KRALJEVINA I NJENI NARODI Flashcards
1
Q
A
2
Q
Koje su države nastale umesto Austro-Ugarske 1918. godine?
A
Austrija, Čehoslovačka, Mađarska, Kraljevina SHS
Kraljevina SHS se kasnije transformisala u Kraljevinu Jugoslaviju.
3
Q
Kako je geopolitički položaj Kraljevine SHS uticao na njen razvoj?
A
Nalazila se na razmeđi važnih puteva između Azije i Evrope, što je otežavalo razvoj
Zajednička istorija jugoslovenskih naroda bila je opterećena ovim položajem.
4
Q
Koji je bio glavni izvor pogonske snage u industrijskoj proizvodnji Kraljevine SHS 1918. godine?
A
Električna energija
U to vreme, neki delovi društva su se nalazili u procesu druge industrijske revolucije.
5
Q
Šta je ministar trgovine i industrije Stojan Ribarac naglasio o političkom jedinstvu?
A
Bilo bi iluzorno ako bi jedna pokrajina bila udaljena od druge pregradama
Ribarac je govorio o važnosti ekonomske povezanosti za političko jedinstvo.
6
Q
Kolika je površina Kraljevine SHS?
A
248.666 km2
Kraljevina je zauzimala centralni deo Balkanskog poluostrva.
7
Q
Koje su bile glavne prometne veze Kraljevine SHS?
A
Železnička mreža sa Italijom, Austrijom, Mađarskom, Čehoslovačkom, Nemačkom, Grčkom i Bugarskom
Ove veze su omogućavale razvoj privrede i saobraćaja.
8
Q
Koje su nacionalne manjine živjele u Kraljevini SHS prema veroisposveti?
A
Srbi, Hrvati, Slovenci, Muslimani, Makedonci, Nemci, Mađari, Albanci, Rumuni, Turci, Italijani
Ove podatke je prikazao Branislav Gligorijević.
9
Q
Kakav je bio odnos Kraljevine SHS sa susednim zemljama?
A
Imala je loše odnose osim sa Grčkom i Rumunijom
Problemi su se javili oko Albanije i jadranske obale.
10
Q
Koje su posledice deobe Makedonije nakon balkanskih ratova?
A
Podela je dovela do stagnacije Bitolja i uzdizanja gradova na severu
Bitolj je bio centar pre razgraničenja, ali je izgubio svoj privredni i kulturni značaj.
11
Q
Koje su etničke grupe činile najveći deo stanovništva Kraljevine SHS prema popisu iz 1921. godine?
A
Srbi 39%, Hrvati 23,9%, Slovenci 8,5%
Ovi podaci ukazuju na složenu etničku strukturu u Kraljevini.
12
Q
Da li je Kraljevina SHS bila međunarodno priznata kada je osnovana?
A
Nepriznata
Imala je nemire na svim granicama dužim od 3.000 km.
13
Q
Koje su bile aspiracije Bugarske prema Makedoniji?
A
Trajne neprijateljske aspiracije
Bugarska je smatrala Kraljevinu SHS kao pretnju zbog svojih teritorijalnih težnji.
14
Q
Kako je Italija pokušavala da iskoristi slom Austro-Ugarske?
A
Pojačala je svoje pozicije na Balkanu i Jadranu
Italija je podržavala restauraciju Kraljevine Crne Gore do 1921.
15
Q
Ispunite prazninu: Kraljevina SHS se suočavala sa _______ teškoćama od svog nastanka.
A
spojnim
Ove teškoće su uticale na stabilnost i razvoj države.
16
Q
Kako su Bugari smatrali odredbe Neija i Trijanona?
A
Kao nasilje pobednika
17
Q
Koje su to bile glavne ‘revolucionarne komitete’ u Bugarskoj?
A
- Makedonski izvršni
- Maćedonski
- Federativni
- Ilinden
- Trakijski
- Dobrudžanski
18
Q
Koji su bili glavni centri za prebacivanje komita u Vardarsku Makedoniju?
A
- Ćustendil
- Đumaja
- Petrič
19
Q
Koje reke su Bugari smatrali svojim?
A
- Vardarsku dolinu
- Moravu
20
Q
Da li je poraz u balkanskom i prvom svetskom ratu izmenio mentalitet bugarskih vladajućih krugova?
