Lögfræði 2.kafli

Question 1

Ríkisvald (3)

Answer 1

Gegnir því hlutverki að vera í fyrirsvari fyrir ríkið og þau sem fara með vald þess eru kallaðir handhafar ríkisvalds sem eru embætti og stofnanir en ekki persónur.

Ríkisvaldið er þrískipt:
Löggjafavald - Vald til að setja lög (Alþingi og forseti)

Framkvæmdavald - Framkvæmdavaldshafar annast framkvæmd á fyrirmælum löggjafans. Halda uppi lögum og allsherjarreglu. (stjórnvöld og forseti)

Dómsvald - Vald til að skera sjálfstætt og endanlega úr um tiltekið sakarefni samkvæmt réttarreglum (dómendur)

Question 2

Stjórnarskráin

Answer 2

Stjórnarskráin er aðalheimild um íslenska stjórnskipun og í henni eru grundvallarreglur sem tryggja eiga lýðræði á Íslandi.
Stjórnarskrár:
1.stjórnarskráin um hin sérstaklegu málefni Íslands 1874
2.stjórnarskrá konungsríkisins Íslands 1920
3.lýðveldisstjórnarskráin 17.júní 1944 (er nú í gildi)

Stjórnarskráin skiptist í 3;

1) Þrígreining ríkisvaldsins
2) Hlutverk og skipan hvers ríkisvalds fyrir sig
3) Mannréttindi

Question 3

Forseti Íslands

Answer 3

Er þjóðkjörinn með 1500-3000 manns sem styðja framboðið, 35ára+ íslenskur ríkisborgari.
Ef forseti getur ekki gegnt embættinu taka handhafar forsetavalds við:
1)Forsætisráðherra
2)Forseti Alþingis
3)Forseti Hæstaréttar Íslands

Question 4

Mannréttindaákvæði stjórnarskráinnar

Answer 4

-Mannréttindi eru ákveðin frelsisréttindi einstaklinga
Trúfrelsi
Jafnrétti
Ríkisborgararéttur
Persónufrelsi
Friðhelgi einkalífs
Eignarréttur
Skoðana- og tjáningarfrelsi
Félaga- og fundarfrelsi
Atvinnufrelsi
-
Engin refsing án lagaheimildar
Bann við afturvirkni refsilaga
Bann við dauðarefsingu
Bann við ómannúðlegri meðferð
Réttlát málsmeðferð fyrir dómi

Question 5

Trúfrelsi

Answer 5

Allir eiga rétt á að stofna trúfélög og stunda trú sína. Stjórnarskráin leggur bann við því að einhver missi eitthvað af þjóðfélagsréttindum sínum vegna trúarbragða sinna.

Fólk er einnig frjálst að vera ekki í trúfélagi.
Ef maður er í trúfélagi, borgar maður skatt sem rennur til þess trúfélags

Question 6

Jafnrétti

Answer 6

Allir eru jafnir fyrir lögum.

Með jafnræðisreglunni er bannað að tveir menn í sömu aðstöðu fái mismunandi úrlausn sinna mála.

Question 7

Ríkisborgararéttur

Answer 7

Börn öðlast ríkisborgararétt við fæðingu ef:
a)Ef móðirin er íslenskur ríkisborgari
b)Ef faðirinn er íslenskur ríkisborgari og kvæntur
móður
c)Ef móðir er ógift erlendur ríkisborgari en faðirinn er
íslenskur ríkisborgari og barn fæðist hér

Question 8

Persónufrelsi

Answer 8

Engan má svipta frelsi nema með heimild skv. lögum.
Dómari skal ákveða innan 24kslt hvort handtekinn maður skuli sæta gæsluvarðhaldi.
Hafi maður verið sviptur frelsi með ekki nógu góðum ástæðum á hann rétt til skaðabóta.

Question 9

Friðhelgi enkalífs

Answer 9

Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu

Question 10

Eignarréttur

Answer 10

Enginn er skyldugur til að láta af hendi eign sína nema með lögum.

Question 11

Skoðana- og tjáningarfrelsi

Answer 11

Allir eru frjálsir skoðanna sinna og sannfæringar.

Question 12

Félaga- og fundarfrelsi

Answer 12

Menn eiga rétt á að stofna félög í löglegum tilgangi, t.d. stjórnmálafélög og stéttarfélög án þess að sækja um leyfi.

Question 13

Atvinnufrelsi

Answer 13

Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa.

Question 14

Engin refsing án lagaheimildar

Answer 14

Engum verði refsað nema háttsemi hafi verið refsiverð skv. lögum þegar hún átti sér stað.

Question 15

Bann við afturvirkni refsilaga

Answer 15

Það má ekki refsa fyrir glæp nema hann hafi verið refsiverður á þeim tíma sem hann var framinn.

