Sądy i trybunały

Question 1

Konstytucyjne zasady działania sądów w Polsce

Answer 1

Zasada niezależności sądów

– są odrębną władzą państwową

– orzeczenia sądów nie mogą być zmieniane przez władzę wykonawczą i władzę ustawodawczą

2. Zasada niezawisłości sędziów

a. sędziowie podlegają tylko konstytucji i ustawom

b. sędziowie przy orzekaniu kierują się jedynie przepisami prawa i własnym sumieniem

c. sędziowie są wolni od nacisków

d. gwarancje niezawisłości sędziów:

– immunitet sędziowski – zakaz zatrzymania i aresztowania bez zgody właściwego sądu

– nieusuwalność z urzędu

– apolityczność – zakaz przynależności do partii politycznych i związków zawodowych

3. Zasada jednolitości sądów

– każdy sąd wydaje wyroki w imieniu Rzeczypospolitej

– na całym obszarze Rzeczypospolitej obowiązuje taka sama struktura sądów

4. Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego – od każdej sprawy rozpatrzonej w sądzie pierwszej instancji musi istnieć możliwość odwołania się do sądu drugiej instancji
5. Udział obywateli w rozpatrywaniu spraw – jest realizowany przez instytucję ławnika niezawodowego członka składu urzekającego

Question 2

Sąd Najwyższy

Answer 2

Sąd najwyższy to organ sądowy sprawujący nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych

b. skład:

– pierwszy prezes – mianowany przez prezydenta spośród kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

– prezesi pięciu izb Sądu Najwyższego – powołuje ich prezydent na wniosek pierwszego prezesa Sądu Najwyższego

– sędziowie Sądu Najwyższego – powoływani są przez prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

c. Izby Sądu Najwyższego

– Izba Karna

– Izba Cywilna

– Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

– Izba Kontroli nadzwyczajnej i spraw publicznych

– Izba Dyscyplinarna

d. najważniejsze funkcje Sądu Najwyższego

– rozpoznawanie kasacji i skarg kasacyjnych wznoszonych od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych

– interpretowanie przepisów prawnych

– udzielanie odpowiedzi na pytania prawne formułowane przez sądy

– opiniuje projekty aktów prawnych, dotyczących funkcjonowania sądów

– rozpatrywanie protestów wyborczych i stwierdzanie ważności

• wyborów do sejmu i senatu
• wyborów na prezydenta
• referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego

Question 3

Sądy powszechne

Answer 3

rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych

b. hierarchia sądów powszechnych

– sądy rejonowe (przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, zajmujące się wykroczeniami)

– sądy okręgowe

– sądy apelacyjne

Question 4

sądy administracyjne

Answer 4

zadania sądów administracyjnych:

– kontrola działania organów administracji publicznej

– rozstrzyganie sporów między organami samorządu a samorządem a jednostkami administracji państwowej

– rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami administracji

– orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego

b. sądy administracyjne są dwuinstancyjne

– Wojewódzki Sąd Administracyjny

– Naczelny Sąd Administracyjny

Question 5

Sądy wojskowe

Answer 5

sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa popełnione przez żołnierzy służby czynnej

b. sądy wojskowe są dwuinstancyjne

– wojskowe sądy garnizonowe

– wojskowe sądy okręgowe

Question 6

Krajowa Rada Sądownictwa

Answer 6

KRS stoi na straży niezależności sądów i sędziów

b. najważniejsze zadania KRS

– rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do prezydenta o powołanie sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych

– występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją aktów prawnych dotyczących niezależności sędziów i sądów

– występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów

– rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów stan spoczynku

c. skład:

– pierwszy prezes Sądu Najwyższego

– prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

– minister sprawiedliwości

– osoba powołana przez prezydenta

– 15 członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego i innego rodzaju sądów

– 4 osoby wybrane przez parlament

Question 7

Trybunały

Answer 7

Trybunał Konstytucyjny

a. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9-letnią kadencję

b. organy Trybunału Konstytucyjnego

– prezesa Trybunału Konstytucyjnego – powoływany przez prezydenta

– Zgromadzenie Ogólne

c. Funkcje Trybunału Konstytucyjnego

– orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją na wniosek: prezydenta, marszałka sejmu, marszałka senatu, prezesa Rady Ministrów, co najmniej 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, Prokuratora Generalnego, prezesa Najwyższej Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich

– orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

– rozpatruje skargi konstytucyjne

– rozstrzyga spory konstytucyjne między centralnymi organami państwa

– orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta

2. Trybunał Stanu

a. Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi najwyższych urzędników państwowych

b. skład:

– przewodniczący – przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

– dwóch zastępców

– 16 członków wybieranych przez sejm na czas jego kadencji

c. Trybunał Stanu sądzi:

– prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa pospolite

– członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem

– prezesów Narodowego Banku Polskiego, Najwyższej Izby Kontroli oraz członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw

– posłów i senatorów za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, wiążącej się z czerpaniem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego