kultura, rod, moć i partnerski odnos završi do kraja Flashcards
Kulturološki identitet
Segment identiteta svake osobe, povezan sa:
- etničkom pripadnošću
- uticajem socijalne klase
- uticajem veroispovesti i rase kojoj pripadamo
- seksualnom orjentacijom
- rodnom specifičnošću
koje oblikuje kultura kojoj pripadamo
Kultura – višestruki uticaji
- Jezik, norme, vrednosti, ideali, običaji, svakodnevne navike, značajno su oblikovani kulturom (Goldenberg & Goldenberg, 2004)
- Uticaj na odredjivanje samog termina porodica i par - Anglosaksonci, Afroamerikanci, Latinoamerikanci..
- Lojalnost porodici, posvećenost i jedinstvo - visoko značajne vrednosti za porodice Latinoamerikanaca („žrtvovanje“)
Kultura – višestruki uticaji, 2
- Uticaj na životne cikluse porodice i tranzicione tačke
- Za Irce i Afroamerikance smrt i pogreb, za Italijane i Poljake venčanje, za Jevreje priprema i period učenja za „bar/bat-mitzvahs“ koji simbolično znači ulazak u odraslo doba, itd.
- Efekat prelaska sa tro-generacijskog na dvo-generacijsko domaćinstvo - važan za definicije životnog ciklusa
Normativa porodičnih uređenja i kultura
- Kultura oblikuje stavove u odnosu na roditeljstvo i očekivanja u roditeljskoj ulozi
- Kultura oblikuje i granice u porodicama koje mogu biti visoko fleksibilne ili rigidne
- Deo centralnih snaga jamajčanske porodice je dijada majke i ćerke; u indijskoj porodici, odnos žene sa njenom svekrvom
- „Rodi sebi ćerku, da ti zameni majku, kada ona umre“ (poslovica sa Jamajke)
Multikulturalizam
Nudi fokus za ideal uočavanja i prihvatanja različitosti, a ne marginalizovanja svega što je drugačije od zamišljene ’normativne’ porodice u datom kontekstu
Rizik od patologizacije normalnog i normalizovanja patologije!
Pol i rod
Pol = ženski, muški, interpolni
Rod = ženskost, muškost, nebinarni rod
Istraživanja počinju krajem 19.veka, razlike izmedju muškaraca i žena; 80-ih godina XX veka pol i rod počinju da se izucavaju kao društvene kategorije
Pol - biološke razlike / hromozomi, hormonski profil, reproduktivni organi
Rod – socijalni konstrukt - karakteristike (uloge, uverenja, osećanja, ponašanja) koje društvo ili kultura pripisuju određenom polu
KRITIKA KONCEPTA ŽIVOTNIH CIKLUSA
UTICAJ KULTURE I SOCIJALNOG KONTEKSTA
Istorijski razvoj
50.-te god. u porodičnoj terapiji, povratak tradicionalnim porodičnim formama i vrednostima
60-ih i 70-ih god. – Feminizam
Krajem 1970-ih i početkom 1980-ih godina, razvijen je novi objektiv, objektiv koji je uvažavao uticaj roda
Rodna pripadnost kao ključni organizacioni princip porodičnog funkcionisanja (Goldner V.)
Britanska asocijacija za PT postavlja direktive za edukaciju terapeuta (razvoj rodno-senzitivne terapije, anti-diskriminatorni stavovi u praksi)
Programi rodne socijalizacije
Odrednice za svaki rod definisane su kroz odnose sa drugima, različiti „programi rodne socijalizacije“ - kreira ih porodica/društvo
Tradicionalno sa muškošću povezuju se instrumentalne kategorije - racionalnost, nezavisnost, stoicizam, postignuće
Sa ženskošću ekspresivne kategorije - osećajnost, zavisnost, briga za druge, orjentacija ka drugima
- Egalitarni odnos
Socijalne odrednice za rod
Devojčice se tradicionalno vaspitavaju tako da visoko vrednuju „emocionalnu povezanost“ a dečaci autonomiju
Ponašaju se u skladu sa kulturološki predodredjenim načinom u različitim ulogama / partner, roditelj, dete…
Proces feminizacije
Tradicionalni koncept : glavni cilj žene je da brine o drugima (tešiteljka, mirotvorka, „hraniteljica“); Self ukorenjen u interpersonalne odnose
Feminine karakteristike -ekspresivne (nega, podrška, emocionalna ekspresivnost, kooperativnost, senzitivnost, i sl.)
