Kleine herkauwers Flashcards
Vergelijk houden schapen met houden runderen
- Schapen grazen korter dan rundvee -> men kan ze houden op grote opp met weinig grasgroei (nt geschikt voor Ru) zoals bergachtige gebieden, droge vlakke gebieden
- Melkschapen kunnen gehouden w waar melkkoeien nt gehouden kunnen w owv vegetatieve of geografische factoren. Bij betere vegetatie ook vleesschapen
bespreek ‘doeleinden’ schap
- Lamsvlees: seizoensproductie
- Wolproductie: nt lonend, is eerder bijproduct vleesproductie. Jaar: 5 kg/ooi
- Melkproductie: zeldzaam, soms ambachtelijke productie. Melken na spenen kan tot 500 kg melk opleveren
- Natuurbeheer: sobere rassen om ze van uitsterven te behoeden. Begrazen v dijken: onstaan stevige grasmat zonder dijken te beschadigen door gewicht
bespreek scheerziekte
- wat: torsie darmpakket met afklemmen vd BV en afsterven gedeelte darmen
- > gevolgen: toxinemie -> sterfte
- vaak in combinatie met penstympanie
- sympt: progressieve pijn, afzonderen v kudde (! zeer ontwikkeld kuddeinstinct), veel liggen, nt eten, kreunen, donkere slijmvliezen, snelle pols, tympanie
- preventie: nt over rug draaien bij scheren, darm- en maaginhoud verkleinen voor het scheren dmv 24u ervoor te vasten of op schrale weide te zetten
penstympanie
ophoping gassen in pens
bespreek verwentelen bij schapen
- wat: op rug of zij liggen en nt meer zelfstandig recht geraken
- > gevolgen: verhinderde spijsvertering en uitlaten gassen (boeren) en dus tympanie -> druk op longen
- oorzaak: ?, ectoparasieten (jeuk)
- minder bij regenweer en bij geschoren schapen
- preventie: ectoparasieten bestrijden, scheren, aanbrengen v schuurmogelijkheden
hoe komt het dat verwentelen minder voorkomt bij geschoren schapen?
- verwentelen: op rug of zij liggen en nt meer zelfstandig recht geraken
- nt geschoren = dikke wolvacht: is verend -> schaap op zn rug kan zich moeilijk afduwen om weer recht te geraken
bespreek preventiemanieren schapenziektes
- algemeen goed bedrijfsmanagement
- strategische ontwormingsprogramma’s/ omweidingsprogramma’s (Faciola hepatica, haemonchus, nematodirus (rondworm))
- efficiente vaccinatiepolitiek (enerotoxemie)
- regelmatige klauwverzorging (rotkreupel)
- preventieve behandeling ectoparasieten (myiasis)
wat zijn maatregelen bij uierontsteking schaap?
- ooi isoleren
- algemene behandeling Ab
- lammeren bijvoederen
! altijd controleren v uiers voor het dekken en eventuele knobbels en verhardingen verwijderen
geef mogelijke oorzaken uierontsteking ooi
- acute mastitis: vnl door:
- > Staphylococcus aureus
- > Pasteurella haemolytica
- meestal snel na geboorte door:
- > vuile bodembedekking bij aflammeren
- > tepelbeschadigingen
- > via zuigen (Pasteurella haemolytica is normaal aanwezig in neus en keel lammeren)
- Chronische mastitis door:
- > minder agressieve kiemen
- > besmetting na het spenen
- > blijvende veranderingen uierweefsel na acute mastitis
geef symptomen uierontsteking ooi
- mastitis: 1 sterke zwelling 2 roodheid 3 ooi algemeen ziek 4 lammeren z hongerig - chronische mastitis: verminderde melkproductie
wat is blauwuier?
