Paleolit Flashcards
• Otoczaki
(Oldewajska, Mode 1) - ‘chopper, chopping tool’
Dolny Paleolit
- 6-1.9 mln -> Etap Inicjalny
- 9-1.5 mln -> Etap Klasyczny -> redukcja bryły w kierunku bardziej zaostrzonym
• Pięściakowa
Aszelska, Mode 2
Dolny Paleolit
1.5 mln -> Etap przejściowy
1.7-1 mln -> Faza Wczesnoaszelska
1 mln-600 K -> Faza Środkowoaszelska (pięściaki bardziej wygładzone, ostrzejrze)
600-300K -> Faza Późnoaszelska (miekki tłuk/pośrednik, nowe techniki: Kombewa, Tabelbala)
W Europie: 1mln – 300K
• Mikrolityczna
Dolny Paleolit
1.93mln i później. ‘odpadki’
Paleolit Dolny
2.6mln – 300K – trwa 2.3 mln lat:
Otoczaki
Pięściaki
Mikrolityczna
• Mustierska
300-40K
Paleolit Środkowy
o Musterian Typowy – głównie ostrza lewaluaskie (EU wschodnia)
o Aszelska – Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)
o Szarentien – Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)
o Zębaty – nierówne rozmiary, zębate zakończenia
o Aszelska
300-40K
Paleolit Środkowy
Mustierska
Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)
o Szarentien
300-40K
Paleolit Środkowy
Mustierska
Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)
• Mikock
300-40K
Paleolit Środkowy
Technika rdzeniowa | a-symetryczne noże krzemienne | nóż tylcowy (Keilmeser)
Paleolit Środkowy
300-40K – trwa 260 tys lat
• Mustierska
o Musterian Typowy – głównie ostrza lewaluaskie (EU wschodnia)
o Aszelska – Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)
o Szarentien – Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)
o Zębaty – nierówne rozmiary, zębate zakończenia
• Mikock
Technika rdzeniowa | a-symetryczne noże krzemienne | nóż tylcowy (Keilmeser)
• Szatelperońska
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
(Chatalperonian)– technika wiórowa. (Francja, Belgia)
Narzędzia: Drapacz, ostrza szatelperońskie, ryrec, tylczak łókowy
• Ulucka
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
technika wiórowa, cieńsze niż szatelperońskie, nie koniecznie z wiórów
Narzędzia: ostrza z kości, drapacze (czasem z surowców)
• Bohunicka
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
technika rozwinięta lewaluaska
Narzędzia: ostrza przypominające szatelperońskie, drapacze
• Szeleta
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
technika wiórowa (np obłazowa w polsce)
Narzędzie: ostrza liściowate (obie strony pokryte negatywami)
• Jerzmanowicka
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
(Jaskinia nietoperzowa – stanowisko eponomiczne)
Narzędzia: ostrza liściowate, rylce
• Ranis-Mauren
45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
Narzędzia: liściowate
• Oryniacka
40-30K
Górny Paleolit
zaczyna się. Rozwuj w Górnym Paleolicie
Drapacze pyskowate, rdzeniowe, odłupkowe (mają zawsze kawałek kory)
Posążki zwierząt, ‘guziki’ z ciosu mamuta, posążki ludzi, flet(!!!), groty z rysunkami, pierwsza Venus
Grawecka
• 30-20K
Górny Paleolit
(Dolni Vestovice, Czechy | Obłazowa (Polska) - warstwa 8
Wenus
Kultura Pawlowska – najwcześniejrzy Graweten (np. Obłazowa)
ostrza z zadziorami | długie ostrza (Grawety)| ostrza Font Robert (podobne do liściowatych) |
drapacze | podwujne rylce (Rylce Noailles) - ostrza po dwuch stronach, ‘wełgłowe boczne’ |
muszle konos(epigrawetien, k. Solutrejska) | Ornamenty krzywoliniowe – styl Pawlowski
Kultura Solutierska
22-18 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Kultura Bedegulien
18-17 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Kultura GRUBGRABEN
17-16 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Magdaleńska
16-11 K
Przejściowy I Schyłkowy Paleolit
Groty Magdaleńskie
Górny Paleolit
40- 13K (ok.) – trwa 27tys lat
Wejście Homo-Sapiens do Europy | Stabilizacja osadnictwa | nowe techniki | zmiany w zakresie kultury duchowej | rozwój sztuki | kryzys klimatyczny – wyludnienie i rekolonizacja niżu po pleniglacjale II.
