Sálfræði

Question 1

Vitund

Answer 1

• Huglæg og einkamál hvers og eins.
• Tekur stöðugum breytingum
• Tekur eftir sjálfri sér og er hluti af upplifun okkar á okkur sjálfum.
• Nátengt athygli okkar.

Question 2

Að mæla meðvitund

Answer 2

Spurningalistar
út frá hegðun
úr lífeðlisþegum þáttum

Question 3

Þrjú stig meðvitundar

Answer 3

Meðvitund
Forvitund
Dulvitund

Question 4

Stýrt ferli/úrvinnsla

Answer 4

(meðvitað)

lesa, læra, hjóla.

Question 5

Sjálfvirkt ferli/úrvinnsla (ómeðvitað)

Answer 5

t.d. spila á hljóðfæri (eftir að hafa lært það vel)

Question 6

Ýfing (priming)

Answer 6

Setur af stað ákveðið ferli sem tengist minninu. Á sér stað án þess að fólk sé var við það.

Question 7

Sjónræn kennslablinda

Answer 7

Geta ekki borið kennsl á hluti sjónrænt. t.d. mun á þríhyrning og kassa.

Question 8

Andlitsókenni

Answer 8

Að geta ekki þekkt andlit í sjón.

Question 9

Valin athygli

Answer 9

Að viðhalda skeptri athygli á sérstökum áreitum þannig að ekki sé tekið eftir öðrum áreitum á sama tíma.

Question 10

Skerpt athygli

Answer 10

Getan til að svara sérstökum áreitum.

Question 11

Skipt athygli

Answer 11

Getan til að svara, nánast á sama tíma, fleira en einu verkefni eða áreiti.

Question 12

Dægursveiflur

Answer 12

Sveiflur sem eiga sér stað einu sinni á hverjum sólahring.

Question 13

Skammsveiflur

Answer 13

Sveiflur sem eiga sér stað oftar en einu sinni á dag.

Svefnstig rúlla t.d. á um 90 mínútna fresti yfir nóttina.

Question 14

Langtímasveiflur

Answer 14

Sveiflur sem eiga sér stað sjaldnar en einu sinni á sólahring (tíðahringur kvenna t.d.)

Question 15

Yfirbrúarkrosskjarni

Answer 15

Dægursveiflunum stjórnað þaðan.

Staðsett í undirstúkunni og stjórnar magni melatóníns.

Question 16

Melatónín

Answer 16

• Á kvöldin byrjar melatonin að hækka en lækkar þegar vaknað er að morgni.
• Sagt hafa slakandi áhrif en ekki alveg rétt. Melatónín í raun bara sendiboði sem lætur svæfandi hluta heilans vita að nú sé kominn tími til að fara að sofa.
• Melatonin virðist hafa hlutverk í því að halda líkamsklukkunni í takti við birtu/myrkur.

Question 17

Nám

Answer 17

Ferli þar sem reynsla leiðir til tiltölulega stöðugrar breytingar á hegðun.

Question 18

Viðvani

Answer 18

Það dregur úr styrk svörunar við endurtekið áreiti.

Question 19

Næming

Answer 19

Styrkur svörunar eykst við endurtekið áreiti.

Question 20

Atferlishyggja

Answer 20

Með atferlishyggjuna varð viðfangsefni sálfræðinnar hegðun.
hvað stýrir hegðun?
hvernig breytist hegðun?
hvernig læra lífverur nýja hegðun?

Question 21

Skilyrðing

Answer 21

Vísar til tengsla á milli hegðunar hvort sem hún er sjálfráð eða ósjálfráð - við atburði í umhverfi hennar.

Question 22

Skilyrðing útskýrir afhverju

Answer 22

Ný hegðun lærist
Fyrri hegðun hverfur/minnkar í tíðni
Ein tegund hegðunar er líklegri en önnur.

Question 23

Klassísk skilyrðing (tengslanám)

Answer 23

Lífveran lærir að tengsl eru á milli tveggja áreita.

- hádeigisfréttir á rás 1 byrja alltaf á matartíma.

Question 24

Virk skilyrðing

Answer 24

Byggir á því að afleiðing hegðunar ræður því hversu líkleg hún verður í framtíðinni.

• laun fyrir að mæta í vinnu
• stig fyrir að hitta í körfuna.

Question 25

Aðstæður - Afleiðing - Hegðun

Answer 25

Klassísk skilyrðing

Question 26

Aðstæður - Hegðun - Afleiðing

Answer 26

Virk skilyrðing

Question 27

Lífvera lærir að tengja tvö áreiti saman þannig að annað áreitið kallar fram svörun sem var upphaflega aðeins tengd hinu áreitinu:

Answer 27

Klassísk skilyrðing.

Question 28

Óskilyrt áreiti

Answer 28

Kallar fram svörun án þess að nám komi til.

Question 29

Óskilyrt svörun

Answer 29

Er ósjálfrátt viðbragð við áreiti án þess að nám komi til.

Question 30

Dæmi um óskilyrt áreiti og svörun

Answer 30

Hundur sér mat (óskilyrt áreiti) munnvatnsframleiðla eykst (óskilyrt svörun)

Question 31

Hlutlaust áreiti

Answer 31

Hlutlaust áreiti er reglulega tengt eða parað með óskilyrta áreitinu
Bjalla er hlutlaust áreiti
Þegar það er parað við óskilyrt áreiti (mat) þá verður það skilyrt áreiti.

