Ogólna organizacja ośrodkowego układu nerwowego Flashcards
(63 cards)
1
Q
Funkcje komórek glejowych
A
- usuwają neuroprzekaźniki
- spełniają funkcję rusztowania
- wydzielają neurotrofiny (np czynnik wzrostu nerwu NGF, czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego)
2
Q
Neuromodulatory a neuroprzekaźniki
A
neuromodulatory: • działają wolniej, w kali minut, godzin, dni • zmieniają ekspresję genów w neuronach neuroprzekaźniki: • działają szybko
3
Q
LEWODOPA
A
• miejsce działania:
synteza neuroprzekaźnika
• mechanizm działania:
zwiększenie dostępności substratu
• zastosowanie:
choroba parkinsona
4
Q
REZERPINA
A
• miejsce działania:
Gromadzenie neuroprzekaźnika
• mechanizm działania:
zablokowanie transportu neuroprzekaźnika do pęcherzyków presynaptycznych
• zastosowanie:
nadciśnienie (lek obecnie niestosownay że względu na ryzyko wystąpienia depresji)
5
Q
METYLFENIDAT
A
• miejsce działania:
uwalnianie neuroprzekaźnika
• mechanizm działania:
wzrost uwalniania
• zastosowanie:
ADHD
6
Q
FLUOKSETYNA
A
• miejsce działania:
wychwyt neuroprzekaźnika
• mechanizm działania:
zablokowanie wychwytu
• zastosowanie:
depresja
7
Q
DONEZEPYL
A
• miejsce działania:
Rozkład neuroprzekaźnika
• mechanizm działania:
zahamowanie rozkładu
• zastosowanie:
choroba Alzheimera
8
Q
MORFINA
A
• miejsce działania:
aktywacja receptora
• mechanizm działania:
agonista receptorowy
• zastosowanie:
Ból
9
Q
KLOZAPINA
A
• miejsce działania:
Blokada receptora
• mechanizm działania:
antagonista receptorowy
• zastosowanie:
schizofrenia
10
Q
LIT (SOLE LITU)
A
• miejsce działania:
przekazywanie sygnału
• mechanizm działania:
zablokowanie powstawania wtórnych przekaźników
• zastosowanie:
choroba afektywna dwubiegunowa
11
Q
LIDIOKAINA
A
• miejsce działania:
Przewodnictwo neuronalne
• mechanizm działania:
zablokowanie potencjałów czynnościowych
• zastosowanie:
znieczulenie miejscowe
12
Q
Neureksyna
A
białko biorące udział w sprzężeniu kanałów wapniowych z pęcherzykami. Białko kompleksu odpowiedzialnego za egzocytozę pęcherzyków neuronowych (jedno z 60)
13
Q
Białka pęcherzykowe pęcherzyków synaptycznych
A
- synaptobrewina
- synaptotagmina
- białko SNAP-25
14
Q
α-latrotoksyna
A
- toksyna; pochodzi z “czarnej wdowy”
* wiąże się z neureksyną
15
Q
tetanospazmina
A
toksyna tężca, hydrolizuje synaptobrewinę (białko pęcherzykowe pęcherzyka synaptycznego), patrz też: botulinotoksyna
16
Q
botulinotoksyna
A
hydrolizuje synaptobrewinę (białko pęcherzykowe pęcherzyka synaptycznego), patrz też botulinotoksyna
17
Q
Cele wychwytu zwrotnego
A
- powstrzymanie dalszego uwalniania - główny cel
* wychwyt zwrotny
18
Q
Grupy najważniejszych substancji przekaźnikowych
A
- aminokwasy hamujące
- aminokwasy pobudzające
- aminy
- puryny, pirymidyny, pochodne
- neuroprzekaźniki gazowe