Wyznacznik: ostrza kościane | inne formy drapaczy | groty z rysunkami
Paleolit Schyłkowy
13-10K (ok) trwa 3K lat
Wejście na Niż Europejski | Nowe kultury | Nie oddziela się w basenie śródziemnomorskim
• Hamburska
13-10K
Paleolit Schyłkowy
Jednozadziorce | przekuwacze o skręconym rządle (czasem podwójne=Zinken)
• Kultura Azylska
13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Tylczaki łókowe, drapacze krótkie | Od stanowiska Mas-d’Azil | Otoczaki malowane czerwonym barwnikiem | Federmasser – na terenach Niemiec
• Kultura Lingbijska
13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki
• Kultura ahrensburska
13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki
Łowcy reniferów – posługują się grotami strzał. Trzonek delikatnie retuszowany, ale nigdy na stronę dolną.
• Kultura Świderska
13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki
Rdzenie dwupiętowe
Neandertalczyk
400K-24.5K , tylko EU
Zlodowacenie Wurm (Alpy)
113-10 K BC Wisła - Niż (Polska)
Zlodowacenie Riss (Alpy)
300-130 K BC
Odra / Warta - Niż (Polska)
Zlodowacenie Mindl (Alpy)
730-430 K BC
San - Niż (Polska)
Zlodowacenie Gunz (Alpy)
1200-950 K BC
Narew - Niż (Polska)
Zlodowacenie Wisła - Niż (Polska)
113-10 K BC Zlodowacenie Wurm (Alpy)
Zlodowacenie Odra / Warta - Niż (Polska)
300-130 K BC Zlodowacenie Riss (Alpy)
Zlodowacenie San - Niż (Polska)
730-430 K BC Zlodowacenie Mindl (Alpy)
Zlodowacenie Narew - Niż (Polska)
1200-950 K BC Zlodowacenie Gunz (Alpy)
Podział Wurm - I pleniglacjał
60–50K BC
Podział Wurm – interpleniglacjał
53-23 K BC
Podział Wurm - II pleniglacjał
20– 18K BC
Podział Wurm - późny glacjał
13 - 9.7 K BC
Ostatni / Schyłkowy
Podział Wurm: 13 - 09,7 K BC
Podział Wurm - późny glacjał
Podział Wurm: 23 – 13 K BC
Podział Wurm - II pleniglacjał
Podział Wurm: 53-23 K BC
Podział Wurm – interpleniglacjał
Podział Wurm: 68–53 K BC
Podział Wurm - I pleniglacjał
Podział Wurm: 113–68 K BC
Podział Wurm - wczesny Vistulian
Paleolit Dolny
2.6mln - 300K | 2.3 mln lat
Paleolit Środkowy
300-40K – trwa 260 tys lat
Paleolit Górny
40-13K | trwa 27 tys lat
Paleolit Schyłkowy
13-10 K | trwa 3K lat
Natufien
bliskowschdni | 10.5-9K
PPNA
10,5-8 K NEOLIT PRE-CERAMICZNY A
Uprawy dzikich rośliń. Brak domestykacji zwierząt. Większość pożywienia z łowiectwa-zbieractwa.