A
Ne
21
Q
Koja organizacija je pojačavala opasnost od Bugarske?
A
VMRO (vrhovista)
22
Q
Koja je zemlja podržavala iredentističke struje preko Kosovskog komiteta?
A
Italija
23
Q
Kako je Beograd reagovao na strah od revizije granica?
A
Strahovao je od terorističko-podrivačkih delatnosti ‘komita’ i ‘kačaka’
24
Q
Šta znači ‘kačakovanje’?
A
Ubacivanje ‘kačaka’ i ‘komita’ u Kosovo i ‘Južnu Srbiju’ (Makedoniju)
25
Koji su poznati drenička vođa i 'kačak' bili aktivni do 1924. godine?
Azem Bejta
26
Koji su glavni albanski vođe poticali iz zemljoposedničko-feudalnih krugova?
* Hasan-beg Priština
* Azem Bejta
* Bajrem-beg Curi
* Iso Boljetini
27
Koje su unutrašnje probleme Kraljevina imala od prvog dana?
* Ratna razaranja
* Veliki ljudski gubici
* Dezorganizacija saobraćaja
* Nepovezanost svih delova države
28
Kako je javno mnjenje u Kraljevini SHS bilo raspoloženo prema Francuskoj?
Frankofilski raspoloženo
29
Šta je Francuska radila za stabilizaciju Kraljevine SHS?
* Davala stipendije srpskim studentima
* Zajmove za nabavku oružja
* Stabilizaciju valute
30
Kako je Velika Britanija gledala na Kraljevinu SHS?
Kao na 'satelita' u čvrstom francuskom 'zagrljaju'
31
Koji su bili osnovni ciljevi francuske politike na Balkanu?
* Sprečavanje oživljavanja snaga bivših neprijatelja
* Očuvanje nepovredivosti mirovnih ugovora
32
Šta je značilo 'kao imperijalna sila' za britansku politiku?
Briga o zaleđu svojih svetskih puteva
33
Kako je Srbija bila uređena do 1912/1913. godine?
Centra- listički uređena i prosta država, gotovo bez nacionalnih manjina
34
Koje su bile različite političke snage unutar Kraljevine SHS?
* Vojska
* Civilna vlast
* Političari različitih shvatanja
35
Šta su političari iz jugoslovenskih zemalja donosili u novu državu?
Različita shvatanja političkog i upravnog sistema
36
Kako su se političke borbe odvijale u pretežno seljačkoj zemlji?
Uz stalni pritisak i tradiciju jagme za političke položaje
37
Koje su bile osnovne karakteristike srpske vladavine pre ujedinjenja?
* Ograničena kraljeva vlast
* Sloboda štampe
* Opozicija u skupštini
38
Koji je bio cilj Nikole I Petrovića prilikom proglašenja Crne Gore za kraljevinu?
Poboljšanje ličnog prestiža i ugleda dinastije Petrovića
39
Koji su bili unutrašnji problemi u Kraljevini SHS?
Sukobi između vojne i civilne vlasti
40
Šta predstavlja samoupravna praksa u kontekstu Kraljevine SHS?
Samoupravna praksa obuhvata izvorne i degenerisane oblike samoupravne organizacije svedene na birokratsku polugu izvršne vlasti
## Footnote
Uključuje parlamentarnu vladavinu sa vanparlamentarnim snagama.
41
Kako je Srbija bila organizovana do 1912/1913. godine?
Bila je centarlistički uređena i nacionalno homogena, gotovo bez nacionalnih manjina.
42
Koji su faktori uticali na politički i privredni razvoj slovenskih zemalja?
Uvažavanje centra i poštovanje unutrašnjih posebnosti, dugogodišnja istorija podele na pokrajine i regionalni organi vlasti.
43
Kako su se političari u Hrvatskoj delili tokom borbe za jugoslovensko ujedinjenje?
* Na one koji su se oslanjali na vlastito iskustvo i bili skeptični prema Srbiji
* Na jugoslovenske političare koji su se trudili da ujedinjenje bude ravnopravno
* Na one svesne svoje brojčane i ekonomske slabosti.
44
Kakav je bio uticaj Rimokatoličke crkve na politiku u Kraljevini SHS?
