TEORIA - ślinianki Flashcards
1
Q
Jakie wyróżniamy gruczoły w jamie ustnej?
A
- małe gruczoły ślinowe
- ślinianki
2
Q
JAk schrakteryzować można małe gruczoły ślinowe?
A
- liczba od 600 - 1000
- małe bo ok 1-5 mm
- znajdują się w błonie śluzowej i podśluzowej
- brak torebki
- tworzą grudki
- mają krótkie przewody wyprowadzające na powierzchnię nabłonka jamy ustnej
3
Q
Jakie małe gruczoły wyróżniamy w jamie ustnej?
A
- wargowe
- policzkowe
- językowe
- podniebienne
4
Q
Ile ślinianek ma człowiek?
A
3 pary ślinianek -
przuszne
podżuchwowe
podjęzykowe
5
Q
JAka budowa charakteryzuje ślinianki?
A
- otoczone torebką łącznotkankową - w odróżnieniu od małych gruczołów ślinowych
- mają budowę zrazikową
6
Q
Czy ślinianki zlokalizowane są w jamie ustnej?
A
Nie, są one zlokalizowane poza jamą ustną , a wydzielinę doprowadzają do niej przez przewody główne.
7
Q
Czy ślinianki są wewnątrz- czy zewnątrzwydzielnicze?
A
Ślinianki to gruczoły zewnątrzwydzielnicze
8
Q
Jak przedstawia się schemat budowy ślinanek jako gruczołów zewnątrzwydzielniczych?
A
Ślinanki dzielą się na
- odcinki wydzielnicze
- pęcherzyki
- cewki
- pęcherzyko-cewki
- przewody wyprowadzające
- śródzrazikowe - wstawki, przewody prążkowane
- międzyzrazikowe - przewody prążkowane, przewód główny
9
Q
. Ustaliliśmy już, że jednym z odcinków wydzielniczych ślinaki są pęcherzyki surowicze.
Scharakteryzuj pęcherzyk surowiczy.
A
- wielkość 50-100 um
- zbudowany z 8-10 komórek
- otoczone sa one komórkami mioepitelialnymi
- komórki mają kształt stożka z kilkoma krótkimi mikrokosmkami
- ciemna, zasadochłonna cytoplazma
- okrągłe jądro
10
Q
Pęcherzyk surowiczy budują komórki surowicze. Co możesz powiedzieć o ich utlrastrukturze?
A
- okragłe jądro
- bogata RER
- rozbudowany Ap. G
- duże i liczne ziarna wydzielnicze w górnej części komórki
11
Q
Co wchodzi w skład wydzieliny komórki surowiczej?
A
- woda
- jony
- białka EGF
- amylaza ślinowa
- PSP - kwaśne białko sekrecyne przyusznicy bogate w leucyne
- PRP - zasadowe białko bogate w prolinę
- lizozym
- peroksydaza i nukleazy
12
Q
Skoro pęcherzyki surowicze budują komórki surowicze, jakie komórki budją cewki? Określ ich utlrastrukturę.
A
Cewki budują komórki śluzowe
- jądro spłaszczone, położone przypodstawnie
- rozpudowany RER
- nad jądrem rozbudowany Ap. G
- cytoplazma wypełniona ziarnami wydzielniczymi
13
Q
Co wchodzi w skład wydzieliny komórki śluzówej?
A
- mucynogen - główne białko śliny
Mucynogen odpowiada za zlepianie pokarmów, stanowi barierę jamy ustnej, zlepia mikroorganizmy
14
Q
CO to są cewko-pęcherzyki?
A
Są to tzw półksiężyce surowicze Gianuzziego. Znajdują się one na szczycie cewki śluzowej. Komórki surowicze księżyca wydzielają do światła cewki przez kanaliki między komórkami śluzowymi.
15
Q
CO to są komórki mioepitelialne?
A
Są to komórki otaczające pęcherzyki, cewki, wstawki.
