Structuur, ontstaan en evolutie van het heelal (deel 2) - p. 20-30 Flashcards

1
Q

Wat is de lengte van de Grote Muur?

A

500 miljoen lj

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hoe ontstaan superholtes en wat is hun Engelse naam?

A
  • superclusters klonteren onder invloed v. zwaartekracht samen en vormen geheel, maar trekken andere gebieden daardoor leeg
  • galactic voids
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Wie heeft het probleem van Newton opgelost en hoe heet deze theorie?

A

Albert Einstein stelt de algemene relativiteitstheorie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hoe kan je het uitzicht van de Melkweg in bovenaanzicht best beschrijven?

A
  • balkspiraalstructuur > centrum van Melkwegstelsel is
    balkvormig: uit het centrum vertrekken spiraalarmen!
  • spiraalarmen > buitenste gebieden buiten de galactic
    bulge van een spiraalstelsel (bestaan uit stof en gas!)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Wanneer ontdekte Vesto Slipher dat de meeste sterrenstelsels roodverschuiving vertonen?

A

1912

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Geef de betekenis, het ontstaansproces en de situering in het heelal van Milkomeda.

A
  • door zwaartekracht zullen binnen ca. 4 miljard jaar Melkwegstelsel en Andromedanevel botsen met mekaar en FUSEREN tot 1 groot sterrenstelsel -> Milkomeda
  • Lokale Groep
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Wat is de lengte van de Lokale Groep?

A

7 miljoen lj

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Welk probleem had Isaac Newton aangehaald in zijn publicatie (incl. naam en eeuw van
publicatie)?

A

Hoe werkt de zwaartekracht?
➔ publicatie Principia (17de eeuw)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Geef de betekenis en de concrete ontdekking van de Laniakea-supercluster.

A
  • grote supercluster waarin de Lokale Supercluster zich bevindt
  • ontdekt door Universiteit v. Hawaï (2014)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Wanneer maakte Edwin Hubble zijn ontdekking?

A

1929

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Wat ontdekte Vesto Slipher?

A

sterrenstelsels vertonen roodverschuiving

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Wat is de concrete opbouw van de Lokale Groep (incl. benamingen van genoemde sterrenstelsels)?

A

= groep van meer dan 40 sterrenstelsels:
-> drie grote spiraalvormige sterrenstelsels:
- Melkwegstelsel
- Andromedanevel
- Driehoeknevel
-> Magehaense Wolken (satellietstelsels / dwergstelsels van het Melkwegstelsel, ontdekt door Ferdinand Magelhaen):
- Grote Magelhaense Wolk
- Kleine Magelhaense Wolk

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Geef de betekenis en kenmerken van het Gat van Boötes.

A

= extreem uitgestrekt gebied in heelal waar nauwelijks sterrenstelsels voorkomen
- grootste superholte, ronde vorm met diameter v. 330 miljoen lj, naam: sterrenbeeld Boötes (= Ossenhoeder)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Maak een schets van de Melkweg in bovenaanzicht.

A

zie cursus p. 23

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Wat is de lengte van de Lokale Supercluster?

A

100 miljoen lj

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hoeveel sterren bevat het Melkwegstelsel?

A

200 miljard tot 400 miljard sterren

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hoe zien Einstein en Ans Hekkenberg een zwart gat in theorie?

A

de extreemste versie van de kromming van deze ruimtetijd (gigantische massa -> extreem diepe put in ruimteweefsel)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Wat is de concrete betekenis van
wet van Hubble-Lemaître?

A

hoe verder een sterrenstelsel van onze
Aarde staat, hoe sneller het zich van ons verwijdert

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Wat is ruimtetijd?

A

het idee dat ruimte en tijd niet los van elkaar bestaan, maar samen één vierdimensionale structuur vormen

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Maak een schets van de Melkweg in zijaanzicht.

A

zie cursus p. 23

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Geef het synoniem, de betekenis incl. het aantal clusters in de Lokale Supercluster.

A
  • synoniem: Virgosupercluster
  • een supercluster waarin de Lokale Groep zich bevindt
  • tussen 100 en 200 clusters
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Bespreek hoe bijzonder de spiraalvormige structuur van de Melkweg is.