PPNB
"NEOLIT PRE-CERAMICZNY B POCZĄTEK DOMESTYKACJI ROŚLIN I ZWIERZĄT: pszenice płaskurka i samopsza, jęczmień, strączkowe owce i kozy " 7,600-6,000
PN
Neolit Ceramiczny 6400-4500
KCWR
5200 – 4800 BC
“Dolny Paleolit
2.6-1.9 mln -> Etap Inicjalny
1.9-1.5 mln -> Etap Klasyczny -> redukcja bryły w kierunku bardziej zaostrzonym
“
“• Otoczaki
(Oldewajska, Mode 1) - ‘chopper, chopping tool’ “
“Dolny Paleolit
1.5 mln -> Etap przejściowy
1.7-1 mln -> Faza Wczesnoaszelska
1 mln-600 K -> Faza Środkowoaszelska (pięściaki bardziej wygładzone, ostrzejrze)
600-300K -> Faza Późnoaszelska (miekki tłuk/pośrednik, nowe techniki: Kombewa, Tabelbala)
W Europie: 1mln – 300K
“
“• Pięściakowa
(Aszelska, Mode 2) “
“Dolny Paleolit
1.93mln i później. ‘odpadki’”
Mikrolityczna
“2.6mln – 300K – trwa 2.3 mln lat:
Otoczaki
Pięściaki
Mikrolityczna”
Paleolit Dolny
“300-40K
Paleolit Środkowy
o Musterian Typowy – głównie ostrza lewaluaskie (EU wschodnia)
o Aszelska – Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)
o Szarentien – Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)
o Zębaty – nierówne rozmiary, zębate zakończenia
“
Mustierska
“300-40K
Paleolit Środkowy
Mustierska
głównie ostrza lewaluaskie (EU wschodnia) “
Musterian Typowy
“300-40K
Paleolit Środkowy
Mustierska
Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)”
Aszelska
“300-40K
Paleolit Środkowy
Mustierska
Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)”
Szarentien
“300-40K
Paleolit Środkowy
Technika rdzeniowa | a-symetryczne noże krzemienne | nóż tylcowy (Keilmeser)”
Mikock
“300-40K – trwa 260 tys lat
• Mustierska
o Musterian Typowy – głównie ostrza lewaluaskie (EU wschodnia)
o Aszelska – Typ A = pięściaki sercowe | Typ B = proto-tylczaki (szatelperonien)
o Szarentien – Nielewaluaskie (Quna) | Lewaluaskie (Le Farassie) (EU Południowa)
o Zębaty – nierówne rozmiary, zębate zakończenia
• Mikock
Technika rdzeniowa | a-symetryczne noże krzemienne | nóż tylcowy (Keilmeser)
“
Paleolit Środkowy
“45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
(Chatalperonian)– technika wiórowa. (Francja, Belgia)
Narzędzia: Drapacz, ostrza szatelperońskie, ryrec, tylczak łókowy
“
Szatelperońska
“45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
technika wiórowa, cieńsze niż szatelperońskie, nie koniecznie z wiórów
Narzędzia: ostrza z kości, drapacze (czasem z surowców)
“
Ulucka
"45-30 K Przejściowy między Środkowym a Górnym technika rozwinięta lewaluaska Narzędzia: ostrza przypominające szatelperońskie, drapacze "
Bohunicka
"45-30 K Przejściowy między Środkowym a Górnym technika wiórowa (np obłazowa w polsce) Narzędzie: ostrza liściowate (obie strony pokryte negatywami) "
Szeleta
"45-30 K Przejściowy między Środkowym a Górnym (Jaskinia nietoperzowa – stanowisko eponomiczne) Narzędzia: ostrza liściowate, rylce "
Jerzmanowicka
“45-30 K
Przejściowy między Środkowym a Górnym
Narzędzia: liściowate”
Ranis-Mauren
“40-30K
Górny Paleolit