Question 32

Skilyrt áreiti

Answer 32

Upphaflega hlutlaust áreiti vekur upp skilyrt viðbragð eftir að það hefur verið óskilyrtu áreiti.

Question 33

Skilyrt svörun

Answer 33

Svörun sem skilyrta áreitið kallar fram og er venjulega áþekk óskilyrtu svöruninni.

Question 34

Klassíska skilyrðing er áhrifaríkust þegar

Answer 34

Áreitið sem á að skilyrða fer á undan óskilyrta áreitinu

Við lærum að atburðinn sem á undan fer (áreiti) boðar annan sem á eftir fer

Question 35

Slokknun

Answer 35

Slokknun á sér stað þegar skilyrta áreitið birtist endurtekið án þess að óskilyrta áreitið fylgi með.

Question 36

Lærður ótti

Answer 36

Rannsóknir á klassískri skilyrðingu benda til þess að ótti sé lærður með tengslanámi
Þ.e. áður hlutlaust áreiti parast við óskilyrt áreiti þar sem óskilyrta og skilyrta viðbragðið er ótti/hræðsla
Watson og Rayner skilyrtu Albert litla til að hræðast rottur með því að tengja hlutlaust áreiti (hvíta rott) við óskilyrt áreiti (mikinn hávaða)
Ótti Alberts yfirfærðist (stimulus generalisation) yfir á önnur loðin fyrirbæri

Question 37

Berskjöldunarmeðferð

Answer 37

Fyrsta viðleitni okkar til að meðhöndla kvíða með því að notast við gagnreynda kenningu um orsök kvíða.

Skjólstæðingur kynntur fyrir skilyrtu áreiti (sem kveikir ótta) án óskilyrta áreitisins (sem getur verið hvað sem er nánast)
Leiðir til slokknunar – samkvæmt kenningum atferilsfræðinnar

Uppruni óttans oft ekki þekktur
Sálfræðingar ekki allir sammála um hvort að fælnir séu lærðar
Engu að síður – þá er berskjöldunaraðferðir öflugasta tólið sem við höfum til að hjálpa fólki að komast yfir ótta sinn.

Question 38

Berskjöldun

Answer 38

Fyrri kenningar um berskjöldun, viðvana og kvíðaviðbragð byggðu grunninn fyrir hugræna atferlismeðferð (HAM) við kvíðaröskunum

Í HAM við kvíðavanda þá leitumst við að skilja samhengi:
Aðstæðna > hugsana > tilfinninga > hegðunar

Í stuttu máli: leitumst eftir að ná fram berskjöldun með því að breyta hegðun (fjarlæga alveg eða breyta) og aðstoða skjólstæðingin að læra eitthvað nýtt um aðstæðunar og/eða sjálfan sig í þessum aðstæðum

Question 39

Afleiðingarlögmálið

Answer 39

Edward L. Thorndike
Ef hegðun fylgir jákvæð afleiðing > þá verðu hún líklegri til að koma fram aftur við sömu aðstæður

Ef hegðun fylgir neikvæð afleiðing > þá verður hún ólíklegri til að koma fram aftur við sömu aðstæður

Question 40

Virk skilyrðing

Answer 40

Lærdómsferli þar sem hegðun verður líkleg eða ólíkleg til að eiga sér stað eftir því hverjar afleiðingar hennar eru

Question 41

Afleiðing hegðunar

Answer 41

Hlutlausar afleiðingar hvorki auka né draga úr líkum á að hegðun eigi sér stað.
Styrkir eflir svörunina eða gerir hana líklegri.
Refsir veikir svörunina eða gerir hana ólíklegri.

Question 42

Styrkingarskilmáli

Answer 42

Sambandið á milli hegðunar og afleiðingar hennar sem hefur áhrif á líkurnar á endurtekningu hegðunar.

Question 43

3 liðir grunnstyrkingarskilmála

Answer 43

Undanfari hegðunar
Hefðunin
Afleiðing hegðunar.

Question 44

Jákvæð styrking

Answer 44

Þegar áreiti birtist og tíðni hegðunar eykst.

Question 45

Neikvæð styrking

Answer 45

Þegar áreiti hverfur og tíðni hegðunar eykst.

Question 46

Jákvæð refsing

Answer 46

Þegar áreiti birtist og tíðni hegðunar minnkar.

Question 47

Neikvæð refsing

Answer 47

Þegar áreiti hverfur og tíðni hegðunar minnkar.

Question 48

Virk slokknun

Answer 48

Hegðun ekki lengur styrkt

Leiðir til þess að dregur úr tíðni hegðunar og hún deyr smám saman út.

Question 49

Greinireiti

Answer 49

Áreiti sem gefur til kynna hvort og hvaða afleyðingar hegðun hefur.

Question 50

Ferlar hermináms skv. Bandura

Answer 50

Athygli
Þurfum að beina athygli okkar að þeim sem framkvæmir markhegðunina

Varðveisla upplýsinga
Þurfum að geta búið til minningu um hegðunina og styrkingarskilmálana svo hægt sé að rifja það upp

Endursköpun
Verðum að vera líkamlega (og hugrænt) fær um að framkvæma hegðunina

Áhugahvöt
Áhugi til að framkvæma markhegðun þarf að vera til staðar