A

erg bijzonder > er komen in het Lokale Heelal (= onze buurt) meer ELLIPTISCHE sterrenstelsels voor omdat er door de relatief grote dichtheid aan sterrenstelsels
meer botsingen en fusies zijn dan in legere gebieden!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Wat is de formule van de hubbleconstante?

A

H = v/d
(H = hubbleconstante, v = snelheid, d = afstand tot Aarde)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Hoe kan je het uitzicht van de Melkweg in zijaanzicht het best beschrijven?

A
  • galactic disc (disk) = dunne, platte schijf met sterren
  • galactic bulge = centrale verdikking in Melkweg waar
    de meeste sterren aanwezig zijn
  • interstellaire ruimte = ruimte tussen de sterren in het
    sterrenstelsel (bv. donkere materie/ donkere energie)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Bespreek de “strijd” om erkenning tussen George Lemaître en Edwin Hubble.

A
  • 1927: Lemaître (Belg) ontdekt expansie heelal door roodverschuiving.
    (publicatie in Frans en weinig gelezen)
  • 1929: Hubble ontdekt hetzelfde idee, publiceert internationaal → veel aandacht
  • 2018: IAU erkent Lemaître officieel → wet heet nu Hubble-Lemaître-wet
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Bespreek hieronder waarom er een grote meerderheid is aan elliptische
sterrenstelsels (in vergelijking met spiraalvormige)

A

donkere materie vormt het heelal als een kosmisch web
> in de knooppunten waar deze “draden” van dat “web”
samenkomen zijn er vooral ELLIPTISCHE stelsels omdat
de hoge materiedichtheid daar zorgt voor MEER FUSIES

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Waar bevindt de Zon zich?

A

in de Orionarm (spiraalarm) op ca. 28.000 lj van de kern

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Wat is de betekenis van roodverschuiving (+verschil met blauwverschuiving)?

A
  • Blauwverschuiving:
    object komt dichterbij → golflengte van licht ↓ → blauw licht
  • Roodverschuiving:
    Object beweegt weg → golflengte van licht ↑ → rood licht
  • Hubble: Sterrenstelsels vertonen roodverschuiving → bewijs voor expansie heelal (Oerknal)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

Geef de betekenis en de concrete opbouw van de Grote Muur.

A
  • galactische muur waarin de Laniakea-supercluster zich bevindt
  • draderig netwerk van superclusters
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

Geef een synoniem voor de hubble-classificatie.

A

hubble-reeks

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

Geef de structuur van het heelal schematisch weer.

A
  • planetenstelsel -> sterrenstelsel -> cluster -> supercluster -> grote supercluster -> galactische muur
  • Zonnestelsel -> Melkweg -> Lokale Groep -> Lokale Supercluster -> Laniakea-supercluster -> Grote Muur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

Wat is singulariteit?

A

punt met een enorme
temperatuur en dichtheid waaruit het heelal ontstond

33
Q

Wat zijn de oorzaken van niet-constante hubbleconstante?

A
  • onbekend natuurkundig fenomeen op een grote schaal
  • “dark energy” die zich anders gedraagt in verre ruimte
  • zwaartekracht gedraagt zich anders op grote schaal (?)
  • gevaar van een publicatiebias: bij een afwijking van de
    constante zal men er sneller over schrijven dan zonder
34
Q

Tot welke subcategorie behoort het Melkwegstelsel?

A

subcategorie SBb

35
Q

Wat ontdekte Edwin Hubble?

A

sterrenstelsels verwijderen zich van elkaar met een snelheid die evenredig is met hun onderlinge afstand

36
Q

Geef de betekenis van hubble-classificatie.

A

een classificatiesysteem
voor sterrenstelsels – opgesteld in 1926 door de Britse astronoom Edwin Hubble

37
Q

Waarvoor staat de subcategorie SBb?

A

S: spiraalstructuur
B: balk > balkvormig centrum in de spiraalstructuur
b: middelmatige dichtheid van spiraalarmen (a – c)

38
Q

Wat zijn de schattingen van de hubbleconstante?

A

schattingen voor de hubbleconstante lopen uiteen van zo’n 67 tot 73 km per seconde per Mpc (megaparsec)

39
Q

Wat is het rozijnenbroodmodel / ballonmodel?