Posredno je uticala na politička raspoloženja i opredeljivanja, posebno preko Slovenske ljudske stranke u Sloveniji.
45
Koliko studenata prosečno diplomira svake godine u međuratnom periodu?
Oko 2.500 studenata.
46
Kako sociolozi razlikuju generacije stvaralačke inteligencije?
* Starija generacija
* Srednja generacija (centralna)
* Mlađa generacija (periferno pokolenje).
47
Odakle potiče najveći deo srpske inteligencije krajem 19. i početkom 20. veka?
Iz gradskih činovničko-trgovačkih porodica.
48
Gde su se školovali intelektualci iz Hrvatske pre 1918. godine?
Na austrijskim i nemačkim univerzitetima, kao što su Beč, Graz, Insbruk, Budimpešta.
49
Koji su bili glavni centri školovanja za srpsku inteligenciju?
* Beograd
* Berlin
* Hajdelberg
* Frajburg
* Lajpcig.
50
Kako se razlikovao ekonomski i kulturni razvoj naroda u Kraljevini SHS?
Narodi su se nalazili na različitim stupnjevima ekonomskog i kulturnog razvoja.
51
Kako je rat uticao na industrijsku razvijenost Srbije?
Srbija je bila ratom opustošena, a sever sa Beogradom i Pomoravlje su bili nešto razvijeniji.
52
Koje su bile glavne karakteristike agrarnih odnosa u Kraljevini SHS?
* Veliki posedi u Vojvodini, Hrvatskoj i Sloveniji
* Sitne parcele u Srbiji.
* Posedovne odnose u Dalmaciji i Bosni karakterisalo je postojanje kolonata.
53
Kako je izgledala prosvetljenost sela u Kraljevini SHS?
Selo je bilo neprosvećeno, zatvoreno za uticaje sa strane, pod jakim dejstvom starinskih navika.
54
Koje su bile glavne verske zajednice u Kraljevini SHS prema Vidovdanskom ustavu iz 1921?
* Srpska pravoslavna crkva
* Katolička crkva
* Islamska verska zajednica.
55
Kako je pravoslavna crkva bila organizovana u Kraljevini SHS?
Bila je državna crkva u Srbiji i Crnoj Gori, sa autokefalnim mitropolijama.
56
Kakav je bio pravni položaj katoličke crkve u Kraljevini SHS?
Uređen konkordatom između Srbije i Vatikana pre prvog svetskog rata.
57
Koliko je pravoslavnih, katolika i muslimana bilo prema podacima iz 1921. godine?
* Pravoslavnih: 5.529.261
* Katolika: 4.473.877
* Muslimana: 1.379.687.
58
Šta se desilo na konferenciji episkopa u Sremskim Karlovcima 1918. godine?
Rešeno je u načelu da se proglasi ujedinjenje pravoslavnih crkava.
59
Koji je bio cilj ujedinjenja pravoslavnih crkava u Kraljevini SHS?
Stvaranje jedne Autokefalne ujedinjene srpske pravoslavne crkve.
60
Koja je odluka kraljevske vlade doneta u maju 1919. godine?
Proglašeno ujedinjenje svih pravoslavnih oblasti u Kraljevstvu SHS u jednu Autokefalnu ujedinjenu srpsku pravoslavnu crkvu Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.
61
Šta je za SPC značilo vaspostavljanje patrijaršije?
Ispunjavanje Dušanovog zaveta.
62
Kako se zove poglavar vaspostavljene Srpske patrijaršije?
Srpski Patrijarh pravoslavne crkve Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
63
Ko je izabran za vrhovnog poglavara ujedinjene Srpske pravoslavne crkve 12. novembra 1920. godine?
Dimitrije, arhiepiskop beogradski i mitropolit Srbije.
64
Kada je kralj potvrdio izabranog patrijarha?
31. oktobra (13. novembra 1920).
65
Koje telo je najviše 'jerarhijsko predstavništvo' u poslovima poretka i unutrašnjeg života crkve?
Sveti arhijerejski sinod.
66
Koliko često se saziva Sveti arhijerejski sinod?
Bar 'jedared' godišnje.
67
Koji mitropolit je izrazio radost zbog obnove srpske patrijaršije?
Mitropolit crnogorski Mitrofan Ban.