- petydy
- inne, słabiej zbadane
19
Q
Aminokwasy hamujące - neuroprzekaźniki
A
- kwas γ-aminomasłowy (GABA) - najważniejszy
- glicyna
- β-alanina
- tauryna
20
Q
Aminokwasy pobudzające - neuroprzekaźniki
A
- kwas glutaminowy
* kwas asparaginowy
21
Q
Puryny, pirymidyny i pochodne - neuroprzekaźniki
A
- ADP
- ATP
- adenozyna
- urydynodifosforan (UDP)
- urydynotrifosforan (UTP)
22
Q
Neuroprzekaźniki gazowe
A
- tlenek azotu
* tlenek węgla
23
Q
Peptydy - neuroprzekaźniki
A
- enkefaliny
- endorfiny
- dynorfiny
- substancja P
- tachykininy
24
Q
niesklasyfikowane neuroprzekaźiki
A
- kwas arachidonowy
- steroidy
- kannabinoidy
25
Receptory GABA - ich charakter
GABAa - jonotropowy
GABAb - metabotropowy
GABAc - jonotropowy
26
GABAa
jonotropowy - dla jonów chlorkowych
* kanał jonowy aktywowany ligandem
* 5 podjednostek (istnieją 3 typy, prawie zawsze: α, β, γ z których każda ma kilka rodzajów)
* spotykane receptory GABAa zbudowane z jeszcze dodatkowych podjednostek
27
receptory - kanały jonowe aktywowane ligandem
* rec. GABAa
* rec. nikotynowy
* rec. glicynowy
* rec. serotoninowy 5-HT3A
28
GABAb
metabotropowy
• w rdzeniu kręgowym
• pre- i postsynaptyczne
- pre- - hamowanie uwalniania GABA)
- post - hamowanie cyklazy adenylowej, otwarcie kanałów K (typu GIRK) i zamknięcie kanałów Ca
29
kanały GIRK
związane z działaniem receptora GABAb
* kanały K regulowane przez białka G
* umożliwienie łatwiejszego przepływu jonów K do wnętrza komórki niż ich wypływ na zewnątrz.
* wykorzystują jon magnezowy
* regulowane wyłącznie elektrochemicznym gradientem jonów potasowych
30
Substancje działające na receptor GABAa
* beznodiazepiny
* FLUMAZENIL (antagonista benzodiazepin)
* barbiturany
* glikokortykosteroidy
* PIKROTOKSYNA
* FUROSEMID
* PENICYLINA
* alkohol
* BIKUKULINA, GABAZYNA - kompetytywni antagoniści GABAa
* PIKROTOKSYNA - niekompetytywny antagonista GABAa
* GABOKSADOL - antagonista receptora GABAa, hamujący drgawki
31
Modulatory transmisji GABA, wywołujące drgawki - eksperymentalne
* ALLOGLICYNA - hamujące syntezę GABA - (inhibitor dekarboksylazy kwasu glutaminowego)
* IZONIAZYD (lek przeciwgruźliczy, inhibitor kinazy pirydoksalowej)
* TETANOSPAZMINA - toksyna tężca, hamuje uwalnianie GABA
* BIKUKULINA, GABAZYNA - kompetytywni antagoniści GABAa
* PIKROTOKSYNA - niekompetytywny antagonista GABAa
32
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
* TIAGABINA - inhibitor wychwytu GABA
* WIGABATRYNA - inhibitor rozkładu GABA
* GABOKSADOL - antagonista receptora GABAa
* MUSCYMOL - ale wywołuje psychozy
* benzodiazepiny i barbiturany
33
PIKROTOKSYNA
niekompetytywny antagonista GABAa
Modulatory transmisji GABA, wywołujące drgawki - eksperymentalne
34
FUROSEMID
Substancje działające na receptor GABAa
35
PENICYLINA