Savremeni koncept : ispoljiti se kroz akciju, pomeriti se sa centrirane pozicije
Proces maskulinizacije
Tradicionalni koncept: Doživljaj selfa je baziran na postignuću i akciji, na kompetenciji; ključni pojmovi: moć i kontrola
Maskuline karakteristike - instrumentalne (rešavanje problema, kompetitivnost, nezavisnost, pouzdanost, kontrola osećanja, i sl.)
Savremeni koncept: razviti opserversku poziciju samog sebe, povećati komunikativnu kompetenciju
Rodna dimenzija komunikacije
Žene sklonije da koriste verbalnu komunikaciju u cilju uspostavljanja veza sa drugima; prepoznaju bliskost u partnerskoj relaciji kroz doživljaj povezanosti u verbalnoj komunikaciji o osećanjima; potreba za izražavanjem empatije od strane partnera
Komunikacija kod muškaraca pretežno u funkciji razmene informacija i savetovanja a empatski potencijal ispoljen prevashodno u kontekstu usmerenosti na rešavanje problema
Domeni verbalne komunikacije i bliskosti sa partnerom značajnije se povezuju kod žena u odnosu na muškarce
Rod i partnerske relacije
Razlike u :
- percepciji kvaliteta bračnog odnosa
- korelaciji bračnog statusa i zdravstvenog stanja
- bračnom zadovoljstvu prilikom tranzicije u roditeljstvo
- osetljivosti na promene u afektivnom domenu partnerske relacije
Socijalizacija rodnih uloga – instrumentalno vs. ekspresivno / različito vrednovanje sadržaja relacije
Zdravstveno stanje žena značajno korelira sa tipom bračne relacije, dok zdravstveno stanje muževa češće zavisi od činjenice da li su u braku ili ne
Kulturološka istraživanja potvrdjuju značaj rodne socijalizacije partnera u genezi disbalansa moći kao mogućem faktoru koji doprinosi većem nezadovoljstvu brakom koje ispoljavaju žene
„Duplo knjigovodstvo“ - istraživanja partnerskih odnosa ukazuju da kod brojnih savremenih, „egalitarnih“ parova postoji nesklad izmedju ideološkog uvažavanja značaja ravnopravnosti rodova i sasvim drugačijih interakcionih obrazaca funkcionisanja para
Uticaj roda….
Na ličnom nivou - pojedinac se ponaša i oseća u skladu sa očekivanjima od roda koje formira kultura kojoj pripada
Na relacionom nivou - rod odredjuje socijalne procese svakodnevnog života, posebno u sferi intimnih i porodičnih odnosa
Na socijalnom nivou - uticaj se manifestuje kroz favorizovanje odredjenih rodno specifičnih socijalnih uloga (npr. uloga dobrog direktora socijalno se više vrednuje od uloge dobrog oca, dok za žene postoje drugačija očekivanja)
Uticaj roda i porodica
Efektivno porodično funkcionisanje i roditeljstvo smatraju se prevashodno ženskom ulogom
Od muškaraca cesto očekivanje donošenja odluka u porodici i manje emocionalne investicije u porodične odnose
Niz istraživanja, kao i terapijsko iskustvo, potvrdjuju snažan uticaj ovakvih rodno zavisnih, specifičnih socijalnih očekivanja na ponašanje partnera u braku
Ograničenja feminističkog pristupa u SPT
- Fenimistički terapeuti često ne zauzimaju NEUTRALAN stav
- Dominantnost terapeuta nekada povezana sa rizikom nametanja sopstvenih stavova i vrednosti klijentima
- Sklon generalizaciji i jednodimenzionalnosti
- Inkorporiranje ideologije u psihoterapiju
- Preveliki fokus na uticaj drustva i eksterne faktore
- Mnogi klijenti nisu u stanju da razumeju ovaj koncept
- Rizik da se terapeutove vrednosti postavljaju iznad ciljeva klijenata
Pitanje moći
Heley: muškarci i žene, zbog generacijske izjednačenosti, imaju isti nivo moći (negira uticaj pola)
Posmatranje moći vertikalno, ali ne i horizontalno
Parsons: održavanje nuklearne porodice zavisi od seksualne nejednakosti u obliku komplementarnih uloga i odvojenih sfera uticaja (podržava nejednakost)
Dileme…
Pitanje roda nije samo socijalna kategorija, već i akt saznanja. Proces mišljenja je uslovljen rodom, različiti načini mišljenja daju različite vrste znanja (Belenky i sar.1986)
Razlike nije uputno ni naglašavati, ni negirati, već je značajno uvažiti njihovo postojanje u svakodnevnom životu i razumevanju odnosa u paru, bilo da su one socijalno ili/i biološki uslovljene
ISTRAŽIVANJA (The Role of the Therapist in Therapeutic Change: Does Therapist Gender Matter?
