Les 1: politieke filosofie Flashcards
Waarom politieke filosofie?
houdt zich bezig met fundamentele vragen over de aard van de mens en de samenleving
wat is politieke filosofie?
- nadenken over de beste manier om onze samenleving te organiseren
- helpen om ons eigen politieke engagement te verdiepen
- eigen politieke overtuigingen te vormen en om effectiever te participeren in het politieke proces
Enkele belangrijkste vragen in politieke filosofie
- wat is de aard van de politiek?
- wat is de rol van de staat?
- wat is de bron van de macht?
- wat is rechtvaardigheid?
- wat is vrijheid?
- wat is moraal?
Wat is een imaginaire orde?
De imaginaire orde is een fase waarin we onszelf en anderen begrijpen en construeren op basis van beelden en fantasieën, in plaats van op de werkelijkheid.
Kenmerken van een imaginaire orde:
- gemeenschappelijk idee of sociaal construct
- geloof in de imaginaire orde maakt dat een maatschappij kan functioneren
- stelt mensen in staat om op grote schaal samen te werken
Is een imaginaire orde goed of slecht?
niet inherent goed of slecht, kunnen worden gebruikt voor goede of slechte doeleinden
Plato’s 3 groepen:
- goud; kleine groep filosoof-heersers regeren
- zilver; beperkte groep ordehandhavers
- brons; werkende klasse
voorbeelden van imaginaire orde:
- religie
- nationale identiteit (taal)
- geld
- ideologie
- wetgeving
Wat is een aristocratie?
een regering door de beste mensen
Leg uit: plato’s mythe van de metalen
- mensen onderverdelen in drie groepen, gebaseerd op aangeboren natuurlijke eigenschappen, voornamelijk moed en intelligentie.
Wat is oligarchie?
regering gecontroleerd door een kleine groep machtige burgers (senaat en 2 consuls, enkel vertegenwoordigers van de hoogste sociale klasse en met zeer veel invloed)
wie introduceerde scheiding der machten?
aristoteles
Waarvan komen “politiek”, “democratie” en “economie”?
polis, stadstaat
demos kratos, het volk heerst
oikos nomos, regels voor het huishouden
Wat zei aristoteles?
- staat moet ontworpen zijn om mensen in staat te stellen zichzelf te ontwikkelen en deugd te bereiken.
- een kleine stadstaat waar iedereen elkaar kende, een mix van sociale klassen waar iedereen een rol kan spelen in de samenleving
wat zijn democratische elementen:
vrije burgers hebben ook recht om te stemmen, volksvergaderingen beperkte input voor wetgeving en aanklacht tegen staatslieden
kenmerken feodaal systeem:
- adel bezit grond, is geallieerd aan koning
- vazallen krijgen grond in bruikleen in ruil voor loyaliteit
- boeren bewerken land
De politieke macht in de middeleeuwen was verdeeld over verschillende groepen, welke?
koning, adel; kerk en de steden
Koning:
leider van staat, maar beperkt door macht van de adel. koning moest de steun van de adel vergaren om zijn macht te behouden
adel:
bezit van meeste grond en macht in de middeleeuwen. verdeeld in verschillende rangen, met de koning aan de top en de lijfeigenen aan de onderkant. de adel had de macht om een land te bezitten, belastingen te heffen en recht te spreken
de kerk:
belangrijke machtsfactor in de middeleeuwen. de kerk had de macht om mensen te excommuniceren, wat een ernstige straf was. de kerk had ook de macht om geld te innen, wat een belangrijke bron van inkomsten was
de steden:
begonnen in de mate middeleeuwen aan macht te winnen. Steden hadden de macht om hun eigen wetten te maken en hun eigen leger te hebben. de steden waren een belangrijke bron van economische groei en innovatie
Wat is een emir?
titel die wordt gegeven aan een heerser van een emiraat
Hoe wordt een emir gekozen?
door een familie of clan, of hij wordt door een andere heerser benoemd
Wat doet een emir?
heeft volledige macht over het emiraat (geen scheiding der machten) en hij is verantwoordelijk voor de wetgeving, de rechtbank en de militaire zaken.