- Een uit de hand gelopen mastitis vd ooi
- zo ver dat zelfs weefselnecrose plaatsvindt
- merendeel ooien sterft snel als het nt behandeld w
geef symptomen enterotoxemie schaap
- hyperacute sterfte (na 1 a 2u al)
- autopsiie: vloeibare hemorragische darminhoud
wat is en geef oorzaak enterotoxemie schaap
= ‘het bloed’: aantasting v bloedvatwanden waardoor vloeibare hemorragische darminhoud verkrijgen
- oorzaak: Clostridium perfringens die kans krijgt zich te veel te vermenigvuldigen
- vnl bij jonge, snelgroeiende lammeren
wat is clostridium perfringens
- bodembacterie
- sporen ervan bevinden zich in darm gezonde schapen
hoe komt het dat, ondanks dat het in de darm v gezonde schapen voorkomt, Clostridium perfringens enterotoxemie kan veroorzaken?
- Door gewijzigd milieu in darmen ontluiken de sporen -> vermenigvuldiging vd bacterie -> productie toxines: deze tasten de bloedvatwanden aan
- gewijzigd milieu: wijziging pH bij weelderige voeding: jong gras, overmaat krachtvoeder
bespreek behandeling enterotoxemie schaap
- altijd te laat (sympt is letterlijk hyperacute sterfte, dier bloed leeg)
bespreek preventie enterotoxemie schaap
- vaccineren
- Als 1tje het heeft gehad: - eventueel: rest kudde overplaatsen naar schrale weide (schraal = gn overdaad aan voedsel -> pH blijft ongeveer hetzelfde -> sporen Clostridium perfringens kunnen nt ontluiken en vervolgens vermenigvuldigen)
geef vaccinatieschema tegen enterotoxemie bij schapen
- 1x/jaar
- 1e x op dag 0 -> 2e x 4-6w later herhalen
- ooien: boostervaccinatie: tijdens dracht vaccineren zodat hoge concentratie antistoffen in colostrum -> lammeren blijven tot 2 maanden beschermd
- product: gecommercialiseerde vaccins: deze z multivalent: bevatten meerdere Clostridia-species en toxines
wat is incubatietijd bij blauwtong?
4-12 dagen
geef symptomen blauwtong
- het komt voor bij Ru en KRu, maar vnl bij schapen zijn symptomen te zien
- incubatietijd: 4-12 d
- 1ste week: hoge koorts, tachypnee, oedeemkop, hyperemie (overmatig bebloed) mucosa, erosies lippen en muil, speekselen, soms cyanose tong
- 2e week: zwelling kroonrand, kreupelheid, abortus
- 3e week: herstel of sterfte (tot 20% sterft eraan)
bespreek behandeling blauwtong
- zachte voeding
- NSAID’s
- evt Ab
bespreek preventie blauwtong
- aangifteplichtige ziekte
- insectenwerende behandeling, vaccinatie (verplicht voor alle geregistreerde schapen!)
bespreek diagnose blauwtong
serologie
wat is incubatietijd?
tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste klinische symptomen vd ziekte
bespreek oorzaak blauwtong
- Reovirus: een familie v virussen
- vermeerdert in (3):
1. lymfocyten
2. endotheelcellen
3. macrofagen - overgedragen door muggen (spec: Cullicoides (= knutten, stekende muggen))
tachypnee
versneld ademhalen
bespreek behandeling infectieuze kerato-conjunctivitis
- lokaal via zalf
- evt langwerkende Ab
- geneest ook spontaan zonder blijvende letsels
- wel vaak recidieven
wat is infectieuze kerato-conjunctivitis en geef symptomen
= ‘zere oogjes’, acute koppelziekte veroorzaakt door Mycoplasma conjunctivae
- eerst ontsteking bindvlies (conjunctivum): rood, zwelling, tranenvloei, lichtschuwheid
- dan aantasting hoornvlies ( cornea): vertroebeling, ontstaan zweren
wat is een koppelziekte
= als 1 het heeft, moet iedereen gelijktijdig behandeld w
- bvb infectieuze (!) kerato-conjunctivitis
wat is ectyma bij schapen?
