RODZAJE LITERACKIE Flashcards
Epika
pisany jest zwykle prozą – np. Quo Vadis, Latarnik lub czasami wierszem – np. Pan Tadeusz,
posiada świat przedstawiony – czyli czas i miejsce akcji (prawdziwe lub fikcyjne), bohaterów oraz wydarzenia,
narratora – pierwszo- lub trzecioosobowego,
fabułę – czyli układ zdarzeń w świecie przedstawionym w utworze, które dzieją się zarówno w trakcie akcji utworu jak i są przywołane poprzez wypowiedzi bohaterów lub relacje narratora.
LIRYKA
podmiot liryczny – osoba wypowiadająca się w wierszu, nie jest jego autorem,
monolog liryczny – wypowiedź podmiotu lirycznego, w której wyraża subiektywne uczucia, myśli, przeżycia, poglądy, a sposób bezpośredni lub pośredni,
najczęściej podzielony jest na strofy i posiada rymy.
DRAMAT
- komedia – utwór dramatyczny o lekkiej tematyce, napisany wesołym tonem. Akcja utworu prowadzi do szczęśliwego zakończenia – przykładem komedii jest „Zemsta” Aleksandra Fredry. Występuje tu:
komizm sytuacyjny – gdy następują nieoczekiwanie, zabawne zdarzenia,
komizm językowy – kiedy postaci używają gry słów i żartów, wywołujących wesołość odbiorcy
komizm postaci to jest takie przedstawienie cech charakteru bohatera i ich wyolbrzymienie, że same w sobie są zabawne - tragedia – to utwór o poważnej tematyce, ukazujący zmagania bohaterów z przeciwnościami. Tragizm bohatera polega na tym, że każdy jego wybór, każda decyzja prowadzi do klęski. Bohater często jest w sytuacji bez wyjścia, nie potrafi przezwyciężyć przeciwności losu, sił natury, woli bogów czy po prostu niesprzyjających okoliczności.
Przykładem tragedii jest „Balladyna” Juliusza Słowackiego.
- dramat właściwy - powstał poprzez zerwanie ze starożytnym podejściem do oddzielania komedii i tragedii. Jest formą nowożytną, w której mieszają się oba wcześniejsze gatunki, a poruszana tematyka dotyczy głównie zagadnień bliskich współczesnemu człowiekowi, relacji społecznych i obyczajowych.
- do kategorii dramatu należy zaliczyć także dramat romantyczny np. „Dziady” Adama Mickiewicza, dramat szekspirowski, jasełka, które wystawiane są w szkołach, misterium, kabaret, operę i operetkę.
Podsumowując
Dramat to utwór, który napisany jest w sposób umożliwiający wystawienie na scenie. Podzielony jest na akty i sceny. Zbudowany z dialogów i monologów oraz z tekstu pobocznego zawierającego wskazówki inscenizacyjne. Dramat pozbawiony jest narratora, a akcja zarysowuje się poprzez wypowiedzi i zachowania bohaterów.
odmiany synkretyzmu
rodzajowego
Najprościej rzecz ujmując synkretyzm rodzajowy to mieszanie trzech rodzajów literackich w jednym utworze:
liryki. To utwory, które przedstawiają zazwyczaj przeżycia wewnętrzne. Przekazywane są ona przede wszystkim jako monolog i są subiektywne. Centralny element w liryce stanowi podmiot liryczny, który jest nadawcą wypowiedzi. Krótko mówiąc, liryka są to wiersze,
epiki. Takie utwory najczęściej pisane są prozą, choć oczywiście nie zawsze. Czasem i wiersze należą do epiki. W tekstach epicznych opowiada narrator w pierwszej albo trzeciej osobie. Opisane wydarzenia tworzą fabułę opowieści. Epika to zazwyczaj powieści, opowiadania, nowele, baśnie czy bajki.
dramatu. To utwory przygotowywane specjalnie do teatru. Nie wyróżniamy tam żadnego konkretnego podmiotu lirycznego ani narratora. Na dramat składają się monologi i dialogi. To wszystko uzupełnione jest wskazówkami dla reżysera przedstawienia. Na dramat składają się chociażby komedie, tragedie czy dramaty romantyczne.
Aby dobrze wyjaśnić czym est synkretyzm rodzajowy, najlepiej jest posłużyć się przykładem. Weźmy na tapet Świteziankę Adama Mickiewicza. Ten utwór łączy właśnie wszystkie te trzy elementy, czyli lirykę, epikę i dramat. Elementy epiczne przejawiają się w opowieści historii młodzieńca. Ujawnia się tam również narrator: Któż jest młodzieniec? Strzelcem był w borze. A kto dziewczyna? Ja nie wiem.
Liryka zaś to liczne środki stylistyczne, jak metafory czy porównania. Chociażby: Ziemia uchyla się grząska. Cisza wokoło, tylko pod nogą zwiędła szeleszcze gałązka.
Elementy dramatu przejawiają się tutaj w monologach i dialogach bohaterów, jak na przykład wypowiedziach młodzieńca czy Świtezianki.
