RZS - leki Flashcards
Teoria powstawania RZS
Uogólniona choroba zapalna tkanki łącznej, dotycząca stawów, a także wielu powikłań narządowych, mogących prowadzić do kalectwa a nawet śmierci
Według koncepcji autoreaktywnej, mamy odkładająće sie kompleksy, które wywołują aktywacje mechanizmów usuwających kompleksy, które prowadzą do rozwoju stanu zapalnego i zniekształćeń stawów.
Całość zaczyna sie od prezentacji autoantygenu stawowego w kontekscie MHC-II limfocytom CD4+. Następnie zostają aktywowane limfocyty CD4+ (prezentacja a pozniej kostymulacja - CD28-CD80/86, różnicowanie) dzięki czemu limfocyty te proliferują i pobudzają limfocyty CD8+ (namnażanie i różnicowanie) oraz limfocytów B (wzrost liczby IgG), komórek NK, synowiocytów i monocytów.
Limf CD4+ uwalniają lingand RANK, który aktywuje osteoklasty. Przeciwciała limf B precipotują antygeny w stawach i następuje aktywacja dopełniacza.
Monocyty i synowiocyty generują RFT, zapalne einkozanoidy i metaloproteinazy -> niszczenie macierzy zewnątrzkomórkowej..
Z czasem generują się łuszczki, które unieruchomiaja staw.
Podział leków w RZS
- Leki zmniiejszające objawy, ale nie wpływające na przebieg choroby. (NLPZ, glikokortykosteroidy)
- Leki modyfikujące przebieg choroby (klasyczne i biologiczne)
NLPZ w RZS
Głównie paracetamol używany.
Paracetamol - 4 teorie działania:
- Hamowanie COX-3 w móżgu
- Mechanizmy oksydoredukcyjne - utrzymywanie COX w ciągłym stanie redukcji i brak czynników utleniająćych - brak działania COX.
- Pobudzenie rdzeniowych szlaków zstępujących, tłumiacych ból (włókna serotonergiczne, i zależne od receptorów dla aminokwasów pobudzających NMDA)
- Nasilanie działania anadamidu
Podawane dzieciom, osobom bez uszkodzenia wątroby i niewydolnosći nerek i kobietom w ciąży (poza I trymestrem)
Działania niepożądane:
Ukł pokarmowy - podrażneinia, biegunki, nudności - rzadkie i szybko przemijające
Zmiany skórne - wysypki, rumienie, zaczerwienienia
Przjsciowo - neutropenia, niedokristwość i małopłytkowosć
- Przy przedawkowaniu mozliwe jest uszkodzenie toksyczne wątroby - ODTRUTKA - ACETYLOCYSTEINA
- Również możliwe uszkodzenie erek wraz z martwica brodawek nerki
Glikokortykosteroidy w RZS (przykłądy, działanie, jak stosować)
Najczęściej stosowane: PREDNIZON i METYLOPREDNIZON
Mają silne właściowośc przeciwzapalne i immunosupresyjne, ale nei wpływają na przebieg choroby. Powinny być używane wspólnie z lekami zmieniającymi przebieg choroby.
Nie powinno sie ich długo podawać, a jeśli musi być terapia przewlekła, to trzeba jednoczesnie przeciwdziałać dziłaniom niepożądanym i zapobiegać osteoporozie i chorobie wrzodowej)
Mogą być podawane doustnie i dostawowo.
Krótki opis leków modyfikujących przebieg.
Leki te, powinno podawać się tuż po rozpoznaniu choroby wspólnie z lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi (NLPZ i glikokortykosterydy)
Leki klasyczne rozpoczynają działanie po kilkutygodniach/miesiącach, leki biologiczne szybciej.
Leki klasyczne - lista
METOTREKSAT LEFLUNOMID AZATIOPRYNA MYKOFENOLAN MOFETYLU CYKLOFOSFAMID
grupa leków wiążących immunofilinę oraz przeciwciała anty-rec Il-2
CYKLOSPORYNA,
TAKRO-, SYRO-, EWARO- LIMUS
DAKLI-, BAZYLI- ZUMAB
Sole złota
AUROTIOJABŁCZAN SODU
AUROTIOGLUKOZA
AURONOFINA
PENICYLAMINA
SULFASALAZYNA
CHLOROCHINA
HYDROKSYCHLOROCHINA
METOTREKSAT (działanie, jak podawać - dawka i jej wpływ, działania niepożądane)
Lek I rzutu w terapii kolegenoz (w tym w RZS) podawany doustnie i domięśniowo
W dużych dawkach - terapia nowotworowa bo hamuje reduktaze dihydrofolianową i funkcje monocytów i limfocytów.