A

een theoretisch model dat de expansie
van het heelal verduidelijkt:
rozijnenbrood ↑ -> afstanden tussen rozijnen ↑ (net zoals sterrenstelsels)

40
Q

Wat is de diameter van het Melkwegstelsel?

A

100 000 lj

41
Q

Wat is hubblecontroverse?

A

discussie over de exacte waarde van
de constante door verschillende meetmogelijkheden

42
Q

Bespreek de toekomstige vorm van de Melkweg (incl. correcte verklaring).

A

er zal een einde komen aan deze spiraalstructuur van
de Melkweg: Andromedanevel zal in ca. 4 miljard jaar
fuseren met Melkweg wat zal leiden tot een ellipsvorm

43
Q

Waarom is “kosmisch web” de bijnaam voor een galactische muur?

A

deze opvallende structuur v. heelal krijgt uitzicht v. spons

44
Q

Hoe kan de zwaartekracht in de ruimte verklaard worden en dus waarom draait
Aarde rond Zon ?

A
  • ruimte = geen leegte -> onzichtbaar weefsel dat alles verbindt en kan vervormen door massa
  • Massa ↑ → vervorming weefsel ↑
    (denk aan een zware bowlingbal op een trampoline)
  • gekromde ruimte = oorzaak van zwaartekracht
45
Q

Wat is de hubbleconstante?

A

constante die lineair verband tussen snelheid en afstand van sterrenstelsels uitdrukt
(hoe snel expandeert het heelal nu)

46
Q

Wat is de dikte van de Melkweg?

A

3000 lichtjaar

47
Q

Wat ontdekte George Lemaître in 1931?

A

oerknaltheorie + hypothese van het expanderende heelal

48
Q

Wat is de nationaliteit van George Lemaître?

A

Belg

49
Q

Waar is George Lemaître geboren?

A

in Charleroi

50
Q

Wat is het “dubbel beroep” van George Lemaître?

A

priester en astronoom

51
Q

Wat was de bijnaam in de volksmond van George Lemaître?

A

geestelijke vader van de oerknaltheorie

52
Q

Wat betekent “de dag zonder gisteren”?

A

dat de oerknal het begin betekende van de vorming van het heelal

53
Q

Wat betekent een oeratoom?

A

superdichte massa (vgl. piepklein puntje) waaruit heelal ontstond en tot explosie kwam

54
Q

Hoe ziet George Lemaître zijn dubbel beroep?

A

wetenschap & geloof waren voor Lemaître twee aparte
werelden > schepping en oerknal verbond hij NIET (!)
(Carnetje (= klein schriftje): aan de ene kant schreef hij
zijn ideeën van de oerknal en aan de andere kant zijn
spirituele bedenkingen)

55
Q

Waarom werd de theorie van Lemaître toen als “achterhaald” gezien?

A

De theorie van George Lemaître ging recht in tegen wat veel wetenschappers
tot dan toe dachten – namelijk dat de kosmos statisch en onveranderlijk was
(net zoals de astronoom Fred Hoyle)

56
Q

Wat is de betekenis van de Big Bang?

A

denigrerende benaming
voor oerknaltheorie (Hoyle geloofde in statisch heelal)

57
Q

Wat was de grootste blunder van Einstein?

A

toen Einstein doorhad
door de theorie van Lemaître dat het heelal niet statisch is

58
Q

Wat ontdekten Arno Penzias en Robert Wilson (1965)?

A

kosmische microgolfachtergrondstraling (= CMB)

59
Q

Wat betekende
de ontdekking van Arno Penzias en Robert Wilson voor de oerknaltheorie?

A

Arno Penzias en Robert Wilson

60
Q

Wanneer werd CMB ontdekt?

A

1965

61
Q

CMB: afkorting voluit?

A

Cosmic Microwave Background Radiation

62
Q

Nederlandse vertaling van CMB?

A

kosmische microgolfachtergrondstraling

63
Q

Wat stelt CMB concreet voor?

A

het stelt het vroegste en oudste licht voor dat we kunnen waarnemen
na de oerknal

64
Q

Rond hoeveel jaar na de oerknal kwam CMB vrij?