Adrian J. Blow,Tina M. Timm &Ronald Cox
JOURNAL OF FEMINIST FAMILY THERAPY)
Kako klijenti biraju terapeute?
Kakav je uticaj terapeutovog roda na proces i ishode psihoterapije?
Kakav je uticaj klijentovog roda na proces i ishode psihoterapije?
Koje su to specifičnosti vezane baš za porodičnu i terapiju parova?
Efekti terapeutovog roda na ishod i proces psihoterapije generalno
Cottone, Drucker, & Javier, 2002; Nelson, 1993; Zlotnick, Elkin, & Shea, 1998
Beutler et al (2004)
Okiishi, Lambert, Eggett, Nielsen, Dayton, and Vermeersch (2006)
Vocisano et al. (2004)
Huppert, Bufka, Barlow, Gorman, Shear, and Woods (2001)
Većina istraživanja pronalazi da rod terapeuta ne utiče na:
-ishod psihoterapije
-napuštanje terapije
-poboljšanje kliničke slike
-depresivne simptome
-simptome napada panike
Ipak, ono što jeste značajno uticalo na ishod i proces psihoterapije je spremnost terapeuta da sa klijentima diskutuje o odnosu i procesu u terapiji.
Ipak, određena istraživanja pronalaze određenu vezu između roda i ishoda psihoterapije, ali je ona nedovoljno jasna.
U meta-analizi koju su sproveli Bowman, Scogin, Floyd, & McKendree-Smith (2001) pronađena je mala, ali statistički značajna prednost prema ženskim terapeutima
Uticaj klijentovog i terapeutovog roda, kao i klijentove seksualne orjentacije na terapeutov stav i kliničku evaluaciju (Bowers and Bieschke)
Rezultati:
terapeutkinje su generalno pokazivale pozitivnije stavove prema klijentima od muških terapeuta
doživljavale su klijente kao snažnije i aktivnije nego što su to činili muški terapeuti
manje su smatrale klijente odgovornim za svoje probleme
u evaluaciji, one su očekivale veći napredak, a muškarci su očekivali više problema u radu
terapeutkinje su iskazivale veću zainteresovanost za rad sa klijentima, a muški terapeuti veće zadovoljstvo u radu
Uticaj klijentovog roda u Sistemskoj porodičnoj psihoterapiji (Moynehan and Adams (2007)
Werner-Wilson, Price, Zimmerman, and Murphy (1997)
Doss, Atkins, and Christensen (2003))
Nisu pronađene razlike u početkom primećivanju problema niti u brzini napredovanja među muškim i ženskim klijentima.
I muški i ženski terapeuti imaju tendenciju da 3 puta češće prekidaju ženske klijente od muških.
Doss, Atkins, & Christensen su ispitivali zašto parovi krenu na terapiju tek kada su im problemi veoma ozbiljni. Pronašli su:
- da su i muževi i žene smatrali da su žene svesnije problema i aktivnije u traženju terapije
- što su uloge koje imaju muškarac i žena bile tradicionalnije, muškarci su ređe primećivali problem i tražili pomoć