Niższe dawki - leczenie kolagenoz bo blokuję syntazę tymidylanu i transformylazę (upośledzenie syntezy nukleotydów) upośledza chemotaksję neutrofilów
Działa długo przez zatrzymywanie się w komórce - mechanizm poliglutaminacji.
Działania niepożądane:
Nudności, wymioty, uszkodzenia śluzówki gównego odcinku pokarmowego,, stopniowe uszkodzenie wątroby
Czasem reakcja płucna (duszności, skurcz oskrzeli)
Metotreksat ma działanie teratogenne i zwiększa prawdopodobieństwo zakażeń
LEFLUNOMID (W jakiej formie działa, w jaki sposób - mechanizm, jaki lek zastepuje, działania niepożądane)
Aktywny, działający metabolit - TERIFLUNOMID - hamuje dehydrogenaze kwasu dihydroortowego (DHODH) - zablokowanie sytezy pirymidyn
Brak nukleotydów pirymidynowych hamuje limfocyty T i B oraz ich proliferacje a także produkcje przeciwciał.
Dodatkowo pobudza wydzielanie Il-10 co działa przeciwzapalnie.
Podawany gdy metotreksat zawodzi.
Działania niepożądane:
Luźne stolce, biegunki
Rzadko pojawia się uszkodzenie wątroby, łysienie, przyrost masy ciała, wzrost ciśnienia.
Silnie teratogenny (kobietom zaleca sie przyjmowanie antykoncepcji)
***Cholestyramina blokuje wchłanianie Lefunomidu
AZATIOPRYNA (działanie, w jakiej formie, dlaczego jest lekiem rezerwowym, działania niepożądane)
Azatiopryna, w formie 6-tioguaniny, blokuje syntezę puryn.
Uznawany za lek rezerwowy, bo stracił mocno na znaczeniu, jedynie jako element w obniżeniu dawki sterydów. Także używany w terapii łuszczycowej i zapaleniu wielomięśniowym, chorobie Behceta i toczniu.
Działania niepożądane:
Mieloimmunisupresja, wysypki, zapalenia skóry, zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Rozkładana przez oksydaze ksantynową - nie wolno stosować, albo bardzo małą dawkę, w leczeneiu allopurynolem i febuksostatem).
MYKOFENOLAN MOFETYLU (jak działa, kiedy stosowany, działania niepożądane)
Po podaniu przekszatałcany do kwasu mykofenolowego. Hamuje typ 2 dehydrogenazy fosforanu inozyny, który jest jedynym enzymem produkującym puryny w limfocytach B i T (enzym krytyczny).
Stosowany w terapi po przeszczepie, razem z PREDNIZONEM (zamiast CYKLOSPORYNY) albo z TAKROLIMUSEM - zabezpiecza przed przeszczepem przeciw biorcy.
Stosowany w RZS, ale nie ma badań na jego skuteczność (to po chuj go używać ???)
Działania niepożądane:
Zaburzenia jelitowo-żołądkowe, mielosupresja i hepatotoksyczność.
CYKLOFOSFAMID
Lek alkilujący DNA i hamujący przez to proliferacje limfocytów B i T.
Stosowany w RZS i ciężkich postaciach innych kolagenoz.
Działania niepożądane:
Mieloimmunosupresja, łysienie, zapalenie krwotoczne pęcherza moczowego (zapobiega się nawadnianiem i preparatami z grupą -SH) i czasem rak pęcherza moczowego.
Leki wiążące immunofilinę i Ig anty-receptor Il-2
Głównie używana CYKLOSPORYNA
CYKLOSPORYNA - doustne podawanie, często z innymi lekami.
Z METATROKSATEM hamuje reakcje dawca przeciw biorcy.
EWAROLIMUS i SYROLIMUS obydwa uzywane po przeszczepie, zwłaszcza reakcji dawcy na biorcę.