A

kwam vrij 378.000 jaar na de oerknal op het moment
dat het heelal transparant werd (= vorming van eerste atomen en licht!)

65
Q

Bespreek waarom we CMB nu waarnemen als microgolfstraling?

A

uit het toen jonge en hete heelal kwam eerst kortgolvige
röntgenstraling > deze bereikt de Aarde nu ten gevolge
van roodverschuiving als langgolvige microgolfstraling

66
Q

Bespreek hoe A. Penzias en R. Wilson de straling hebben gedetecteerd?

A

ze deden samen onderzoek in New Jersey (1965, VS) en
hoorden ruis wat later deze oerknalstraling bleek te zijn
Lemaître: “Je suis content. Maintenant on a la preuve!”

67
Q

Bespreek de anisotropie (concreet).

A

kleine temperatuurverschillen
> kleuren op deze kaart tonen zeer minieme verschillen
in temperatuur > blauw duidt op koudere temperatuur
en rood op warmere temperatuur aan!

68
Q

Wat is anisotropie?

A

situatie wanneer de eigenschappen – bv. temperatuur – niet overal hetzelfde zijn

69
Q

Waarom zijn warmere gebieden
belangrijker voor onderzoek?

A

warmere gebieden (rood) duiden op de aanwezigheid
van MEER materie > deze gebieden met meer materie
geven later aanleiding tot vorming van sterrenstelsels

70
Q

Bespreek de indeling van het heelal (incl. percentages).

A

5 % zichtbare materie (sterrenstelsels, etc.)
27 % donkere materie
68 % donkere energie

71
Q

Door welke satelliet werd de indeling van het heelal onderzocht?

A

door de ESA-sonde PLANCK

72
Q

Wat zijn de twee grootste onopgeloste vraagstukken in de astronomie?

A

De twee grootste onopgeloste vraagstukken in de astronomie
zijn de samenstelling van de donkere materie en de ware aard van de nog veel mysterieuzere donkere energie

73
Q

Geef de betekenis en voorbeelden van donkere materie.

A
  • ze heeft massa
  • ze zit in grote hoeveelheden in alle sterrenstelsels
  • ze is niet voor elektromagnetische kracht gevoelig
    vb.
  • WIMP (weakly interactive massive particles)
  • uitgedoofde dwergsterren
  • kleine zwarte gaten, koelere gasnevels
74
Q

Geef de betekenis van donkere energie.

A

hypothetische vorm van energie
in het heelal die verantwoordelijk zou zijn voor versnelling
van de expansie van het heelal (= negatieve zwaartekracht)

75
Q

Bespreek multiversum.

A

De theorie van het multiversum werd in 1957 door Hugh Everett gelanceerd.
= idee dat er naast het zichtbare universum
waarin we leven nog veel (volgens sommigen oneindig
veel) andere universa zijn (= parallelle universa)

76
Q

Bespreek jongeaardecreationisme.

A

Behalve die erkende oerknaltheorie zijn er andere pseudowetenschappelijke
theorieën die het ontstaan van het heelal en de Aarde trachten te verklaren.
= concept dat zegt dat onze Aarde
en het hele universum ca. 6000 jaar geleden ontstaan is
door de directe actie van God in zes dagen

77
Q

Bespreek ID-beweging

A

De pseudotheorie van de ID-beweging (voluit: Intelligent Design-beweging)
werd in de jaren ’90 in de VS aangestuurd onder leiding van William Dembski
= mechanismen in de natuur zijn zo complex
zodat deze niet door toevallige evolutie gevormd kunnen
zijn, maar ontworpen zijn door een “intelligent wezen”

78
Q

Bespreek Flat Earthers.

A

De aanhangers van de Flat Earth Society (zogenaamde Flat Earthers) hebben
de mening dat de Aarde plat is (en dus geen sferoïde).
Deze platte-aardeaanhangers verzamelen zich in de internationale organisatie
met de naam International Flat Earth Research Society (in Verenigde Staten).

79
Q

Wat is het centrale idee van Flat Earthers?

A

we leven op een platte schijf met centraal
de Noordpool, begrensd door muur van ijs (Zuidpool)