaniami cech, zarówno nad dziedzicznościącech, jak i fizjologicznymi aspektami cech
- możliwośćbadania współzależności między różnymi cechami oraz między cechami, a innymi zmiennymi
- możliwośćopisu osobowości w kategoriach tendencji do zachowańtypowych
- możliwość badania różnych grup i porównywania rezultatów
Podaj kontrowersje wokół Teorii Wielkiej Piątki (minusy)
- Bazujemy na współwystępowaniu, a nie na mechanizmach tych cech
- Tylko kwestia odziedziczalności w podstawach biologicznych
- Konfirmacyjne, a nie weryfikacyjne podejście - najpierw teoria, później potwierdzenie
- Wyszli od kwestionariusza Cattela i analizy leksykalnej (problem - analiza leksykalna dotyczy tylko tego, co ludzie zauważają na poziomie behawioralnym)
Poznanie naukowe zostało sprowadzone do poznania potocznego
5 kryteriów, które muszą zostać spełnione, żebyśmy mogli mówić o najbardziej podstawowych cechach osobowości:
- Powtarzalność w różnych badaniach - realność
- Stabilnośćczasowa - realność
- Niezmienniczość
- Biologiczność
- Uniwersalność
Jakie są składowe kryterium realności?
powtarzalność, stabilność czasowa i znaczenie adaptacyjne
Na czym polega REALNOŚĆ?
cechy te muszą znajdować odzwierciedlenie w rzeczywistości, zdaniem autorów realność tych cech była udowodniona poprzez użycie analizy leksykalnej.
Na czym polega NIEZMIENNICZOŚĆ?
Obecne w innych modelach osobowości
Największa trudność z replikowalnością pojawiła się przy otwartości na doświadczenie
na czym polega BIOLOGICZNOŚĆ?
Uwarunkowania biologiczne to 50%, pozostałe 50% to środowisko specyficzne
sumienność - najmniejsze współczynniki odziedziczalności
otwartość - najwyższe współczynniki odziedziczalności
scharakteryzuj środowisko specyficzne
różnice między rodzeństwem - inne szkoły, znajomi itp. Ale również kolejność urodzenia ma wpływ na stwarzane przez rodziców warunki wychowawcze, każdy z rodzeństwa ma inne doświadczenia społeczne i to wszystko ma wpływ na naszą osobowość
scharakteryzuj środowisko wspólne
to co jest wspólne dla dzieci wychowywanych w jednej rodzinie: zasoby materialne, forma spędzania wolnego czasu itp
Na czym polega UNIWERSALNOŚĆ?
Niezależne od wieku, kontekstu kulturowego i płci
Niestety przy badaniu różnych kultur problematyczne było przełożenie tych cech na różne języki i różnice kulturowe oraz nieścisłości w tłumaczeniach
Autorem czego jest Piotr Szarota?
stworzył PLP (Polską Listę Przymiotnikową)
uzyskał coś podobnego do Wielkiej Piątki, ale były różnice w tłumaczeniach np. zamiast otwartości był intelekt, zamiast ekstrawersji dynamiczność, neurotyczność była węższa treściowo
Największe różnice pojawiły się przy neurotyczności i ekstrawersji
Kobiety mają wyższą … i ….
neurotyczność i ugodowość
na czym polega OGÓLNOŚĆ?
Przekonanie, że te cechy wystarczą do zupełnego i wyczerpującego opisu osobowości
Jakie są 2 etapy interpretacji wyników?
interpretacja psychometryczna i psychologiczna
na jakie etapy dzieli się interpretacja psychologiczna?
- Interpretacja profilowa
2. Interpretacja funkcjonalna