TAKROLIMUS - silniejszy od CYKLOSPORYNY
RYDWAFOROLIMUS - badany obecnie w guzach tkanek miekkich
Wszystkie te leki mają także dzielenie hamujące proliferacje, co pozwala na używanie go przeszczepie stentów w sercu.
DAKLIZUMAB I BAZYLIKSAM
SOLE ZŁOTA (AUROTIOJABŁCZAN SODU, AUROTIOGLUKOZA, AURANOFINA) - mechanizm działania, jak podawane, działania niepożądane
Silnei toksyczne, mało popularne.
Wnikają do monocytów i makrofagów i upośledzają ich funkcje w tym brak wytwarzania cytokin prozapalnych, chemokin i einkozanoidów prozapalnych. Hamują także chemotaksje neutrofilów,
i zapobiegają uwalnianiu ziarnistości z mastocytów.
AUROTIOJABŁCZAN i AUROTIOGLUKOZA podawane domięśniowo, a AURANOFINA doustnie. Wszystkie gromadzą sie w błonach maziowych stawów, nerkach, wątrobie, szpiku kostnym i węzłach chłonnych oraz śledzionie.
Działania niepożądane:
Zapalenia skóry z eozynofilią, zapalenia błon śluzowych,
Hematologia - leukopenia pancytopenia, małopłytkowość i niedokrwistość aplastyczna.
Schorzenia nerek z białkomocze,a nawet zespół nerczycowy.
Zapalenie jelit, żółtaczka cholestatyczna, uszkodzenia wątroby, nacieki w płucach i złoto w rogówce.
+ Aurotiojabłczan sodu (tak jak nitrogliceryna) daje nadpotliwość i zmiany naczyniowe.
PENICYLAMINA (jak działa, kiedy uzywana oprócz RZS, działania niepożądane)
Pochodna penicyliny, działa jak chelatator miedzi, zmniejsza wytwarzanie cytokiny Il-1, hamujący na limfocyty T.
Używany w RZSm, jako lek III rzutu, ale równiez w leczeniu choroby Wilsona i zatruć miedzi.
Działania niepożądane:
uczulenia i objawy skórne - wysypki, zapalenia skóry, rumienie, świąd skóry; uogólnione objawy - gorączka i wstrząs anafilaktyczny (bo pochodna penicyliny).
Także uszkodzenie nerek w zespole toczniowopodobnym i pancytopenia.
SULFASALAZYNA (mechanizm działania, keidy używany, działania niepożądane)
Lek jako połączenie kwasu 5-aminosalicylowego i sulfapirydyny, emchanizm niejasny.
Hamuje limfocyty B i T oraz uwalanianie prozapalnych einkozanoidów oraz ma działanie antyoksydacyjne.
Używany we wczesnych formach RZSu.
Działania niepożądane:
Schorzenia jelitowo-żoładkowe, zmiany skórne ( rumeinie, wysypki, świąd), uogólnione - gorączka, bóle głowy.
Hematologia - niedokrwistość hemolityczna, granulocytopenia
Bardzo rzadko zmiany sródmiąższowe płuc.
CHLOROCHININA, HYDROKSYCHLOROCHININA (jak działa, na jakie inne choroby, działania przeciwzapalne)
Leczenie malarii, ale również RZS, jako leki w poczatkowym stadium choroby.
Działanie nei do końca jasne, ale hamują limf T, prezentacje antygenu i chemotaksje neutrofilów i monocytów. Stabilizują błony lizosomów - ograniczenie zapaleń, oraz działają antyoksydacyjnie. Hamuja synteze DNA i RNA i tym samym namnażanie komórek prozapalnych.
Na pewno ograniczają stany zapalne, nei wiadomo jak z zabezpieczeniem przed zmianami w stawach.
Działania niepożądane: odwracalne uszkodzenie plamki zółtej Zaburzenia ukł pokarmowego ( biegunki, wymioty, nudności, bóle brzucha i stany zapalne) Zmiany pigmentacyjne skóry Leki bezpieczne w ciąży
Leki biologiczne (na co działają)
Hamują TNF-a (wytwarzanie i samo działanie), Il-1 i Il-6 oraz hamują działanie komórek prozaplanych ukł immunologicznego
Leki hamujące TNF-a (Rodzaje ze względu na działanie, sposoby podania, gdzie jeszcze stosowane, Działania niepożądane i przeciwskazania do stosowania)
Hamujące sam TNF-a (neutralizowanie cytokiny)
Rozpuszczalne receptory dla TNF-a (wyłapanie cytokiny przed zadziałaniem z włąściwym receptorem)
Leki blokujące sam receptor
Lista:
Dożylne - INFLIKSYMAB (mysio-ludzkie IgG przeciw TNF)
PODSKÓRNE - ETANERCEPT (białko przeciwko receptorwi z fragmentem Fc IgG ludzkiego)
ADALIMUMAB, GOLIMUMAB - Ig przeciwko TNF-a.