- monarchie, republiek of theocratie
Wat is een kalief?
titel die wordt gegeven aan de opvolger van de profeet Mohammed.
hoe wordt een kalief gekozen?
door de raad van geleerden of hij wordt door een andere kalief benoemd.
Wat doet een kalief?
heeft volledige macht over emiraat (geen scheiding der machten). wordt beschouwd als de leider van alle moslims en hij is verantwoordelijk voor de bescherming van de islam en de verspreiding van de islam.
theocratie
Enkele voorbeelden emiraten:
qatar, koeweit, oman, marokko, bahrein,
voorbeelden van kalifaten:
Kalifaat van de Rashidun, Kalifaat van de Olajjaden, Kalifaat van de Abbasiden,
Kalifaat van de Almohaden
Kalifaat van de Ottomaanse Turken
Wat zijn de kruistochten?
- jeruzalem veroveren van Moslims
- bron van conflict en geweld tussen christenen en moslims
- verspreiding van Christendom in Midden-Oosten
- nieuwe handelsroutes tussen europa en midden-oosten
Wat is de Verlichting?
- een nieuwe belangstelling voor wetenschap en rede
- een focus op het individu en zijn rechten
- een kritiek op traditionele autoriteiten, zoals aristocratie, de kerk en de monarchie
- een geloof in vooruitgang en verbetering
Wat zei Hobbes:
mens: egoistisch maar rationeel
staat van natuur: oorlog van allen tegen allen
) legitimatie van de staat: sociaal contract waarbij rechten op worden gegeven aan een absolute heerser
Wat denkt John Locke?
- mens is rationeel en redelijk
- staat van natuur: recht op leven, recht op vrijheid en recht op eigendom
- legitimatie van de staat: sociaal contract om de rechten te beschermen
- indien de staat deze rechten schendt, mag je in opstand komen
- legitimatie voor de overheid
Wat is een vrije markt?
een systeem waarin bedrijven vrij zijn om te concurreren zonder overheidsinmenging. Locke’s ideeen hebben geholpen om een omgeving te creeren waarin de vrije markt kan gedijen
In welk jaar ontstond de Belgische grondwet
1831
Kenmerken van Art 23 (GW)
arbeid, sociale zekerheid, huisvesting, leefmilieu, culturele en maatschappelijke ontplooiing
Principes verlichting:
- scheiding der machten
- rechten van individuele burgers (leven, vrijheid en eigendom)
- gelijkheid voor de wet (ongeacht afkomst, ras, religie en geslacht)
Waarom is art 23 van de belgische grondwet belangrijk voor de sociale welvaartstaat?
omdat het de basis legt voor een aantal sociale voorzieningen die essentieel zijn voor een rechtvaardige en inclusieve samenleving
wat stelt artikel 23?
- recht op menswaardig leven
- recht op onderwijs
- recht op gezondheidszorg
- recht op werk
- recht op sociale zekerheid
Waarom is art 23 essentieel voor maatschappelijk werk?
deze rechten zijn essentieel voor maatschappelijk werk en zouden wetteljike bescherming moeten bieden aan alle Belgen
kolonisatie in 3 fases:
- ontdekking
- vestiging
- exploitatie
Wat gebeurt er in de ontdekkingsfase?
in deze fase ontdekten de Europeanen nieuwe landen en gebieden over de hele wereld. Ze waren op zoek naar nieuwe handelsroutes, grondstoffen en land om te koloniseren
Wat gebeurt er in de vestigingsfase?
in deze fase vestigden de europeanen zich in de nieuwe landen en gebieden. ze bouwden steden, plantages en andere infrastructuur
de exploitatiefase
in deze fase exploiteerden de europeanen de nieuwe landen en gebieden. ze ontgonnen de grontstoffen zoals goud, zilver en olie, en ze werkten de lokale bevolking uit
Wat is slavernij?
