Meteorologie: wat is meteorologie? + structuur en functies van de atmosfeer + poollichtvorming (aurora borealis) Flashcards
Wat is meteorologie?
wetenschap die het weer bestudeert (Fr: météo)
wetenschap die het weer bestudeert (Fr: météo)
meteorologie
Wat is klimatologie?
wetenschap die het klimaat bestudeert
wetenschap die het klimaat bestudeert
klimatologie
Wat is het weer?
toestand van de atmosfeer op een bepaalde plaats en op een bepaald moment
Wat is het klimaat?
gemiddelde weertoestand gedurende een langere tijd -> meestal 30 jaar
Noteer bij de Aarde de belangrijkste chemische elementen van hun planeetatmosfeer van boven naar onder.
78% stikstofgas (N2)
21% zuurstofgas (O2)
1% argon (Ar)
0,04% koolstofdioxide (broeikasgas!) (CO2)
(+ sporengassen: neon, helium, methaan, lachgas)
Noteer bij Mars de belangrijkste chemische elementen van hun planeetatmosfeer van boven naar onder.
96% koolstofdioxide (CO2)
3% stikstofgas (N2)
Wat is er opvallend tussen de atmosfeer van Aarde vs. Mars?
onze aardatmosfeer bevat heel veel N2 en heel weinig CO2 -> Mars is omgekeerd!
Noteer bij Jupiter de belangrijkste chemische elementen van hun planeetatmosfeer van boven naar onder.
90% waterstofgas (H2)
10% helium (He)
In welke 5 lagen wordt de aardse atmosfeer ingedeeld op basis van de temperatuurvariatie?
- troposfeer
- stratosfeer
- mesosfeer
- thermosfeer
- exosfeer
Wat is een pauze?
overgang van de ene laag naar de andere (bv. tropopauze = overgang van de troposfeer naar de stratosfeer)
Wat zijn de hoogte en functie van de troposfeer?
- hoogte: 0 tot 8/15 km (temperatuur daalt)
- functie: aanwezigheid van weersprocessen zoals wind en neerslagvormen
Wat zijn de hoogte en functie van de stratosfeer?
- hoogte: 15 tot 50 km (temperatuur stijgt)
- functie: aanezigheid van ozonlaag -> zorgt voor absorptie van schadelijke uv-stralingen (= ultraviolet)
Wat zijn de hoogte en functie van de mesosfeer?
- hoogte: 50 tot 85 km (temperatuur daalt)
- functie: opbranden van meteoren die in de atmosfeer terechtkomen door de aantrekkingskracht van de Aarde
Wat zijn de hoogte en functie van de thermosfeer?
- hoogte: 85 tot 500 km (temperatuur stijgt)
- functie: terugkaatsing van radiogolven naar de Aarde, hierdoor kunnen kortegolfzenders ontvangen worden
Wat zijn de hoogte en functie van de exosfeer?
- hoogte: 500 tot 10000 km (temperatuur stijgt)
- functie: deze laag vormt de overgang van de atmosfeer naar de ruimte -> in deze laag zijn weinig deeltjes aanwezig zodat ze door de laag kunnen bewegen zonde rmet mekaar te botsen
In welke 2 lagen is de aardse atmosfeer ingedeeld op basis van de chemische samenstelling?
- homosfeer
- heterosfeer
Geef de hoogte, sferen en stabiliteit van de gassen van de homosfeer.
- hoogte: 0 tot 85 km
- deze sfeer omvat: troposfeer, stratosfeer en mesosfeer
- stabiliteit gassen: in deze laag zijn de verhoudingen tussen stikstofgas (N2) en zuurstofgas (O2) STABIEL -> in deze laag bevindt zich dus veel MEER stikstofgas en veel MINDER zuurstofgas
Geef de hoogte, sferen en stabiliteit van de gassen van de heterosfeer.
- hoogte: 85 tot 10000 km
- deze sfeer omvat: thermosfeer en exosfeer
- stabiliteit gassen: in deze laag zijn de verhoudingen tussen stikstofgas (N2) en zuursotfgas (O2) NIET STABIEL -> in deze laag neemt het zuurstofgas (O2) steeds meer toe met de hoogte
Hoe heet het poollicht aan de noordpool (Nederlands en Latijn)?
Ned.: noorderlicht
Lat.: AURORA BOREALIS
Hoe heet het poollicht aan de zuidpool (Nederlands en Latijn)?
Ned.: zuiderlicht
Lat.: AURORA AUSTRALIS
Uit welke drie stappen bestaat het ontstaansproces van poollicht aan polaire gordels?
- zonnewind, bestaande uit geladen deeltjes wordt door de Zon uitgestraald
- geladen deeltjes worden afgebogen richting de polen door het magnetisch veld van de Aarde
- deze geladen deeltjes van de ZONNEWIND reageren met de geladen deeltjes van de AARDATMOSFEER waardoor een chemische reactie ontstaat (en dus het poollicht wordt gevormd)
Maak een schets van het ontstaansproces van het poollicht (aurora) en benoem de vaktermen uit de uitleg.
p. 6
Wat is de brutoformule van ozon?