Leki te są stosowane równiez w łuszczycy stawowej i zapalenich stawów kręgosłupa (ETANERCEPT i INFLIKSYMAB) i w chorobie Crohna
Działania niepożądane:
Skłonność do zakażeń - szczególnie przewlekłe stany zapalne z obecnosćią makrofagów
Schorzenia autoimmunizacyjne,
Moga pojawić sie demielinizacje, zapalenia nerówów (zwłaszcza wzrokowego)
INFLIKSYMAB - mozliwe uczulenia i zmiany skórne
Przeciwskazania:
Gruźlica jawna lub utajona, zespoły demielizacyjne, schorzenia zapalne górnych dróg oddechowych i zakazenia grzybicze, niewydolnosci krążenia, ospa wietrzna półpasiec
Ciąża,
Leki hamujące Il-1beta (podział na działanie, jak podawane, działania niepożądane)
Antagoniści receptorów dla Il1beta - ANAKINRA
Białko neutralizujace Il-1beta - RYLONACEPT
Podawane dożylnei i związane sa z tym powikłania
Działania niepożądane:
Wysypki, zmiany skórne, rumienie, obrzeki, bóle w miejscu podania,
Hematologia - rzadka neutropenia, zwiększa podatnosć na zakażenia,
***Nie powinno sie podawać w ciaży, ani łączyć z lekami blokuącymi działanie TNF-a
Leki hamujące inne cytokiny - Il-6 TOCYLIZUMAB=ATLIZUMAB
co robią, działania niepożądane
Hamuje receptor dla Il-6, moze być podawany sam, albo z metotreksatem
Działania niepożądane - alergiczne, niewydolnosć i uszkodznia wątroby, neutropenia - skłonność do zakażeń, zaburzenia lipidogramu (poziomy HDL, LDL i trójglicerydów)
Inhibitor kostymulacji limfocytów T (przykłądy, jak działa, działania niepożądane i przeciwskazania)
Białko CTLA-4 łącząc się z CD80/86 na kom APC, zapobiega kostymulacji limf T CD4+
Przykłady:
ABETACEPT
BELATACEPT (Obydwa zawierają ludzki CLTA-4 połączony z Fc IgG)
Podawane dożylnie, nie razem z hamującymi TNF-a
Działania niepożądane:
Skłonność do infekcji,
Zmiany alergiczne na skórze,
***Zwiększa zachorowalnosć na chłoniaka
Przeciwskazania:
Gruźlica, półpasiec, ospa wietrzna, zapalenie wirusowe wątroby B lub C
Nie stosować w ciaży
RYTUKSYMAB
Przeciwciało mysio-ludzkie, przeciwko CD20 na limf B. Jego przyłączenie się powoduje aktywacje dopełniacza i lize komórki. Oprócz tego, powoduje zahamowanie prod autoprzeciwciał i mechanizm apoptozy limf B.
Lek głównie w chorobie nowotworowiej z METOTREKSATEM.
Działania niepożądane:
Tzw zespół uwalaniania cytokin - sztywnosć mieśni, dreszcze, gorączka, uszkodzenia płuc,
Nudnosci, wymioty, zmiany skórne, bóle głowy
Skurcze oskrzeli, spadki ciśnienia, nasilenia ch. wieńcowej i niewydolności serca, a nawet NZK.
Stosowany z poprzedzeniem PARACETAMOLU, i środków przeciwhistaminowych
Zwiększa ryzyko infekcji lub pobudza te uśpione.
Leukoencefalopatia wieloogniskowa,
Przeciwskazania:
uczulenia na białko mysie, niewydolności serca, cieżkei niedobory odporności, (spadek gammaglobulin czy limf B i Th)
Leki podobne: OKRELIZUMAB i OFATUMAB
