Landschapsecologie: Bodem

Question 1

Welke lagen heeft het rangordemodel van grof naar fijn?

Answer 1

Klimaat
Topografie
Hydrologie
Moedermateriaal
Wortelzone
Bodemleven
Vegetatie
Herbivoren
Predatoren

Question 2

Nut van bodem

Answer 2

Nutriënten,
Habitat
Spons
Opslag koolstof
Landschapsvorming door verwering en gesteente vorming

Question 3

Bodem bestaat uit 3 onderdelen

Answer 3

Vast, vloeibaar en gas
Gesteente, water en lucht

Question 4

Poriën ruimte is van belang voor:

Answer 4

-drainage water naar diepere lagen
- Capillaire opstijging
- aanvoer zuurstof en afvoer co2 door diffusie
Belangrijke criteria in bodems:
Waterdoorlatendheid
Luchtdoorlatendheid
Capillaire opstijging

Question 5

Uit welke bestandsdelen bestaan bodems?

En welke onderdelen horen bij stofdroge grond?

Answer 5

• kalk (carbonaten)
• grind (>2 cm)
• Corg
• minerale delen (0-2000 microm, sesquioxides, verweerbare mineralen)

Stofdroge grond is zonder grind

Question 6

Wat is de afslibbare grond en de sloef?

Answer 6

afslibbaar: van 0-16 micrometer

sloef: 2-16 micrometer (dus zonder lutum)

loss: siltgedeelte groter dan 16 micrometer

Question 7

Welke minerale fracties komen voor in bodems en waar bestaan ze voornamelijk uit?

Answer 7

Zand (63-2000 microm, vooral kwarts SiO2)
Silt (2-63 microm, kleiner kwarts en verweerbare mineralen)
Lutum (< 2microm, aluminiumsilicaten )

Question 8

Welke soorten humus zijn er?

Answer 8

Mor
Moder
Mull

Question 9

Wat is Mor Humus?

Answer 9

Humus in arme zure gronden als gevolg van omzetting door schimmels en bacterien:
- weinig menging
- organisch materiaal in disperse vorm, klit aan zand of ruw strooisel
- verplaatst zich passief door water
- goed zichtbaar in de verkitte B-horizont van podzols

Question 10

Wat is moder-humus?

Answer 10

Ontstaat als gevolg van activiteit van insecten (mijten)in rijkere leemhoudende bodems.
-meer menging
- kleine relatief stabiele samenhangende bolletjes organische stof

Question 11

Mull Humus?

Answer 11

Ontstaat in klei en kalkhoudende bodems door activiteit van wormen.
- volledige vermenging
- geen strooisellaag aanwezig
- duidt op snelle omzetting
- optimaal functionerende ecosystemen.

Question 12

Belangrijke factoren bij bodemvorming?

Answer 12

Klimaat, moedermateriaal, hydrologie, landschap, vegetatie, fauna.

• Klimaat: temperatuur en verhouding neerslag/verdamping bepalend voor mate van uitspoeling
• samenstelling moedermateriaal
• tijd
• relief/drainage:infiltratie, hoge grondwater, oppervlakkige afstroming leiden tot verschillen
• vegetatie: organische stof en strooisellaag
• biologische activiteit van wormen, muizen, mollen: meer porositeit
• antropogene invloed: jarenlange bemesting of grondbewerking

Question 13

Wat is verwering?

Answer 13

instabiele mineralen vallen uiteen en vormen nieuwe mineralen (bv kleivorming uit veldspaten) of lossen op in bodemvocht (bv kalium en fosfaat). Mineralen lossen beter op door verzuring als gevolg van ademhaling planten.

Question 14

Wat is op wereldschaal het belangrijkste bodemvormende proces?

Answer 14

Klei-inspoeling en brikvorming.
In NL niet door jonge kleibodems. Oude bodems zijn vaak zand.

Question 15

Wat zijn kenmerken van een goed functionerend ecosysteem?

Answer 15

Snelle kringloop, dynamisch evenwicht tussen opbouw (vegetatie) en afbraak (door (bodem)fauna), hoge biodiversiteit, maximale hoeveelheid bezette niches.

Question 16

Hoe wordt strooiselkwaliteit uitgedrukt?

Answer 16

In C-N quotient, koolstof tov stikstof. Is deze hoog (ratio>30), veel koolstof, slechte afbraak. Laag C-N quocient kan koolstof worden omgezet omdat populatie micro-organismen kunnen groeien.

Question 17

Hoe gaat microbiologische omzetting?

Answer 17

Stikstof uit de bodem en C en N uit de strooisellaag worden omgezet naar microorganismen (NC), Mineraal N en verbranding (CO2)

Question 18

Waar komen de voedingsstoffen voor planten vandaan?

Answer 18

Organisch materiaal in de bodem levert stikstof, de overige voedingsstoffen komen voort uit verweringsprocessen zoals oplossen van kalk en apatiet zodat er calcium en fosfaat in het water beschikbaar komt.

Question 19

Hoe werkt de koolstofkringloop?