Mają rozgałęzione wypustki a w cytoplazmie liczne miofilamenty aktynowe i miozynowe. Pomagają w “wyciśnięciu” wydzieliny z kom. gruczołowych.
16
Q
Wiemy już, że jednym z rodzajów przewodów jest wstawka.
Scharakteryzuj ją.
A
Wstawka:
- odchodzi bezpośrednio od pęcherzyka lub cewki
- ścianę buduje nabłonek jednowarstwowy sześcienny
- wydziela EGF i laktoferynę
17
Q
Wiemy że jednym z rodzajów przewodów wyprowadzajacych jest przewód prążkowany. Scharakteryzuj go.
A
- ścianę buduje nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- okrągłe jądro komórkowe
- kwasochłonna cytoplazma
- mają prążkowanie przypodstawne - nasilony transport jonów
- wydzielają: jony potasu, lizozym, EGF, jony ołowiu
- reabsorbują jony sodu
- sIgA - komórki plazmatyczne
18
Q
Co wydziela wstawka?
A
EGF i laktoferynę
19
Q
Opisz przewód międzyzrazikowy.
A
Charakterystyczna jest zmienność wysokości nabłonka:
- nabłonek jednowartswowy walcowaty
- nabłonek dwuwartswowy walcowaty
- dalej wielowarstwowy walcowaty
- na końcu wielowarstwowy płaski
20
Q
Jakie wyróżniamy przewody główne?
A
- przewód Stentona - przyusznica
- przewód Whartona - podżuchwowa
- przewody Riviniego - podjęzykowa
- przewód Bartholina
21
Q
Gdzie uchodzi przewód Stentona?
A
przewód Stentona - przyusznica
ujście ma przy brodawce śłuzówki jamy ustnej, drugi górny ząb trzonowy
22
Q
Gdzie uchodzi przewód Whartona
A
przewód Whartona - ślinianka podżuchwowa
uchodzi na mięsko podjęzykowe
23
Q
Gdzie uchodzi przewód Riviniego?
A
PRzewód Riviniego - ślinanka podjęzykowa
uchodzi przy fałdzie podjęzykowym
24
Q
Gdzie uchodzi przewód Bartholina?
A
Na mięsku podjęzykowym
25
Scharakteryzuj ślinankę przyuszną.
* największa 15-30 g
* 100% surowicza - pęcherzyki
* dłuuuuugie wstawki
* występują adipocyty, limfocyty, plazmocyty
* przewód Stentona, uchodzi na wysokości drugiego górnego zeba trzonowego
26
Scharakteryzuj ślinankę podżuchwową.
* ok. 80% pęcherzyki i 20% cewki czyli głownie surowicza
* waga 7016g
* przewód Whartona, uchodzi na mięsku podjęzykowym
27
Scharakteryzuj śliniankę podjęzykową.
* najmniejsza, waży 2-4g
* 70% cewki i 30 % pęcherzyki w postaci półksięzyców - głównie śluzowa
* **brak wstawek**
* przewód wyprowadzający Bartholina - wspólnie z Whartona , lub kilka krótkich przewodów Riviniego, uchodzą wzdłuż fałdu podjęzykowego
28
Zczego pochodzi ślinianka przyuszna?
## Footnote
a) z endodermy
b) z ektodermy
c) z ekto i endodermy
b) ektoderma
ps - tabelka na pamięć
29
Jakie wyróżniamy stadia rozwoju ślinanki?
1. formowanie zawiązka
2. tworzenie sznura
3. rozgałęzienie sznura
4. formowanie płacika
5. formowanie przewodów
6. formowanie pęcherzyków
30
Jaka jest funkcja gruczołów ślinowych?
* wytwarzanie śliny
* zwilżanie jamy ustnej - niezbędne do połykania i mowy
* wychwytywanie, magazynowanie, wydzielanie jodków
* wydzielanie mocznika, kwasu moczowego, alkoholu i metali ciężkich -rtęć , ołów, bizmut
31
Co to jest saliwon?
