Postupak primene prava

Question 1

Šta je primena prava?

Answer 1

Postupak donošenja odluke o ispunjenosti uslova za primenu opšte pravne norme u konkretnom slučaju.

Question 2

Šta je posredna, a šta neposredna primena prava?

Answer 2

• neposredna: odluku o ispunjenosti uslova donosi sam adresat
• posredna: odluku donosi organ primene prava u posebnom postupku (npr. upravnom, krivičnom)

Question 3

Postupak primene prava ima dva koraka, koja?

Answer 3

1. rešavanje činjeničnog pitanja: utvrđivanje činjenica konkretnog slučaja

2. rešavanje pravnog pitanja: odluka o tome da li utvrđene činjenice odgovaraju pravno relevantnim činjenicama (pravna kvalifikacija činjenica)

PODSETNIK: pravno relevantne činjenice su one činjenice predviđene hipotezom dispozicije ili sankcije.

Question 4

Kako se utvrđuju činjenice u postupku primene prava?

Answer 4

Na jedan od dva načina: dokazivanjem (češće) ili pretpostavljanjem (ređe).

Question 5

Šta su pravne pretpostavke

Answer 5

Tvrdnje koje se ne dokazuju, nego se njihova istinitost pretpostavlja, jer nas prethodno iskustvo uči da su uglavnom tačne.

Question 6

Kako se dele pravne pretpostavke?

Answer 6

• oborive: njihova istinitost se može osporavati i znatno su češće (npr. pretpostavka bračnog očinstva)
• neoborive: njihova istinitost se ne može osporavati (npr. deliktna nesposobnost lica mlađih od 7 godina)

Question 7

Koja je funkcija pretpostavki?

Answer 7

• olakšavaju dokazni postupak
• vrše preraspodelu tereta dokazivanja (ako su oborive)
• smanjuju teret dokazivanja jedne strane (ako su neoborive)

Question 8

Šta su pravne fikcije i kako se razlikuju od pretpostavki?

Answer 8

Fikcije u pravu su posebna vrsta neoborivih pretpostavki, koje se od klasičnih pretpostavki razlikuju po tome što su u pitanju tvrdnje koje su očigledno netačne.

PRIMER: ostavilac je preminuo u trenutku t. Za dete koje je u trenutku t bilo nerođeno i rodilo se kasnije u trenutku t`, fiktivno pretpostavljamo da je  bilo rođeno u trenutku t.

Question 9

Šta je tumačenje prava?

Answer 9

Postupak utvrđivanja značenja norme.

Question 10

Da li je tumačenje uvek neophodno u pravu?

Answer 10

Neophodno je onda kada je pravni tekst otvoren za više alternativnih jezičkih značenja, a posebno kod tzv. kaučuk normi, tj. normi čije je polje primene izuzetno rastegljivo usled upotrebe izrazito neodređenih izraza.

Question 11

Šta je tumačenje in concreto?

Answer 11

Tumačenje koje organ primene prava obavlja u posebnom postupku sa ciljem pravne kvalifikacije činjenica.

Ovakvo tumačenje je obavezujuće za konkretan slučaj.

Question 12

Šta je tumačenje in abstracto?

Answer 12

Tumačenje koje mogu obavljati razni subjekti nezavisno od postupka primene prava, tj. ono nema za cilj pravnu kvalifikaciju činjenica.

Ovakvo tumačenje može, ali i ne mora biti obavezujuće.

Question 13

Šta je autentično tumačenje?

Answer 13

Vrsta apstraktnog tumačenja koje obavlja sam tvorac norme koja se tumači.

Najpoznatiji primer su autentična tumačenja zakona, koja su opšteobavezujuća i imaju retroaktivno dejstvo.

Question 14

Šta je tumačenje pravne nauke (pravna dogmatika)?

Answer 14

Tumačenje pravnih stručnjaka (analiza ili kritika postojećih rešenja). Ovakvo tumačenje je pravno neobavezujuće, ali se sudovi često oslanjaju na njega.