zaczyna się. Rozwuj w Górnym Paleolicie
Drapacze pyskowate, rdzeniowe, odłupkowe (mają zawsze kawałek kory)
Posążki zwierząt, ‘guziki’ z ciosu mamuta, posążki ludzi, flet(!!!), groty z rysunkami, pierwsza Venus
“
Oryniacka
“• 30-20K
Górny Paleolit
(Dolni Vestovice, Czechy | Obłazowa (Polska) - warstwa 8
Wenus
Kultura Pawlowska – najwcześniejrzy Graweten (np. Obłazowa)
ostrza z zadziorami | długie ostrza (Grawety)| ostrza Font Robert (podobne do liściowatych) |
drapacze | podwujne rylce (Rylce Noailles) - ostrza po dwuch stronach, ‘wełgłowe boczne’ |
muszle konos(epigrawetien, k. Solutrejska) | Ornamenty krzywoliniowe – styl Pawlowski
“
Grawecka
22-18 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Kultura Solutierska
18-17 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Kultura Bedegulien
17-16 K - Przejściowe między Górnym a Schyłkowym
Kultura GRUBGRABEN
“16-11 K
Przejściowy I Schyłkowy Paleolit
Groty Magdaleńskie”
Magdaleńska
“40- 13K (ok.) – trwa 27tys lat
Wejście Homo-Sapiens do Europy | Stabilizacja osadnictwa | nowe techniki | zmiany w zakresie kultury duchowej | rozwój sztuki | kryzys klimatyczny – wyludnienie i rekolonizacja niżu po pleniglacjale II.
Wyznacznik: ostrza kościane | inne formy drapaczy | groty z rysunkami
“
Górny Paleolit
“13-10K (ok) trwa 3K lat
Wejście na Niż Europejski | Nowe kultury | Nie oddziela się w basenie śródziemnomorskim”
Paleolit Schyłkowy
“13-10K
Paleolit Schyłkowy
Jednozadziorce | przekuwacze o skręconym rządle (czasem podwójne=Zinken)”
Hamburska
“13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Tylczaki łókowe, drapacze krótkie | Od stanowiska Mas-d’Azil | Otoczaki malowane czerwonym barwnikiem | Federmasser – na terenach Niemiec”
Kultura Azylska
“13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki”
Kultura Lingbijska
“13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki
Łowcy reniferów – posługują się grotami strzał. Trzonek delikatnie retuszowany, ale nigdy na stronę dolną.”
Kultura ahrensburska
“13-10 K
Paleolit Schyłkowy
Liściaki
Rdzenie dwupiętowe”
Kultura Świderska
13 - 09,7 K BC
Podział Wurm - późny glacjał
20– 18K BC
Podział Wurm - II pleniglacjał
53-23 K BC
Podział Wurm – interpleniglacjał
60–50K BC
Podział Wurm - I pleniglacjał
113–68 K BC
Podział Wurm - wczesny Vistulian
2.6mln - 300K | 2.3 mln lat
Paleolit Dolny
300-40K – trwa 260 tys lat
Paleolit Środkowy
40-13K | trwa 27 tys lat
Paleolit Górny
13-10 K | trwa 3K lat
Paleolit Schyłkowy
bliskowschdni | 10.5-9K
Natufien
10,500-8,000
“NEOLIT PRE-CERAMICZNY A
Uprawy dzikich rośliń. Brak domestykacji zwierząt. Większość pożywienia z łowiectwa-zbieractwa.
“ PPNA
7,600-6,000
"NEOLIT PRE-CERAMICZNY B POCZĄTEK DOMESTYKACJI ROŚLIN I ZWIERZĄT: pszenice płaskurka i samopsza, jęczmień, strączkowe owce i kozy "
6400-4500
Neolit Ceramiczny
5200 – 4800 BC
KCWR
Eratyka
Głaz narzutowy przyniesiony przez lodowiec:
- dobrze wyselekcjonowany materiał do prac górniczych
- komory grobowe