Answer 19

Vastlegging van koolstof door vegetatie

6 CO2 + 6 H2O + energie –> C6H12O6 + 6 O2.
CO2 +H2O+fotosynthese = vegetatie + O2

Koolstof, stikstof en andere voedingstoffen vormen de cellen en weefsels. Wanneer de vegetatie afsterft of gegeten wordt, koolstof keert terug in atmosfeer of wordt in de bodem opgeslagen (veen).
In het bovengrondse deel is het grootste deel van de opbouw, de afbraak vindt het meeste plaats in de ondergrond.

Question 20

Waaruit bestaat humus?

Answer 20

Complexe koolstofverbindingen met daaraan verbonden hydroxyl, fenol, zuur en aminogroepen. deze zijn resistent voor afbraak. Wanneer alle makkelijk afbreekbare delen zijn omgezet blijft er resistente structuur over: humus.

Uiteindelijk verteert ook humus (onder aerobe en gematigde klimaatomstandigheden na 1000 jaar alle humus weg, in koud klimaat duurt het veel langer)

Question 21

Waarom is stikstof kwantitatief de belangrijkste voedingsstof voor planten?

Answer 21

Het is essentieel voor fotosynthese en een belangrijke bouwstof voor aminozuren en eiwitten en daarmee de aanmaak van nieuwe cellen.

Question 22

Hoe wordt stikstof uit de lucht opgenomen?

Answer 22

Door bepaalde micro-organismen die vaak in symbiose met planten leven (rode klaver, robinia, els). Die zetten N2 uit de lucht om in NH4+ (ammonium). Onder earobe omstandigheden nitrificeert het naar NH3 (ammoniak) en kan opgenomen worden planten. Nitraat spoelt snel uit, ammonium NH4+ kleeft aan kleideeltjes door positief geladen ion.

Question 23

Wat zijn de 4 trofische niveaus van fauna in de bodem?

Answer 23

1: Micro-flora en fauna: bacterien, schimmels en nematoden (rondwormen, aaltjes)_decompositie
2: Protozoa, nematoden(aaltjes) en kleine geleedpotigen (mijten en springstaarten)afbraak org materiaal en predatie
3:nematoden, grote geleedpotigen (kevers): predatie
4. Meso- en megafauna:(zoogdieren en vogels): vooral predatie

Question 24

Wat is het verschil tussen dissimilatie en assimilatie?

Answer 24

organische stof wordt dissimilair gebruikt als energiebron (afbraak) en assimilair als bouwstof(opbouw)

Question 25

Waar is afbraak van organische stof en daarmee het functioneren van bodemleven van afhankelijk?

Answer 25

licht, temperatuur, vochtigheid en zuurgraad

Question 26

Hoe werkt opname voedingstoffen in boreale gebieden?

Answer 26

schimmels domineren in de overwegend met naaldbomen bezaaide bossen. Bomen zijn daar afhankijlijk van de symbiose met mycorrhiza. 10-50% van de fotosynthese energie vloeit naar de symbiose partner.

Question 27

Hoe werkt opname voedingstoffen in gematigde gebieden?

Answer 27

In loofbomenbossen veel dood hout, (rond 20%). Insecten als kevers, pissebedden en duizendpoten zijn zeer actief en spelen grote rol in beschikbaar maken voedingstoffen.

Question 28

Wat zijn polysachariden?

Answer 28

Uitscheiding van wormen, die bodemdeeltjes aan elkaar kitten en daarmee de structuur van de bodem verbeteren.

Question 29

Hoe beïnvloeden dierlijke organismen de bodem?

Answer 29

Chemisch:
- mineralisatie
- humusvorming
-verzuring

Fysisch:
-structuurvorming
- verkitting
-porositeit

Question 30

Wat is het verschil tussen de omzetting van schimmels en bacteriën?

Answer 30

Schimmels zijn met name belangrijk voor de start van de omzetting van organisch materiaal, de makkelijk afbreekbare stoffen.

Bacterien zetten ook complexere stoffen om, ze volgen de schimmels op en eten ook schimmels.

Question 31

Door welk organisme worden bacteriën gepredeerd?

Answer 31

Door Protozoa en nematoden, die leven in de waterdeeltjes rondom de bodemdeeltjes en organisch materiaal. Ze worden zelf weer gegeten door mijten. Door deze omzetting wordt een strooisellaag snel omgezet naar een stabiele humus.

Question 32

Vanaf hier vragen over de belangrijkste bodemorganismen van groot (mega)naar klein (meso):
Welke soorten vallen onder megafauna?

Answer 32

Van 1 tot ca 10 cm en 1 kg: zoogdieren, reptielen en amfibien. Zijn vaak extreme gravers en voeden zich met slakken, rupsen, wormen, pissebedden.

Question 33

Welke soorten vallen onder macrofauna?

Answer 33

Soorten tot 1 cm: spinnen, slakken, kevers, bijen, duizend-miljoenpoten, schorpioenen. Grootste groepen:
Spinnen > 40.000 soorten
Slakken > 30.000 soorten

van belang voor fragmentatie en menging

Question 34

Welke groepen insecten zijn belangrijk voor de bodem?