Izuzetak od načelne neobaveznosti pravne nauke je međunarodno javno pravo, koje među pomoćne izvore svrstava i mišljenja priznatih pravnih stručnjaka.

Question 15

Postoje četiri tehnike tumačenja prava, koje?

Answer 15

• istorijsko
• ciljno
• logičko
• sistemsko tumačenje

Question 16

Šta je istorijsko tumačenje?

Answer 16

Interpretativna tehnika čiji je cilj da pronađe značenje koje je tekstu pripisivao tvorac norme u trenutku njenog donošenja.

Zahvaljujući istorijskom tumačenju, polje primene norme ostaje “okamenjeno” u vremenu (statičko tumačenje).

Question 17

Šta je ciljno tumačenje?

Answer 17

Interpretativna tehnika čiji je cilj da pronađe ratio legis, tj. društveni cilj koji je tvorac norme želeo da postigne njenim donošenjem.

Zahvaljujući ciljnom tumačenju, polje primene norme se može proširiti i na slučajeve koje tvorac norme nije imao ili mogao imati u vidu (evolutivno tumačenje).

U zavisnosti od toga da li se polje primene norme proširuje u okvirima najšireg jezičkog značenja ili ide dalje od toga, ciljno tumačenje može biti intra legem ili extra legem.

Question 18

Koju ulogu vrši ratio legis u ciljnom tumačenju?

Answer 18

Ukoliko smo utvrdili ratio legis, on nam služi kao kriterijum za izbor jednog od više alternativnih jezičkih značenja - optiramo za ono značenje koje na najbolji način ostvaruje ratio legis.

Question 19

Šta je pravna praznina?

Answer 19

Društveni odnos koji nije regulisan nijednom opštom pravnom normom.

Question 20

Kako se odnosimo prema pravnim prazninama?

Answer 20

Organi primene prava imaju na raspolaganju dve tehnike: zakonsku analogiju (tumačenje po sličnosti) i argumentum a contrario (tumačenje po suprotnosti).

Izbor između zakonske analogije ili argumentum a contrario-a zavisi od prethodne ocene da li je neregulisan slučaj previd ili svesna namera normotvorca.

Question 21

Šta je zakonska analogija?

Answer 21

Tehnika koja podrazumeva da se na neregulisan odnos primenjuje neka druga opšta pravna norma.

U pitanju je bitno slična norma, tj. norma čiji se ratio legis ostvaruje proširivanjem njenog polja primene i na neregulisan slučaj.

Zakonska analogija je tip ciljnog tumačenja extra legem - izabrano značenje je šire i od najšireg jezičkog značenja.

Question 22

Kada je upotreba zakonske analogije zabranjena?

Answer 22

Analogiju treba izbegavati pri tumačenju zabrana, a posebno je zabranjena na terenu krivičnog prava (nullum crimen, nulla poena sine lege).

Question 23

Šta je argumentum a contrario (tumačenje po suprotnosti)?

Answer 23

Tehnika slična analogiji, ali koja teži drugačijem ishodu. Dok je kod analogije akcenat na sličnosti između regulisanih slučajeva i pravne praznine, kod tumačenja po suprotnosti je akcenat na različitosti.

Dakle, zaključak kome se teži jeste da se na prazninu ne može primeniti određena opšta pravna norma.

Question 24

Kada se obavezno primenjuje argumentum a contrario?

Answer 24

Obavezno se primenjuje kod tumačenja izuzetaka, budući da se izuzeci moraju usko tumačiti.

Question 25

Šta je sistemsko tumačenje?

Answer 25

Interpretativna tehnika koja polazi od pretpostavke da je pravo sistem, tj. skup opštih pravnih pravila koja su međusobno usklađena, te stoga ne mogu biti u protivrečnosti.

PODSETNIK: u opšta pravna pravila spadaju opšte pravne norme i pravna načela.

Question 26

Kako se može upotrebljavati sistemsko tumačenje?

Answer 26

Kao sredstvo za:
- utvrđivanje značenja neodređenih normi
- popunjavanje praznina (pravna analogija)
- rešavanje sukoba između načela
- rešavanje sukoba između normi