68
Gde je proglašena Srpska patrijaršija?
U Sremskim Karlovcima na Patrijaršijskom saboru 30. avgusta (12. septembra) 1920.
69
Koji su episkopi nosili naziv mitropolita prema odluci Sv. arhijerejskog sabora?
* Skoplju
* Cetinju
* Sarajevu
70
Kada je Carigradska patrijaršija priznala prisajedinjenje eparhija?
Februara 1922.
71
Gde je završena obnova srpske pravoslavne patrijaršije?
U Peći 1924. godine.
72
Koji je bio značaj čina ustoličenja patrijarha Dimitrija?
Državno-politički akt koji se izvodio po državnom ceremonijalu.
73
Koje crkvene opštine su se trajno održale u Kraljevini SHS?
* Beču
* Trstu
74
Koja eparhija je osnovana 1922. za pravoslavne Srbe u Americi i Kanadi?
Srpska pravoslavna eparhija američko-kanadska.
75
Kako je Srpska pravoslavna crkva percipirala svoju ulogu u Kraljevini SHS?
Kao stub srpskog građanstva.
76
Šta je smatrano 'državnom crkvom' pre 1929. godine?
Srpska pravoslavna crkva.
77
Koji zakon je donet krajem 1929. godine o Srpskoj pravoslavnoj crkvi?
Zakon o Srpskoj pravoslavnoj crkvi i nova crkvena organizacija.
78
Šta se desilo 1932. godine u odnosu Srpske pravoslavne crkve sa katoličkom crkvom?
Započeli su se znaci pogoršavanja odnosa.
79
Kada je došlo do kulminacije borbe SPC protiv prihvatanja konkordata?
1937. godine.
80
Kako je katolička crkva bila organizovana u Kraljevini SHS?
Kao deo univerzalne i centralizovane organizacije Vatikana.
81
Koji je bio najviši organ katoličke crkve u Kraljevini SHS?
Biskupska konferencija.
82
Ko je bio predsednik Biskupske konferencije?
Nadbiskup zagrebački.
83
Koje su bile glavne mitropolije u Kraljevini SHS?
* Zagrebačka
* Vrhbosna
* Barska
* Beogradska
* Sarajevska
84
Koje su biskupije pripadale bosanskoj nadbiskupiji?
Mostarska i banjalučka biskupija
## Footnote
Uz njih su postojale i druge biskupije kao što su dubrovačka, đakovačka, hvarska itd.
85
Koje su muške i ženske redove u organizacionoj strukturi katoličke crkve u Jugoslaviji?
Benediktinci, dominikanci, cisterciti, franjevci, lazaristi, selezijanci, križari, karmelićani, bosonoge karmelićanke, red sv. Uršule, sestre bazilijanske, kćeri milosrđa
## Footnote
Ovi redovi su imali značajnu ulogu u katoličkom obrazovanju i društvenom životu.
86
Kako se katolička crkva odnosila prema slobodi i ravnopravnosti veroispovesti?
Nije se mirila sa tim načelima, insistirajući na svojoj dominaciji
## Footnote
Katolička crkva je bila suprotstavljena pravoslavlju i liberalizaciji društva.
87
Šta je bio stav katoličkog episkopata prema školskim vlastima u vezi sa Marijinim kongregacijama?
Bili su uznemireni zbog stava školskih vlasti da onemoguće rad Marijinih kongregacija
## Footnote
Ovo je ukazivalo na sukob između crkvenih i državnih vlasti.
88
Koji je bio razlog nezadovoljstva katoličke crkve prema Ustavu iz 1921. godine?
Ustav je predviđao da se duhovna vlast ne može koristiti u partijske svrhe
## Footnote
Ovaj članak je izazvao oštre kritike klerikalnih predstavnika.
89
Koji su bili glavni ciljevi Katoličke akcije nakon 1922. godine?
Uticaj na državne, privredne, kulturne i političke odnose
## Footnote
Katolička akcija je pokušavala da ojača pozicije klerikalizma.
90
Kako se katolička crkva u Kraljevini SHS odnosila prema socijalnim pitanjima?
Nastojala je da se izuzme iz vrhovnog nadzora države
## Footnote
Ovo je uključivalo pokušaje očuvanja autonomije crkvenih institucija.
