Tema 1 Flashcards
Osasunean eragitem duten faktoreak
1- gure ezaugarri genetikoak (fibrosia quístikoa)
2- gure bizimoduak, hau da, egunerokoan egiten dugun gauzak (kirol gutxi egitea)
3- inguruaren kutsadura hau da, erradiazioa asko izaten baduzu, kaltegarria izango da.
4- osasun publikoa ezagutzak eta aurrerapenak. Hau da, elikagaien izaera, ur edangarria, gaixotasun neurriak…
Gaixotasun ez infekziosoak
Gaixotasun ez infekziosoak ez dituzte organismo eragiten ; bestelako zergatik dituzte eta ez dira pertsona batetik bestera kutsatzen
Gaixotasun ez infekzioen sailkapena:
Toxikologikoak (Dermatitisa) Genetikoak (hemofilia) Nutrizionalak (anorexia) Alergikoak Autoinmuneak Burukoak (deprezioa) Traumatismoak Endekapenezkoak (kataratak) Endokrinoak/ metabolikoak (hiperkolesterolemia)
Toxikologikoak
Toxinek eragiten dituzte
Autoimmuneak
Sistema-immunorologikoa gaizki joaten dira.
Burukoak
Nerbio-sistemaren asaldurak dira
Traumatismoak
Istripuak edo lokomozio-sistemaren asaldurak dute
Endekapenezkoak
Organoak akitu izanak eragiten dute
Endokrinoak/ metobolikoak
Hormona gehiagp edo gutxiago jarraiatzen eragiten dituztenak
Gaixotasun infekziosoak
Gaixotasun infekziosoak organismo patogenoek edo haiek sortutako subtantziaren baten eragiten dituzte. Gaixotasun hauek pertsonekin batera kutsatzen dira.
Agente infekziosoak
Agente infekzioak zelulak suntzitzen dituzte, zuzenean edo toxinak eratuz.
Birulentzia deritzo agente infekzioso batek asalduak eragiteko denen ahalmenari. Birulentzia organismo inbaditzeko eta toxinak eratzeko gaitasunaren araberakoa da.
Trasmitzeko (hiru modu) (gaixotasunak)
Gaixoarekin kontaktu zuzena izanda (sifilisa)
Zerbaite kutsatzen bidez (gripea)
Transmitisio-bektoreen bitartez (malaria)
Sartzeko moduak (gaixotasunak)
Azala: azalean lesioak izanda ditzakegu eta horien bidez, patogenoak odolan banantzen dira.
Arnasa: arnasten dugun airea patogenoak arnas-apartuarari esker sar daitezke.
Irentsea: kutsatutako janaria jaten badugu
Genitalak/genubideak: sexu-harramenetan bidez.
Infekzioarwn prozesua
Inkubazio aldia: germena sartzen sintomak agertu arteko denvora da, (mikroorganismo garatzen da)
Garapen-aldia: gaixotasunaren sintomak agertzen dira
Susperraldia: agente infekziosoak desagertzen dago eta organismo suspentzen da.
Immnitate sistema (bi etapa)
Es-ezpezifikoa
Ezpezikoa
Ez - espezifikoa
Hesi fisikoak: hesi fiskoak daude (arnas, azala, mukiak…) eta hesi hauek saltatu behar dute.
Hantura: agente infekziosoak hesi fisikoak zeharkatzen duenean, babes-mekanismo komuna hantura da. (Odola, temperatura…) odolan fagozitoak daude eta hauek patogenoei eraso egiten dute.
Immunite hau bizitzan zehar lotzen dugu eta linfozitoak antigorputzak agente infekziosoak ikertzen dute.
Erantzuna (gaixotasun)
Erantzuna linfozitoek egiten dute. Patogeno bat organismoen sartzen denean, fagozitoek linfozitoak ohartatzen dituzte, jaraiatzen dituzten substantzien bidez. Linfozitoak antigorputzak deritzen proteina batzuk eratzen dute.
Sendatzea (ohitura osasungarri):
Dieta orekatua eta kirola egin
Ordutegi erregular izatea
Arriskuak prebenitu
Higienea eta prebentzioa izatea
Txertoak:
Txertoek patogeno ahuldurak dituzte, immunite-erantzuna eragiten dute. Immunite artificial da.