Substancje działające na receptor GABAa
36
BIKUKULINA, GABAZYNA
kompetytywni antagoniści GABAa
Modulatory transmisji GABA, wywołujące drgawki - eksperymentalne
37
GABOKSADOL
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
antagonista receptora GABAa
38
ALLOGLICYNA
Modulatory transmisji GABA, wywołujące drgawki - eksperymentalne
hamujące syntezę GABA - (inhibitor dekarboksylazy kwasu glutaminowego)
39
IZONIAZYD
Modulatory transmisji GABA, wywołujące drgawki - eksperymentalne
(lek przeciwgruźliczy, inhibitor kinazy pirydoksalowej)
40
TIAGABINA
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
inhibitor wychwytu GABA
41
WIGABATRYNA
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
inhibitor rozkładu GABA
42
GABOKSADOL
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
antagonista receptora GABAa
43
MUSCYMOL
Modulatory transmisji GABA, hamujące drgawki - leki
ale wywołuje psychozy
44
GLICYNA
Aminokwas hamujący
• w rdzeniu kręgowym
• dwa receptory:
- wrażliwy na strychninę
- niewrażliwy na strychninę
• może mieć działanie współpobudzające do kwasu glutaminowego
45
receptory GLICYNY
wrażliwy na strychninę
• powiązny z kanałem chlorkowym
• pobudzenie - przepływ jonów do wnętrza
niewrażliwy na strychninę
• powiązany z receptorem NMDA
46
β-ALANINA
* aminokwas o działaniu hamującym,
* wspomaga aktywność innych neuroprzekaźników,
* nie ma własnych receptorów - ma miejsca wiążące na GABAa i GABAc, na receptorach glicynowych i miejsce blokujące na białku GAT - odpowiedzialne za wychwyt GABA przez komórki glejowe.
47
TAURYNA
* aminokwas o działaniu hamującym,
* wspomaga aktywność innych neuroprzekaźników
* działanie neuroprotekcyjne - zapobiega apoptozie neuronów pobudzonych przez nadmierne pobudzenie przez kwas glutaminowy
* ma swoje receptory
48
KWAS GLUTAMINOWY
Najważniejszy aminokwas pobudzający
Posiada receptory jonotropowe i metabotropowe
Może działać hamująca działają na swoje specyficzne receptory metabotropowe.
49
Receptory jonotropowe KWASU GLUTAMINOWEGO
* NMDA → napływ jonów Ca do komórki, wypływ jonów K z komórki
* AMPA → napływ jonów Na do komórki, wypływ jonów K z komórki (jak kainowe)
* kainowe → napływ jonów Na do komórki, wypływ jonów K z komórki (jak AMPA)
50
Kooperacja AMDA i NMDA
Aktywacja AMPA powoduje usunięcie jonów magnzezu z konstytutywnie zablokowanego nim receptora NMDA.
To umożliwia pobudzenie przez kwas glutaminowy.
51
Receptory metabotropowe KWASU GLUTAMINOWEGO
* przynajmniej 8 podtypów: mGlu1 - mGlu8
* mGlu1, mGLu5 - aktywują fosfolipazę C → wzrost IP3, DAG, Ca - typowo pobudzające działanie
* mGlu2, 3, 4, 6, 7, 8 - hamują cyklazę adenylową - efekt hamujący!
52
ACETYLOCHOLINA jako neuroprzekaźnik
Działa w ośrodkowym układzie nerwowym poprzez receptory muskarynowe i nikotynowe.