onvrijwillige onderwerping van persoon aan andere persoon. eeuwenoud
verschil tussen slaaf en lijfeigenen
slaaf: gebonden aan eigenaar, geen rechten
lijfeigenen: gebonden aan land, bepaalde rechten
Verlichting -> kolonisatie
- westers superioriteitsgevoel
-> cultuur en beschaving uitdragen naar andere volkeren - kapitalisme
-> recht op eigendom, vrijheid van handel en ondernemerschap, kapitalisme als beste manier om welvaart te vergroten
-> westerse werelddominatie
- toe-eigenen en exploiteren van grondstoffen en arbeidsmarkt
Specifieke manieren waarop industriële revolutie en de kolonisatie de globale verdeling van de rijkdom beïnvloedden:
- leidde tot de ontwikkeling van nieuwe technologieën en productiemethoden, die de productie van goederen en diensten aanzienlijk verbeterden. dit leidde tot een snelle economische groei in Europa en Noord-Amerika
- de kolonisatie gaf de europese koloniale lachten toegang tot de natuurlijke hulpbronnen en de arbeidskrachten van de koloniën. dit leidde tot een toename van de rijkdom in Europa en Noord-Amerika, en tot een afname van de rijkdom in de koloniën.
- de industriële revolutie en de kolonisatie leidden tot de ontwikkeling van nieuwe instellingen en markten, die de globale economie integreerden. dit maakte het mogelijk voor rijke landen om hun rijkdom te vergroten door te investeren in arme landen
3 maatschappijstructuren + hoe zien ze eruit?
- slavenmaatschappij: twee klassen - slaven en slavenhouders
- feodalisme: drie klassen - edelen, boeren en lijfeigenen. boeren bewerken land en geven % aan edelen. lijfeigenen beperkte rechten.
- kapitalisme: twee klassen - bourgeoisie en proletariaat. B: bezittende klasse en bezit de productiemiddelen. P: werkende klasse en verkoopt arbeid aan bourgeoisie.
LEg uit: industrialisatie
1769: start industriële revolutie met stoommachine -> textiel en steenkoolmijnbouw
soorten vervreemdingen:
objectieve vervreemding, subjectieve vervreemding, sociale vervreemding, persoonlijke vervreemding
Leg uit: kapitalisme
de arbeiders verkopen hun arbeid aan bourgeoisie om te overleven
-> door hun arbeid te verkopen worden ze vervreemd van hun eigen arbeid, van hun medemens, van zichzelf en van de producten van hun arbeid
persoonlijke vervreemding:
de arbeider is vervreemd van zichzelf, hij verliest zijn eigen identiteit en wordt deel van de machine
sociale vervreemding:
de arbeider is vervreemd van zijn medemens. hij werkt samen met anderen, maar hij heeft geen echte relatie met hen
subjectieve vervreemding
de arbeider is vervreemd van zijn eigen arbeid. hij ervaart zijn arbeid niet als iets zinvols of bevredigends
objectieve vervreemding:
de arbeider is vervreemd van het product van zijn arbeid. het product van zijn arbeid is niet zijn eigendom en het wordt gebruikt voor doeleinden die hij niet begrijpt of ondersteunt
Karl Marx, vier statements:
- kapitalisme is inherent onstabiel: klassenstrijd
- kapitalisme stuwt ontwikkeling technologie: efficiënter produceren
- overgangsfase: dictatuur van het proletariaat, neemt bezit van productiemiddelen
- communisme: geen klassen en productie van goederen gemeenschappelijk bezit
Wat is de universele verklaring van de rechten van de mens?
10/12/1948
Verenigde Naties
- Document dat de fundamentele rechten en vrijheden van alle mensen omschrijft. Internationaal verdrag, door de meeste landen ter wereld ondertekend.
- de rechten van de mens zijn een belangrijk onderdeel van het internationale recht.
Waarom UVRM?