Jest to jednostka czynnościowa ślinianek, ustala ostateczną zawartość śliny. Składa się z odc.wydzielniczego, wstawka i przewód prążkowany.
32
Jakie wyróżniamy etapy powstawania śliny?
Wyróżniamy 2 etapy kiedy powstaje:
1. ślina pierwotna
2. ślina ostateczna
33
Gdzie postaje ślina pierwotna?
Ślina pierwotna powstaje powstaje w pęcherzykach, cewkach i wstawkach.
Ma charakter izotoniczny do krwi, zawiera praktycznie wszystkie subst. organiczne śliny i wysokie stężenie NaCl
34
Gdzie powstaje slina ostateczna?
Ślina ostateczna pwostaje w przewodach prążkowanych i międzyzrazikowych.
* hipoosmotyczna i ubogosodowa
* ze śliny absorbowane są Na+ i Cl-
* do sliny wydzielany jest K+ i HCO3-
35
Jakie są składniki śliny?
* 94-99,5% woda
* do 6% elementy stałe , 0,5% po stypulacji - sokolwiek to oznacza
* jony - sód, potas, wapń, magnez, chlor, wodorowęglany, fosforany
* mocznik, amoniak, kwas moczowy, glukoza
* białka - 35 różnych
* lipidy - wolne kwasy tłuszczowe, cholesterol, lecytyna, fosfolipidy
* hormony - steroidowe
* witaminy A, B, C
* drobnoustroje, resztki pokarmowe, złuszczone komórki nabłonka
**35 białek, m.in:**
lizozym
amylaza
peroksydaza, albuminy
globuliny
mucyny
immunoglobuliny IgG IgM IgA
kallikreina
laktoferyna
EGF
histatyny
cystatyny
stateryna
hormon parotyna - obniża stężenie wapnia we krwi i pobudza mineralizację szkliwa
36
Wydzielanie śliny pobudzane jest na drodze nerwowej.
Opisz dokładniej w jaki sposób regulowana jest czynność gruczołów ślinowych.
* stymulacja przywspółczulna, cholinergiczna - dużo wodnistej śliny, uboga w związki organiczne
* stymulacja współczulna -sdrenergiczna - ślina gęsta z dużą ilością związków organicznych (podżuchwowa i podjęzykowa)
* stymulacja śłinianek - zwiększa przepływ krwi przez nie i także wiecej śliny powstaje
* kallikreina - wydzialana przez przewody prążkowane, jej metabolity zwiększają lokalnie przepływ krwi
37
Jaką substancję wpływającą na zwiększenie wydzielania śliny wydzielają przewody prążkowane?
Kallikreinę
kallikreina -------- kininogen------ bradykinina, a ta zwiększa lokalnie przepływ krwi
38
Jakie bodźce pobudzają wydzielanie śliny?
bodźce smakowe
mechaniczne
termiczne
zapachwe
wzrokowe
psychiczne
39
Jakie mogą być inne niż fizjologiczne przyczyny zwiększonego wydzielania śliny?
40
Jakie mogą być inne niż fizjologiczne przyczyny zmniejszonego wydzielania śliny?
41
Wymień funkcje śliny.
1. trawienna ---- enzymy: amylaza, lipaza
2. przeciwbakteryjna ------ IgA IgG IgM
3. buforująca ------ wodorowęglany, fosforany
4. remineralizacyjna -------- jony wapniowe i fosforanowe, stateryna (wiąże wapń)
5. smakowe -------- rozpuszcza substancje smakowe, obmywa kubki smakowe
6. Krzepnięcie krwi:
- jony wapniowe
7. Regulacja gospodarki wodnej organizmu
8. Naprawa tkanek: - czynniki wzrostu (EGF, TGFα)
9. Oczyszczająca:
- spłukiwanie resztek pokarmu, bakterii
10. Lubrykacja (tworzenie kęsów):
- mucyny, woda, PRP (zasadowe białko bogate w prolinę)
11. Współdziałanie w czynności mowy:
- zwilżanie błony śluzowej (ruchy języka i warg)
12. Usuwanie z organizmu zbędnych substancji:
- mocznik i kwas moczowego
- alkohol i morfina
- metale ciężkie: rtęć, ołów, bizmutu
- jodki i tiocjanki
42
Co to za choroba?