91
Gde je bila najveća koncentracija muslimana u Kraljevini SHS?
Bosna i Hercegovina, Kosovo i Metohija, Sandžak, Makedonija i Crna Gora
## Footnote
Ova koncentracija je uticala na razvoj islamske kulture u regionu.
92
Koji je bio rezultat austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine?
Prekid odnosa između muslimana u Bosni i Hercegovini i 'Mešihata'
## Footnote
Ova situacija je dovela do uspostavljanja novih islamskih institucija.
93
Koji su bili osnovni zakoni koji su regulisali delovanje Islamske zajednice u Kraljevini Jugoslaviji?
Zakon o Islamskoj verskoj zajednici (1930) i Ustav Islamske vjerske zajednice (1936)
## Footnote
Ovi zakoni su osigurali versku autonomiju i ravnopravnost.
94
Ko je bio vrhovni muftija za zajednicu muslimana Srbije i Crne Gore?
Vrhovni muftija sa sedištem u Beogradu
## Footnote
Muftija je bio glavno versko lice na svom području.
95
Ko je bio vrhovni poglavar muslimana u Kraljevini SHS?
reis-ul-ulema
## Footnote
Reis-ul-ulema je bio na čelu zajednice muslimana u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji, a muftija u Srbiji i Crnoj Gori.
96
Kada je sedište reis-ul-uleme premešteno u Beograd?
1930. godine
## Footnote
Ova promena se dogodila donošnjem Zakona o Islamskoj verskoj zajednici.
97
Kako se promenila uloga muftija 1936. godine?
Muftijstva su ukinuta
## Footnote
Sedište vrhovnog verskog poglavara je ponovo premešteno u Sarajevo.
98
Na kojim stranama frontova su se jugoslovenski narodi nalazili tokom prvog svetskog rata?
Na suprotnim stranama frontova
## Footnote
Austro-Ugarska je slala sunarodnike svojih protivnika.
99
Šta se dogodilo sa Saborom 6. februara 1915. godine?
Sabor je zvanično raspušten
## Footnote
Sabor se nije sastajao od izbijanja rata.
100
Koji je cilj bio sudskih procesa tokom rata u Bosni i Hercegovini?
Likvidacija vodećih srpskih snaga
## Footnote
Procesi su se fokusirali na jugoslovenski pokret.
101
Gde su se formirale dobrovoljačke jedinice tokom rata?
Iz prebeglica jugoslovenskog porekla iz austrougarske vojske
## Footnote
Takođe su se pridruživali građani iz SAD i drugih zemalja.
102
Kako se zvala divizija formirana u januaru 1918. godine?
Jugoslovenska divizija
## Footnote
Formirana je na makedonskom ratištu.
103
Koji je bio pravni sistem Kraljevine SHS?
Pravni partikularizam
## Footnote
Postojale su različite pravne oblasti na istoj teritoriji.
104
Koji su pravni sistemi živeli zajedno u Kraljevini?
Austrijsko, mađarsko, šerijatsko i crnogorsko pravo
## Footnote
Ovi sistemi su uzrokovali nejedinstvenu primenu prava.
105
Koji zakon je još važio u pomorskoj trgovini 1936. godine?
Zakon iz vremena Marije Terezije
## Footnote
Ovaj zakon je bio star 250 godina.
106
Koliko različitih rudarskih zakona je postojalo na teritoriji Kraljevine SHS?
Pet različitih rudarskih zakona
## Footnote
Postojali su zakoni za Srbiju, Hrvatsku, Crnu Goru, Sloveniju i Bosnu i Hercegovinu.
107
Kako je šerijatsko pravo regulisalo položaj žene?
Žena je bila podređena mužu u ličnom pogledu
## Footnote
Međutim, u imovinskom pogledu žena je bila ravnopravna.
108
Kako je srpski građanski zakonik tretirao poslovnu sposobnost žena?
Izjednačio je žene sa maloletnicima
## Footnote
Ova diskriminacija je bila izražena u srpskom pravu.
109
Koje kategorije dugova je Kraljevina preuzela?
Državne dugove, dugove po osnovu mirovnih ugovora, dugove pokrajina
## Footnote
Ovi dugovi su nastali pre 1914. godine.
