NWT KW1 Flashcards
Beskryf wat jy verstaan onder biosfeer
Dit is die Aarde se oppervlak en atmosfeer wat bewoon word deur lewende en nie-lewende dinge binne die 3 lae van die biosfeer
Die Biosfeer bestaan uit 3 sfere: H.A.L. 1. Hidrosfeer: water soos oseane, mere, damme en riviere
2, Atmosfeer: gasse ( suurstof, stiksof en koolstofdioksied) 3, Litosfeer: grond en klippe
Noem die 2 klasse waarin Dierklasse verdeel word
Gewerweldes (Chordata /vertebrate)
Ongewerweldes (invertebrata)
Noem die 2 klasse waarin plante verdeel word?
Plante sonder sade (mos en varings) Plante met sade (Gimno- en Angiosperme)
Noem die 2 klasse waarin plante met sade verdeel word?
Blomplante (Mono- en dikotiel)
en
Keëldraende (Gimnosperm) plante
Hoe word dooie plantmateriaal gevorm?
> dit word gevorm deur bakterië wat dit omskep in verotte plantmateriaal
en lewende plante gebuik dit vir kos
dit is deel van die biosfeer
Gee 4 voorbeelde van lewende dinge in die biosfeer
Mense
diere
plante
mikro organismes (bakterieë, swamme en alge)
Gee 6 voorbeelde van nie-lewende dinge in `n ekostelsel of die biosfeer.
Sonlig of skaduwee
lug (wind)
Grond (klippe en rotse)
water
helling (steil of effense helling)
temperatuur
Noem 5 dinge wat lewende organismes benodig? Vereistes vir die volhouding van lewe.
1, Energie
2, water
3, Gunstige temperature om te oorleef
4, Gasse
5, Grond
Hoekom is plante belangrik vir Diere in die biosfeer?
hulle verskaf:
skuiling
energie en suurstof
`n veilige plek vir die grootmaak van kleintjies.
Hoekom is diere belangrik vir plante?
Hulle vervoer stuifmeel van blomme asook sade deur hul mis of wat kleef aan hul liggaam.
Wat is akwatiese diere?
diere wat leef in water
Wat is terrestriele diere?
diere op land
Noem die 7 lewensprosesse in elke lewende ding (plant en dier)
Voeding
Asemhaling
Groei
Beweging
Uitskeiding
Voortplanting
Sintuie
Wat is Fotosintese?
> Foto-sin-tese is die proses in plante waardeur plante hul eie voedsel maak.
Plante is voedselfabrieke.
Wat is die groen kleurpigment in blare?
chlorofil wat belangrik is in fotosintese, want dit vind net plaas in die groen dele van ‘n plant.
Wat gebeur tydens fotosintese?
> Tydens fotosintese word ligenergie
omskep in chemiese energie in die groen blaar gedeeltes van die plant.
omdat fotosintese plaasvind kry ons 2 produkte:
glukose suiker as energiebron
Suurstof (O₂) as ‘n afval produk
Ons het almal as n enkelsel begin → n bevrugte eiersel. Tydens watter lewensproses?
Groei
Noem die lewensproses waartydens energieproduksie plaasvind?
Respirasie / asemhaling
Wat is respirasie (energieproduksie)?
sodra energie in die suikermolekules vrygestel word.
Elke lewende sel het `n “kragstasie” binne -in wat noem ons dit?
die Mitochondrion
Tydens watter lewensproses beskerm plante (vou toe) en diere( hardloop weg) hulself
Beweging
`n ander naam vir plante
vervaardigers, kry kos vanaf ¹die grond (minerale, soute en water) en ²verrotte organiese materiaal asook energie van die son.
`n ander naam vir diere
verbruikers, kry kos vanaf ¹plante of ² ander diere te eet = karnivoor
Gee `n ander naam vir Soogdiere.
Mammalia
Gee ‘n ander naam vir gewerweldes
soos voels, visse, amfibie, reptiele en soogdiere
Chordata of endoskelet of vertebrate
(diere met ‘n ruggraat)
Gee `n ander naam vir ongewerweldes, daar is 2 groepe:
Arthropoda (geleedpotiges)
Mollusca (weekdiere)
Filum :Arthropoda / eksoskelet / invertebrate
(geleedpotige diere met ‘n harde buitenste dop)
insekte, spinnekoppe, kraape
Filum: Mollusca
(weekdiere met sagte liggame)
tuinslak
Noem hoe word die verskillende ryke onderverdeel deur klassifikasie, met die gebruik van ‘n onderstebo driehoek?