Answer 34

schimmels, protozoa, algen, bacteriën, aaltjes, springsaarten, mijten

Question 35

In welke gedeelte van de bodem zijn wormen actief?

Answer 35

Strooisellaag (wormen hebben pigment), kunnen tegen licht, bovengrond (grijs) en ondergrond tot 60 cm diep.

Question 36

Wat doen regenwormen voor de bodem?

Answer 36

Menging org materiaal (tot 30 keer hun eigen gewicht per dag!), verbeteren structuur en doorlaatbaarheid bodem. Zeer belangrijke bodemverbeteraar! Tot 100 individuen op 1 m2.

Question 37

Wat maakt Pissebedden bijzonder?

Answer 37

Leven in symbiose met bacterien en kunnen daardoor moeilijk verteerbare materiaal omzetten. Zeer wijd verspreid, hebben kalk nodig voor skelet, grote aantallen per m2.

Question 38

Welke soorten vallen onder de mesofauna?

Answer 38

• Bastaardschorpioenen 5 mm spinachtige, leeft in strooisel en bodem)
• Dipluren ( tot 1 cm soort oorwormen, in strooisel en bodem, erg belangrijk voor omzetting)
• Proturen (2,5 mm primitieve geleedpotigen, belangrijk voor omzetting, niet in zure bodems)
• Springstaarten (erg belangrijk voor omzetting bodem, per m2 tot 40.000)
• Mijten (produceren droppings/moderhumus)
• Potwormen tot 5 cm

Question 39

Welke soorten organismen zijn indicator voor biologisch functioneren bodem?

Answer 39

Aantal wormen en springstaarten

Question 40

Welke soorten bevatten de microfauna?

Answer 40

• Nematoden (eet schimmels en bacterien, versnellen afbraakproces)
• Raderdieren (leven in vochtige capilaiure ruimte in bodem
• Beerdiertjes ( kunnen tegen extreme omstandigheden)
• Schimmels
• Bacterien ( geen celkern, wel membraan en wand, kunnen complexe org stof omzetten, essentiële rol in koolstof, zwavel en stikstofkringloop)
• Protisten
• Oerbacterien (verantwoordelijk voor nitrificatie)
• Groen en blauwieren
• Paddestoelen (mycelium en vruchtlichamen)
• Myccorrhiza (ook wel hyfen, symbiotische relaties bomen en struiken)

Van belang voor de omzetting

Question 41

Waarom hebben bruine bosgronden geen podzolbodem?

Answer 41

Biologische activiteit van vooral mijten brengt meer nutriënten, organische stof in van goede kwaliteit, daardoor meer biologische activiteit en homogenisatie. Vegetatie kan diep wortelen, nutriënten in diepere lagen kunnen opgenomen worden.

Question 42

Welke boomsoorten zijn gunstig en ongunstig voor goed gehomogeniseerde bodems?

Answer 42

Goed: Linde, vogelkers
Slecht: naaldbomen -> lariks, fijnspar.
Er is snel een podzol (grijsgebleekte uitspoelingslaag).

Question 43

Hoe zijn schrale kalkgraslanden ontsaan?

Answer 43

In rom tijd bomen gekapt. Daarna akkerbouw, maar niet voldoende opbrengst. Toen schapen begrazing met mestopvang in potstallen voor betere akkers. Steeds opener landschap: makkelijke kieming voor soorten die een lage voedingstoestand zijn aangepast. Schaapbegrazing beste beheerinstrument.

Question 44

Hoe kan het dat de de kalk-kleibodems van zuid-limburg toch schaal zijn? kalk en klei zijn immers een combi van natuurlijke vruchtbaarheid en snelle mineralisatie (mullhumus)?

Answer 44

Door aanw van veel klei lijdt tot lage beschikbaarheid fosfaat, kalk legt fosfaat vast.

Question 45

Wat is de invloed van de bodemflora en fauna op de bodem (fysisch en chemisch)?

Answer 45

Macrofauna: fragmentatie en menging

Microfauna: omzetting

Alle soortengroepen mineraliseren-> Corg gaat omlaag, voedinsstoffen komen vrij, pH daalt (boden wordt zuurder)

Question 46

Welke rol hebben bodemfauna in de C-kringloop

Answer 46

Afbraak Corg (CO2 komt vrij), vastlegging C in eigen celmateiraal

Question 47

Welke factoren zijn van belang voor fragmentatie in bodem?

Answer 47

Bodemleven, grondbewerking, vorst

Question 48

Welke factoren zijn van belang voor voor verkitting in de bodem?

Answer 48

Lutum aandeel, Corg soort (mor humus=kit), compactie?

Question 49

Wat is een structuurelement is de bodem?

Answer 49

Bestanddeel dat een vorm heeft dat door natuurlijke breukvlakken bepaald wordt.
Ronde structuurelementen worden gevormd door graven en knagen en wijzen op biologische activiteit.

Question 50

Welke eigenschappen van bodem zijn bepalend voor landgebruik?

Answer 50

• voeding ( nutriënten, pH, verwering, kalk, binding voedingstoffen)
• vochtvoorziening (cap nalevering, vochtvasthoudend vermogen, doorlatendheid)