* choroba wirusowa, zakażenie kropelkowe lub przez ślinę
* wylęganie 2-3 tyg. (zarażanie 2-4 dni przed i 7-9 dni po ustąpieniu objawów)
* 50% obrzmienie ślinianek przyusznych (jednej lub obu)
* ok. 35 % bezobjawowo (przeciwciała w surowicy)
*
Objawy:
* gorączka
* bóle głowy
* bóle mięśni
* wymioty
* obrzęk ślinianki lub obu
**świnka**
## Footnote
**Powikłania:**
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder, jajnika, trzustki, tarczycy, gruczołu sutkowego, gruczołu łzowego i stawów, głuchota
**Leczenie:**
- leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, przy zapaleniach stawów, jąder
– kortykosteroidy i niesterydowe leki
przeciwzapalne (NLP)
43
Co to za choroba?
Objawy:
* uczucie suchości w jamie ustnej
* uczucie pieczenia warg
* zaburzenia smaku
* ból podczas żucia i połykania
* podatność na stany zapalne błony śluzowej
* podatność na grzybicę, próchnica
* obrzęk błony śluzowej
* nieprzyjemny zapach z ust
* trudność w używaniu protez oraz aparatów ruchomych
Diagnoza:
testy sialometryczne (kontrola ilości śliny niestymulowanej i stymulowanej)
**Kserostomia (sialopenia)**
**suchość jamy ustnej** - jest zespołem objawów związanych z zaburzeniami wydzielania śliny (redukcja lub brak śliny)
**Kserostomia rzekoma** - uczucie suchości i pieczenia w ustach mimo prawidłowej pracy ślinianek (zaburzenie układu nerwowego wegetatywnego)
**Kserostomia prawdziwa** – zaburzeń w pracy ślinianek i niewystarczającej ilości śliny w jamie ustnej lub jej zupełnym braku
**Przyczyny:**
* zaburzenia pracy gruczołów ślinowych i błony śluzowej lub ich zanik
* zaburzenia czynności gruczołów dokrewnych (cukrzyca, klimakterium)
* zażywanie metamfetaminy
* palenie tytoniu
* awitaminoza (gr.B)
* niedobory żelaza
* zaburzenia wodno-elektrolitowe w organizmie (ostre wymioty czy biegunki)
* przyjmowanie leków (opioidy, moczopędne, psychotropowe)
**Leczenie:**
* przyjmowanie suplementów diety
* stosowanie odpowiednich preparatów
* nieustanne płukanie ust solą fizjologiczną i pędzlowanie jamy ustnej jej specjalnymi preparatami i wodnymi roztworami witaminy A (nieodwracalne uszkodzenie ślinianek)
44
Co to za choroba?
* obecnie najczęstsze schorzenie ślinianek
* najczęściej pomiędzy 40 a 80 rokiem życia (M 2x\>K)- kamienie w miąższu, przewodach ślinianek
* 80% kamieni gruczołów ślinowych spotykanych jest w śliniance podżuchwowej, 15% w śliniance przyusznej
* u 7-13% osób - większa liczba kamieni
**Objawy:**
* bóle w jamie ustnej
* suchość w jamie ustnej
* niedrożność przewodów
* obrzęk ślinianek po ich stymulacji (kolka ślinowa, w czasie jedzenia i 1-2 g. po)
* niekiedy kamica ślinianek zostaje powikłana stanem zapalnym, który może następnie przekształcać się w ropień
**Kamica ślinianek**
**Przyczyny:**
* zaburzenia w produkcji śliny (zbyt gęsta)
* rozszerzenie lub zwężenie przewodu ślinianki
* stany zapalne jamy ustnej
* zaczopowane w przewodzie ciała obce (np. szczecinki ze szczoteczki
do zębów, kamień nazębny, drobiny drewna np. z wykałaczki)
**Diagnostyka:**
* RTG
* Sialografia – badanie radiologiczne z podaniem kontrastu
* USG
* Tomografia komputerowa (może być z sialografią)
* Badanie palpacyjne (w przypadku dużych kamieni)
**Leczenie:**
* przy stanie zapalnym - antybiotyki, środki przeciwzapalne i rozkurczowe
* sialendoskopia
* usunięcie chirurgiczne
* litotrypsja - rozbijanie kamieni przy pomocy ultradźwięków lub lasera
* resekcja ślinianki – przy wielu złogach upośledzających funkcję gruczołu
45
Wyróżniamy ostre i przewlekłe zapalenie ślinianek.