- Koninkryk
- Filum / hoofgroep
- klas
- Orde
- Familie
- Genera
- Spesie
- Ras
Wat gebeur wanneer 2 spesies van dieselfde Familie bymekaar kom?
Manlik en Vroulik van dieselfde spesie kan voortplant en kleintjies kry.
Hoekom kry ons so baie verskillende rasse binne dieselfde spesie soos met honde?
Hulle word geteel om anders te lyk of sekere eienskappe te hê.
waar of onwaar:
Ons het almal ontwikkel in `n organisme wat uit veel meer as een sel bestaan.
waar, Organismes groei en word groter, terwyl beskadigde weefsel voortdurend vervang word tydens groei.
Waar of Onwaar:
Alle organismes is sensitief teenoor die omgewing.
Waar, Sintuie of waarneming:
Plante: groei na die son om te kan fotosinteer
Diere: soos reptiele (akkedis of krokodil) lê in die son om die hitte te absorbeer, want hul is koudbloedig
`n Ander naam vir Uitskeiding
Ekskresie, wat die uitwerping van afvalmateriaal is uit die liggaam.
verduidelik Voortplanting / reproduksie by mense
Die hele siklus vandat die eiersel bevrug word tot die baba gebore is, dit neem 9 maande.
verduidelik Voortplanting / reproduksie by bakterieë
Dit is ongeslagtelik deur seldeling.
`n Bakteriese sel kan elke 20 min voortplant
By wie vind geslagtelike (seksuele) voortplanting (manlik en vroulik) plaas?
mense en diere
Lewende organismes pas aan by die omgewing waar hul leef. Verduidelik hoe by `n voël, vis en kaktusplant.
Vir Beweging in hul omgewing het:
voëls vere, vlerke, ligte skelet, pote met skubbe
visse het vinne, skubbe en kiewe
die kaktus het ‘n vlesige stingel en berg water waar hy in die woestyn woon.
Deur wie is die klassifikasie stelsel van plante en diere ingestel?
Carolus Linnaeus, Sweedse wetenskaplike
Wat is klassefikasie?
Die proses om dinge logies en sistemies in kategorieë van dieselfde soort te rangskik
Wat is die 2 hoofgroepe plante?
Plante met sade:
Gimonsperme / kieëlplante = broodboom
Angiosperme / blomplante = mono- en dikotel (eensaadlob en 2 saadlob)
plante sonder sade (varings en mos)
By Blomplante (angiosperme) is daar Monokotiele en Dikotiele, verduidelik en geen ‘n voorbeeld
Monokotiel is eensaadlobbige plante soos die mielies, koring en gras
Dikotiel is tweesaadlobbige plante soos
boontjies, rose en petunias
Mos en Varings het nie sade nie, hoe plant hul dan voort (kry klyntjies)
plant voort deur middel van spore
Saadplante (blomplante) word verdeel in 2 klasse, noem hul?
Gimnosperme (keëlplante) en
Angiosperme (Monokotel en Dikotiel)
Wat beteken monokotiel?
eensaadlobbig (mielie, koring, gras)
Wat beteken dikotiel?
tweesaadlobbig (Petunia, boontjie, roos)
Wat is `n gimnosperm?
`n saadplant wat sy saad in keëls dra soos die broodboom
Waar of Onwaar:
Plante wat nie blom nie, produseer nie saad nie?
Waar, sulke plante versprei / vermeerder deur hul spore (plantvoort)
Wat is bestuiwing?
Wanneer ryp stuifmeel vanaf die helmknop tot by die ryp vroulike stempel van dieselfde spesies beweeg.
Bestuiwing eindig wanneer die stuifmeel die stempel bereik
Wat beteken variasie?
Al die eienskappe wat jy oorerf vanaf jou ouers soos oogkleur liggaamsbou ens, maar jou omgewing kan dit beïnvloed, want as jy baie gaan eet sal jy nie lank en maer wees soos jou Pa nie
As jy na m plant kyk, hoe weet jy wanneer dit mono of dikotiel is?
Kyk na dienplant se stam:
Houtagtig= penwortel
Groen en vleserig= bywortelstelsel