O3
Naar waar verwijst het Griekse ozein (= ruiken) bij ozon?
de prikkelende geur van ozon
Welke twee soorten ozon zijn er, afhankelijk van de locatie?
- troposferisch ozon (10%)
- stratosferisch ozon (90%)
Is troposferisch ozon positief of negatief voor de gezondheid? Waarom?
NEGATIEF:
zorgt voor vorming van smog wat leidt tot aandoeningen zoals oogirritaties en ademhalingsproblemen
Is stratosferisch ozon positief of negatief voor de gezondheid? Waarom?
POSITIEF:
zorgt voor absorptie van schadelijke uv-straling (= vermindert de kans op huidkanker)
In welke twee concrete stappen verloopt de vorming van ozon?
- Uv-straling zorgt ervoor dat een zuurstofmolecuul (=O2) in twee zuurstofatomen (=O) uiteenvalt;
- Vervolgens bindt een enkel zuurstofatoom (=O) met een resterend zuurstofmolecuul (O2)
Waar komt de ozonlaag voor?
in de stratosfeer
Welke twee belangrijke functies heeft de ozonlaag?
- absorbeert 96 tot 99% van de schadelijke uv-straling -> zorgt voor bescherming tegen huidkanker
- ozonlaag houdt een enorme hoeveelheid warmte vast
Wat is het “gat” in de ozonlaag?
een locatie in de ozonlaag waar ozonconcentratie STERK verminderd is
Waar vindt de grootste ozonafbraak plaats? Waarom?
- boven onze ZUIDPOOL
- omdat ozonafbraak enkel bij zeer lage temperatuur mogelijk is en Antarctica het koudste continent ter wereld is (kouder dan noordpool)
In welk seizoen vindt de grootste ozonafbraak plaats? Waarom?
LENTE, omdat er voor de afbraak van ozon voldoende zonlicht (uv-licht) moet zijn, maar de temperatuur ook nog voldoende laag;
Wat zijn CFK’s?
- chloorfluorkoolwaterstoffen
- chemische verbindingen die zorgen voor de afbraak van ozon
Waar komen CFK’s voor?
in producten met drijfgassen zoals deodorantbussen en brandblusapparaten (vroeger ook in oude koelmiddelen van oude koelkasten)
In welke twee concrete stappen verloopt de afbraak van ozon?
- onder invloed van uv-straling zullen in CFK’s chlooratomen vrijkomen
- een chlooratoom (Cl) bindt met een zuurstofatoom (O) en zorgt zo voor afbraak van het ozonmolecuul (O3)
Wat is het Montrealprotocol (Canada, 1989)?
gesloten overeenkomst om ozonaantastende stoffen (bv. deodorants) te verminderen en verbieden (zoals CFK’s)
Wat was het effect van het Montrealprotocol?
de evolutie van het blauwe vak tussen 2000 en 2017 toont aan dat ozonafbraak langzaamaan vermindert
Wat is Dobson Unit (DU)?
eenheid die gebruikt wordt voor de meting van de dikte van de ozonlaag (in mm)
Wat is de concrete waarde van 100 DU?
1 mm dikte van de ozonlaag
Bespreek de ozonconcentratie tussen ca. 1990 en 2010.
- schommelde rond de 100 DU
- er was dus in die periode nog een duidelijke ozonafbraak
Wat is luchtdruk?
gewicht van lucht op het aardoppervlak
Bespreek de ozonconcentratie na 2010.
na 2010 is er een voorzichtig herstel van ozon begonnen, maar het zal nog duren tot ong. midden deze eeuw om terug op het peil van 1960 te zitten
-> conclusie: herstel van de ozon is bezig, maar is TRAAG (!)
Waarmee wordt luchtdruk gemeten?
met een barometer
Wat is de eenheid van luchtdruk?
hectopascal (hPa) -> Blaise Pascal
Wat is de gemiddelde luchtdruk op zeeniveau?
1013 hPa (standaard)
Hoe noemen we gebieden met een hogere luchtdruk dan gemiddelde luchtdruk (1013 hPa)?
Hogedrukgebied / maximum / anticycloon
Hoe noemen we gebieden met een lagere luchtdruk dan gemiddelde luchtdruk (1013 hPa)?
Lagedrukgebied / minimum / depressie
Waarvoor dient de proef van de maagdenburgse Halve Bollen en door wie werd het uitgevoerd?