- bedoeld om rechten en vrijheden van alle mensen te beschermen, ongeacht ras, geslacht, taal, religie, nationaliteit of andere status
VN
verenigde naties
internationale organisatie - opgericht om de vrede en veiligheid te bewaren, economische ontwikkeling te bevorderen, sociale vooruitgang te bereiken en de internationale samenwerking te bevorderen
NAVO
noord-atlantische verdragsorganisatie
- militair bondgenootschap tussen 30 landen in Europa en Noord-Amerika
EGKS
Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. doel: om de kolen en staalindustrie in zes europese landen te verenigen. dit zou leiden tot een grotere economische samenwerking en tot een vermindering van de kans op oorlog
EEG en Euratom
europese economische gemeenschap & europese gemeenschap voor atoomenergie, opgericht om de economische en technologische samenwerking in europa te bevorderen. De EEG richtte zich op het vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. De Euratom richtte zich op de ontwikkeling vaan de vreedzame toepassing van atoomenergie
Liberalisme
kapitalistische democratie: democraten vs republikeinen
VS
Wat is een welvaartstaat?
systeem van sociale zekerheid dat wordt gefinancierd door de overheid. het biedt een aantal voorzieningen aan burgers, zoals gezondheidszorg, onderwijs, pensioenen en sociale zekerheid (art 23)
Belangrijkste kenmerken van een welvaartstaat:
- een sterke rol voor de overheid
- een uitgebreid stelsel van sociale voorzieningen
- een solidariteitsprincipe (belastingen)
marxisme
communistische dictatuur (van het proletariaat). communistische partij
unie van de socialistische sovjetrepublikeinen
hoe kan de overheid de economie stabiliseren?
door sociale zekerheid te bieden
hoe kan de overheid de economie stimuleren?
door te investeren in de welvaartstaat. bv: investeren in onderwijs, infrastructuur, of gezondheidszorg
hoe kan de overheid de welvaarstaat gebruiken om ongelijkheden in de samenleving te verminderen?
inversteren in onderwijs en gezondheidszorg voor mensen uit kansarme milieus. belastingen dragen bij tot een solidariteitsprincipe
Wat is neoliberalisme?
economisch en politiek systeem dat gebaseerd is op de ideeën van vrije marktkapitalisme en individualisme
Val van sovjet unie -> opgang neoliberalisme, gevolgen:
privatisering, deregulering, globalisering, toename van ongelijkheid. -> hervorming van de socale zekerheid, de overheid moet de sociale zekerheid herzien om minder afhankelijk te zijn van overheidssubsidies
privatisering:
de overheid moet staatsbedrijven privatiseren en de marktwerking toestaan
deregulering
de overheid moet regels en voorschrijften voor bedrijven verminderen
globalisering
de overheid moet de wereldhandel en de beweging van kapitaal en arbeid bevorderen
kenmerken van neoliberalisme
- de vrije markt is de beste manier om economische groei en welvaart te bevorderen
- de overheid moet zich terughouden van de economie en de markten laten werken. neoliberalisme ijvert voor minder belastingen, dus ook minder sociale zekerheid
- de rol van de overheid moet beperkt worden tot het handhaven van de openbare orde en het beschermen van de rechten van het individu
neoliberale mensbeeld, kenmerken:
rationele actor, individualisme, marktwerking, eigenbelang
rationele actor:
de mens is een rationele actor die in staat is om zijn eigen belangen te berekenen en de beste manier te vinden om deze te bereiken
individualisme
de mens is een individueel wezen dat op zoek is naar vrijheid en welvaart
marktwerking
de markt is de beste manier om de welvaart van de mens te bevorderen
eigenbelang
de mens is gedreven door eigenbelang
Leg uit: race to the bottom
neoliberale tendens om kanden/ regio’s met elkaar concurreren om zo laang als mogelijke kost te bieden aan bedrijven
- bedrijven vestigen zich waar de kosten het laagst zijn en ze hun winst kunnen maximaliseren
Pro en con van bedrijven die zich vestigen waar de kosten het laagst zijn
pro: lagere prijzen voor consumenten, meer economische concurrentie, innovatie en economische groei
con: invloed op arbeidsomstandigheden, sociale zekerheid en milieubescherming
kenmerken van race to the bottom
- lagere lonen en slechtere arbeidsomstandigheden voor werknemers
- beperkte toegang tot sociale zekerheid voor werknemers
- vervuiling en andere milieuproblemen