53
Receptory ACETYLOCHOLINY w CSN i ich działanie
• muskarynowe
- pięć podtypów
- M1, M3, M5 - aktywacja fosfolipazy C - pobudzenie
- M2, M4 - zmniejszenie aktywności cyklazy adenylowej - hamowanie wydzielania neuroprzekaźników
• nikotynowe:
- zwiększają przepuszczalność dla jonów Ca i Na → pobudznie wydzielania neuroprzekaźników
- rola w mechanizmie uzależnienia
- regulacja snu i nastroju
54
DOPAMINA jako neuroprzekaźnik
Najbardziej rozpowrzechniona monoamina w CSN
• kontrola uczuć i emocji
• wpływ na funkcje motoryczne
• zahamowanie uwalniania prolaktyny
55
Receptory DOPAMINY i ich działanie w CSN
• D1, D5 - pobudzające
- stymulują cyklazę adenylową
- stymulacja kinazy białkowej A
• D2, D3, D4 - hamujące
- zmniejszaja dalsze uwalnianie dopaminy
- hamują cyklazę adenylową
- hamują przepływ jonów wapnia
- stymująją przepływ jonów potasu
56
NORADRENALINA jako neuroprzekaźnik w CSN
Działanie zależne od receptorów
• stymulacja jąder układu autonomicznego w pniu mózgu (α1)
• zahamowanie uwalniania noradrenaliny z zakończeń presynaptycznych (α2)
• stymulacja neuronów w korze mózgu, układzie limbicznym, jądrze półleżącym (β1, β2)
• zaburzenia: choroba afektynwa-dwubiegunowa
• substancje uzależniające działają na szlakach NORADRENALINY (AMFETAMINY, KOKAINA)
• w leczeniu nadciśnienia tętniczego (hamowanie uwalniania)
57
SEROTONINA
* posiada 14 rodzajów receptorów zgrupowanych w trzech rodzinach.
* pełni funkcję pobudzjącą (rec rodziny 5 - jonotropowe)
* pełni funkcje hamujące
• leki wpływające na szlaki serotoniny wykorzystwane w leczeniu: depresji, stanów lękowych, nudności, wymiotów, zespołu jelita drażliwego, migreny
58
receptory serotoninowe i ich działanie
14 typów w 7 rodzinach.
5-HT1 - 5-HT7
5-HT3:
• wywołują pobudzenie
• związane z kanałami jonowymi
• przepływ jonów Ca i K
5-HTpozostałe:
• metabotropowe
5-HT1 i 5-HT5
• hamowanie
• hamowanie cyklazy adenylowej
5-HT1D:
• presynaptyczny - pobudzenie: hamowanie wydzielania serotoniny
5-HT4, 5-HT-6, 5-HT7:
• pobudzające
• stymulacja cyklazy adenylowej
5-HT2
• aktywacja fosfolipazy C
59
ADENOZYNA
* Działanie neuroprotekcyjne (moduluje uwalnianie kwasu glutaminowego, zapobiega toksyczności z nadmiernego pobudzneia)
* działanie hamujące (rec A1)
* adenozyna ma działanie neuromodulujące
* działa na receptory z dawnej rodziny P1 (nie odpowiadających na stymulację ATP)
60
ADP, ATP, UTP
* działanie na receptory z rodziny P2 (stymulwane przez ATP) - metabotropowe, jonotropowe
* współtransmitery
* działają neuroprotekcyjnie
* współuczestniczą w odczuciach bólu neuropatycznego
* współuczestniczą w odczuciach bólu migrenowego
* mediatory pomiędzy neuronami a astrocytami
61
TLENEK AZOTU
* nastarszy neuroprzekaźnik (nawet u meduzy)
* w procesie uczenia się i pamięci
* w procesie plastyczności synaps
* w regulacji odżywania
* w regulacji snu
* w regulacji zachowań sprzyjających reprodukcji
* wpływa na neurogenezę, różnicowanie i rozwój neuronów
62
TLENEK WĘGLA
* produkowany przez indukowalną oksydazę hemową (przez NO!) i przez konstytutywną oksydazę hemową
* w niewielkim stężeniu - działanie neuroprotekcyjne i przeciwzapalne
63
KANNABINOIDY
* m. in. TETRAHYDROKANNABINOL
* receptory w OUN i CSN
* hamują cyklazę adenylową
* Endognne kannabinoidy: ANANDAMID, 2-ARACHIDONYLOGLICEROL
* leki powstałe w oparciu o kannabinoidy: NABILON DRONABINOL