Jakie mogą być ich przyczyny?
* bakterie - gronkowce, paciorkowce,
* wirusy - cytomegalia, świnka
* zaburzenia immunologiczne
* zaburzenia przemiany materii - cukrzyca, zapalenie nerek, zaburzenia elektrolitowe
* brak higieny jamy ustnej
* kamica ślnianek
46
Gdzie zwykle występują nowotrowy ślinianek?
Zazwycaj w przyusznej, rzadziej w podżuchwowej. Usuwa się je operacyjnie.
diagnoza:
- badanie laryngologiczne
- USG
- biopsja cienkoigłowa
47
**Torbiele ślinianek - żabki**
* torbiel ślinianki podjęzykowej lub przewodu ślinianki podżuchwowej
* występują bardzo rzadko
* wrodzone (zaburzenia w rozwoju)
* częściej na wskutek urazów, zapaleń, kamicy lub towarzyszą nowotworom
**Objawy**:
bezobjawowo (odczuwane jako guz lub wygórowanie)
objawy bólowe (zakażenie i stan zapalny, obrzęk, szczękościsk)
**Diagnostyka:**
- USG
punkcja
* *Leczenie:**
- usunięcie operacyjne
**Torbiele - mucocele**
Powstają na skutek zamknięcia przewodów wyprowadzających gr. ślinowych warg i policzków
**Rozpoznanie:**
różnej wielkości (0,5 – 1,5 cm) okrągłe lub owalne uwypuklenia pod błona śluzową
**Leczenie:**
wyłuszczenie torbieli
48
**Ślina jako materiał diagnostyczny**
* pobranie wygodne, nieinwazyjne (hemofilia, dzieci) i bezbolesne
* niski koszt (pacjent może pobrać materiał samodzielnie i dostarczyć go do laboratorium)
**Diagnostyka:**
1. Infekcje bakteryjne:
- Helicobacter pylori – DNA bakteryjne, przeciwciała przeciwko H.p.
2. Infekcje wirusowe:
- zakażenia wirusowe wątroby: HCV, HBV, HAV
- HIV (można wykrywać już niskie miana przeciwciał)
- różyczka, świnka, odra
3. Nowotwory
przeciwciała anty – p53 – np. rak kolczystokomórkowy błony śluzowej jamy ustnej
cdn...
4.Ocena poziomu hormonów (steroidowych czystych)
* kortyzol – np. ocena czynności osi podwzgórze-przysadka –nadnercza, monitorowanie zespołu Cushinga
* testosteron - diagnostyka hirsutyzmu u kobiet, diagnozowanie hipogonadyzmu i monitorowanie deficytu androgenów u mężczyzn, wykrywanie dopingu w sporcie
* progesteron – ocena indeksu owulacji, monitorowanie uwalniania hormonu z plastrów stosowanych podczas HTZ
5. Ocena poziomu leków –znaczenie w zatruciach, przedawkowanie, monitorowanie stężenia terapeutycznego
np. cisplatyna, diazepam, lit, paracetamol, chinina
6. Wykrywanie obecności alkoholu
7. Wykrywanie obecności narkotyków w organizmie: amfetamina, kokaina,
opiaty, marihuana