- uitgevoerd door Duitse burgemeester van Maagdenburg en natuurkundige Otto van Guericke (1654)
- dient als eerste bewijs voor het aantonen dat lucht een MASSA heeft
Beschrijf de concrete uitvoering van de proef van de Maagdenburgse Halve Bollen.
twee losse halve bollen duwen tegen mekaar en ruimte ertussen wordt vacuüm gezogen
-> conclusie: door DRUK van de buitenlucht blijven ze aan mekaar
Geef de definitie van wind.
verplaatsing van luchtdeeltjes van een HOGEDRUKGEBIED naar een LAGEDRUKGEBIED
Wat is de invloed van aardrotatie op wind?
luchtmassa’s worden afgebogen (in verschillende richting afhankelijk van het halfrond)
Beschrijf de wind op het noordelijk halfrond.
lucht vertrek van hogedrukgebied in wijzerszin en komt aan in een lagerdrukgebied in tegenwijzerzin.
Beschrijf de wind op het zuidelijk halfrond.
lucht vertrek van hogedrukgebied in tegenwijzerszin en komt aan in een lagedrukgebied in wijzerszin
Bespreek volledig hoe men aan de hand van een foto kan weten op welk halfrond orkaan Elena raasde in 1985.
- orkaan = altijd een LAGEDRUKGEBIED
- lucht komt op de foto aan in TEGENWIJZERSZIN!
- orkaan bevindt zich op het NOORDELIJK halfrond
Wie is de grondlegger van de wet van Buys Ballot (1857)?
de Nederlandse meteoroloog Buys Ballot
Wat is de wet van Buys Ballot?
= door de aardrotatie waait de wind op het NOORDELIJK halfrond van een hoge- naar een lagedrukgebied met afwijking naar rechts
Wat is het weerbeeld bij een hogedrukgebied?
- hoofdzakelijk GEEN bewolking (= zonnig)
- reden? lucht daalt -> wolken lossen op!
Wat is het weerbeeld bij een lagedrukgebied?
- hoofdzakelijk WEL bewolking
- reden? lucht stijgt -> lucht KOELT AF vanaf een bepaalde hoogte -> zorgt voor condensatie -> vorming van WOLKEN
Bekijk het algemeen atmosferisch circulatiemodel:
- drukgebieden
- thermisch/dynamisch
- circulatiecellen
- passaatwinden
- onze regio
- windstille zones
p. 13
Is het THERMISCH polair maximum een lagedrukgebied of hogedrukgebied?
hogedrukgebied
Is het DYNAMISCH subpolair minimum een lagedrukgebied of hogedrukgebied?
lagedrukgebied
Is het DYNAMISCH subtropisch maximum een lagedrukgebied of hogedrukgebied?
hogedrukgebied
Is het THERMISCH equatoriaal minimum een lagedrukgebied of hogedrukgebied?
lagedrukgebied
Op welke twee manieren kunnen hier drukgebieden ontstaan?
thermisch en dynamisch
Wat zijn thermische drukgebieden? + vb.
drukgebieden die ontstaan door verschillen in temperatuur (bv. extreme koude en extreme warmte);
- bv. thermisch polair maximum (ontstaat door extreme KOUDE -> koude lucht zal dalen + hoge druk uitoefenen op aardoppervlak)
- bv. thermisch equatoriaal minimum (ontstaat door extreme WARMTE -> warme lucht zal stijgen + lage druk uitoefenen op oppervlak)
Wat zijn dynamische drukgebieden? + vb.
drukgebieden die ontstaan door beweging van luchtlagen door CIRCULATIECELLEN in atmosfeer
- bv. drukgebieden aan 30° en 60°
Welke drie circulatiecellen zijn er?
- HADLEYCEL (= subtropische cel)
- FERRELCEL (= gematigde cel)
- POLAIRE CEL
Wat zijn passaatwinden?
winden die waaien in gebieden tussen ongeveer 30° noorderbreedte en 30° zuiderbreedte
Welke twee passaatwinden zijn er?
- noordoostpassaat -> wind tussen evenaar en 30°N vanuit noordoosten
- zuidoostpassaat -> wind tussen evenaar en 30°S vanuit zuidoosten
Wat is de Engelse benaming voor passaatwinden? Waarom?
TRADEWINDS:
- verwijst naar functie van deze winden voor handel
- passaten zorgden voor de vaart van handelsschepen van Europa naar Azië
Wat is het coriolis-effect?
De winden gaan niet recht van hoge- naar
lagedrukgebieden, maar buigen af door de aardrotatie
Wat zijn de belangrijkste (bijna) windstille zones?
de doldrums en de paardenbreedten
Wat is de paardenbreedten en waarom is het windstil?
= (bijna) windstille zone rond 30°N en 30°S
-> windstil omdat winden die mekaar daar ontmoeten een TEGENGESTELDE richting
hebben (NO vs. ZW)
Waarvan komt de naam ‘paardenbreedten’?
een legende zegt dat zeelieden hier drinkwater wilden besparen en daarom hun paarden overboord gooiden
Wat is doldrums?
WINDSTILLE zone rond de evenaar