Question 16

Bann við dauðarefsingu

Answer 16

Dauðarefsingar voru afnumdar á Íslandi árið 1928. Skv stjórnarskrá má aldrei mæla fyrir um dauðarefsingu.

Question 17

Bann við ómannúðlegri meðferð

Answer 17

Pyndingar og önnur ómannúðleg meðferð er óheimil.

Question 18

Réttlát málsmeðferð fyrir dómi

Answer 18

Hver sá sem borinn er sökum um refsivirða háttsemi skal talinn saklaus þar til háttsemi hans hafi verið sönnuð.

Question 19

Félagsleg réttindi

Answer 19

Réttur til framfærlsu og menntunar. Réttur til aðstoðar vegna sjúkæeika, örorku, elli, atvinnuleysis og sambærilegra atvika.

Question 20

Framkvæmdavald

Answer 20

Einn þriggja þátta ríkisvaldsins, táknar vald til að halda uppi lögum og allsherjarregluog er í fyrirsvari fyrir ríkið.

Stjórnvöld - handhafar framkvæmdavalds,

Ráðuneyti - stjórnarráð Íslands

Sveitastjórnir - fara með skipulagsvald

Question 21

Stjórnvaldsákvarðanir

Answer 21

Þegar handhafi framkvæmdavalds tekur ákvörðun um um réttindi eða skyldur einstaklings.
í stjórnsýslulögum;
Hæfi stjórnvalds
-að stjórnvald hafi menntun og þekkingu á
viðkomandi málefni og sé ekki í ættartengslum við
aðila málsins.
Leiðbeiningarskylda
-Að stjórnvald beiti leiðbeininga til borgaranna, á
netinu, skriflega og munnlega
Málshraði
-Ákvörðun sem stjórnvöld á að taka eins fljótt og
hægt er eftir góða rannsókn.
Rannsóknarregla
-Stjórnvöld þarf að hafa rannsakað málið, fengið öll
gögn og andmæli frá hinum aðilanum.
Ákvörðun er ógildanleg ef málið hefur ekki verið
rannsakað vel.
Jafnræðisregla
-Það á ekki að skipta máli á hvaða kyni, húðlit eða
þess háttar þegar tekið er ákvörðun.
Meðalhófsregla
-Stjórnvöld þurfa stundum að taka
íþyngjandi/erfiðar ákvarðanir, t.d. taka börn af
foreldrum. !!!Ákvörðun verður að ná markmiði,
velja vægasta úrræðið og beita úrræði af
hófsemd!!
Andmælaréttur
-Einstaklingur á rétt á því að vita hvar/hvernig er
verið að skoða málið, hvaða gögn er verið að
skoða og að koma að athugasemdum á framfæri.
Rökstuðningur
-Einstaklingur á rétt á að fá rökstuðning á
niðurstöðu, ef um er að ræða kærumál er
stjórnvald skylt að rökstyðja niðurstöðu sína.
Óska skal eftir rökstuðningi innan 14 daga frá því
að ákvörðun var tekin, og stjórnvöld skal svara
innan 14 daga.
Afturköllun
-Stjórnvald má breyta ákvörðun þangað til hún
hefur verið tilkynnt, eftir þann tíma má aðeins
breyta augljósum villum eins og ritvillum.
Ef ákvörðun stjórnvalds er byggð á röngum eða
ófullnægjandi upplýsingum, má endurupptaka og
afturkalla ákvörðun og taka nýja ákvörðun með
nýjum upplýsingum.
Stjórnsýslukæra
-Ef einstaklingur málsins sættir sig ekki við
ákvörðun stjórnvaldsins má kæra hana til æðra
stjórnvalds og fá hana fellda úr gildi.
Almennur frestur til kæru er 3 mánuðir.

Question 22

Sýslumenn

Answer 22

Er lægra sett stjórnvald og fer með stjórnsýslu ríkisins. Helstu verkefni sýslumanna eru:

1) Útgáfa vegabréfa
- og skírteina, vottorða t.d. ökuskírteini, nafnskírteini, stæðikort fyrir hreyfihamlaða, sakavottorð
2) Útgáfa leyfa
- t.d. innflutning áfengis, skemmtanaleyfi, fasteignasala
3) Þinglýsingar

4) Sifjamál
5) Andlát og dánarbú
6) Nauðungarsölur og fullnustugerðir
7) Almenn innheimta opinberra gjalda
8) Lögráðamenn og nauðungarvistun
9) Ýmis önnur mál

Question 23

Sýslumenn á Íslandi

Answer 23

(9)

• sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæðinu
• á Vesturlandi
• á Vestfjörðum
• á Norðurlandi vestra
• á Norðurlandi eystra
• á Suðurlandi
• á Suðurnesjum
• í Vestmannaeyjum
• á Austurlandi