110
Koliko valuta je bilo u opticaju na teritoriji Kraljevine SHS 1918. godine?
Pet valuta
## Footnote
U opticaju su bile austrijska kruna, bugarski lev, nemačka marka, srpski dinar, crnogorski perper.
111
Kako je Kraljevina SHS rešila pitanje železnica?
Ujednačavanje železničkog sistema
## Footnote
Nasledila je četiri različita železnička sistema.
112
Kako su školski planovi i programi izgledali u Kraljevini?
Raznorodni i neefikasni
## Footnote
Tipovi škola su bili nejednoobrazni.
113
Koje su posledice imale dva balkanska i prvi svetski rat na ekonomsku moć Srbije i Crne Gore?
Velika razaranja i ogromne ljudske žrtve
## Footnote
Ovi događaji iscrpeli su njihovu ekonomsku moć.
114
Koliko ljudi je Srbija izgubila tokom Prvog svetskog rata?
630.000 ljudi
## Footnote
Ovi gubici su se dogodili u zemlji, zarobljeničkim logorima i u internaciji usled gladi i bolesti.
115
Koliko je vojnika invalida ostalo nakon rata?
Oko 114.000 vojnika invalida
## Footnote
Ova cifra predstavlja armiju unesrećenih i nezbrinutih ratnika.
116
Koliko dece je ostalo bez hranitelja tokom rata?
Preko 500.000 dece
## Footnote
Ova deca su izgubila svoje roditelje usled rata.
117
Koliko je procenjena ukupna materijalna šteta koju su pretrpele Srbija, Makedonija i Kosovo i Metohija?
Između 7 i 10 milijardi zlatnih franaka
## Footnote
Ove procene su podnete Reparacionoj komisiji Mirovne konferencije u Versaju 1919.
118
Kolika je šteta načinjena Bosni i Hercegovini tokom Prvog svetskog rata?
675,5 miliona franaka
## Footnote
Ova cifra predstavlja direktne materijalne gubitke.
119
Koliko je šteta načinjena Hrvatskoj i Slavoniji?
2.569,8 miliona franaka
## Footnote
Ova cifra se odnosi na ukupnu materijalnu štetu.
120
Kolika je šteta načinjena staroj Crnoj Gori?
723 miliona franaka
## Footnote
Ova šteta se dodaje ukupnim gubicima tokom rata.
121
Koliko je šteta načinjena Sloveniji?
1.555 miliona franaka
## Footnote
Ova cifra predstavlja deo ukupne štete u regionu.
122
Koliko je šteta načinjena Bačkoj i Banatu?
110 miliona franaka
## Footnote
Ova šteta je deo ukupnih gubitaka tokom rata.
123
Koliko je šteta načinjena Dalmaciji?
693,5 miliona franaka
## Footnote
Ova cifra se uključuje u ukupne materijalne gubitke.
124
Koliko je ukupno stanovništvo Srbije izgubilo tokom rata?
1/4 ukupnog stanovništva
## Footnote
Ovaj podatak ukazuje na značajan demografski gubitak.
125
Kako je Crna Gora dočekala kraj rata?
S proređenim stanovništvom i izgladnelim narodom
## Footnote
Ova situacija je nastala usled povratka interniraca i silaska komita s planina.
126
Koliko je oficira i građana Crne Gore internirano u austrougarskim logorima proleća 1918?
9.950 oficira, činovnika i drugih građana
## Footnote
Ove internacije su se dogodile zbog straha od širenja komitske akcije.
127
Na kojim frontovima je mobilisano stanovništvo jugoslovenskih zemalja ginulo?
Na frontovima u Galiciji i na Karpatima, na srpskom i crnogorskom frontu, na italijansko-austrijskom ratištu, u Rumuniji, na Solunskom frontu
## Footnote
Ovi frontovi su bili ključni u sukobima tokom rata.
128
Da li su austrougarske vlasti progonile Srbe i jugoslovenski orijentisane građane?
Da
## Footnote
Progon je bio nemilosrdan prema defetistima i dezerterima.
129
Koliko je jugoslovenskih naroda izgubilo stanovništvo tokom Prvog svetskog rata?
Oko 1.900.000 stanovnika
## Footnote
Ova cifra obuhvata gubitke svih jugoslovenskih naroda tokom sukoba.