= ‘zere bekjes’, een pokkenvirus
- besmettelijke korsten rond bek
geef symptomen ectyma bij schapen
- besmettelijke blaasjes en korstvorming rond bek
- kan ook rond kroonrand -> kreupelheid (strawberry footrot)
wat is strawberry footrot
- ectyma zich uit via blaasjes en korstvorming rond de kroonrand en zo leidt tot kreupelheid
(normaal blaasjes rond bek)
beschrijf behandeling ectyma
- geneest vanzelf na enkele weken
- in koppel: kan maanden persisteren
- > evt Ab
bespreek ectyma doorgave
- zoonose -> pijnlijk en langdurig bij mens
- via zuigende lammeren overgaan op uiers
- in een koppel
bespreek behandeling zwoegerziekte
geen
bespreek bestrijding zwoegerziekte
- serologische screening
- dragers nt laten verder leven
bespreek symptomen visna-vorm v zwoegerziekte
- progressieve aandoening: -> na 1-2 jaar: iets bemoeilijkte ademhaling
- > deze blijft verergeren
- vermageren
geef 2 vormen zwoegerziekte
- Visna-vorm = longvorm
2. Maedi-vorm = zenuwvorm
bespreek symptomen maedi-vorm v zwoegerziekte
- bemoeilijkte gang
- dwangbewegingen
- krampen
- verlammingen
bespreek alle mogelijke symptomen v zwoegerziekte
- Visna-vorm (longvorm):
-> progressief moeilijker ademhalen vanaf 1-2 jaar na besmetting
-> vermageren - Maedivorm (zenuwvorm):
-> verlammingen
-> krampen
-> dwangbewegingen
-> bemoeilijkte gang - Induratieve mastitis:
-> als virus in uier komt ontstaat vleesuier (meer weefsel in uier)
-> minder melkproductie
-> meer lammersterfte en lager speengewicht
=> economische schade
wat is zwoegerziekte
= ‘maedi-visna’
- heeft 2 vormen met iedere vorm met specifieke symptomen
geef oorzaak zwoegerziekte
- Lenti-virus
- besmetting is levenslang (-> bestrijding: doden v dragers)
owv vorming v nt-protectieven antistoffen - verspreiding via direct contact via uitgeademde lucht, melk, speeksel, urine
bespreek symptomen wolfschurft
- weinig in zomer, vnl in herfst en winter
- begint met vochtige plekjes, daarna korstvorming en woluitval
- heel ernstig: wegkwijnen -> sterfte
! asymptomatische dragers komen ook voor
bespreek behandeling wolschurft
- Ectoparasitica
- Endectociden: middel tegen endo- en ectoparasieten
wat is wolschurft en geef oorzaak
- zeer besmettelijke ziekte
- veroorzaakt door Psoroptes ovis = mijt
- deze voedt zich met afscheidingsproducten huidklieren (talg) -> beschadigt de huid nt, maar wel korstvorming en exsudatiereactie (vocht-afgifte bij ontsteking)
hoe verspreidt wolschurft zich
-via direct en indirect contact (via borstel oid)
! heel besmettelijk
bespreek preventie myiasis
- diarree voorkomen
- scheren ooien voor het lammeren
- preventie ectoparasieten
- 1x/dag controleren bij warm + vochtig weer
- Preventieve bestrijdingsmiddelen
hoe voorkom je diarree en indirect myiasis?
- strategisch ontwormen
- gn plotse voederwijzigingen
- goed beweidingsprogramma
wrm is scheren ooien voor het lammerren een goede manier van preventie myiasis?
- scheren ooien voor het lammeren geeft dunnere wol in het voorjaar -> geeft lagere vochtigheidsgraad in wol -> minder aantrekkelijk voor vliegen om eitjes in te leggen
wrm is preventie ectoparasieten zo belangrijk om myiasis te voorkomen?
- ectoparasieten zoals luizen en schurft zorgen voor jeuk -> schuren -> verwondingen = heel aantrekkelijk voor vliegen
beschrijf het gebruik v preventieve bestrijdingsmiddelen voor preventie myiasis
- belangrijk: goed contact met huid
- dompelen of rugspuit met voldoende hoge druk
- vanaf april-mei (wanneer het warmer en vochtiger wordt en dus kans op myiase vergroot is)
- regelmatig herhalen
- wrm: gebruik v endectociden voorkomen aandoeningen die het dier zouden verzwakken (diarree door wormen, wolschurft…) en zo vatbaarder zouden maken voor myiasis
bespreek behandeling myiasis
- scheren
- wassen met insecticide
- in erge gevallen: Ab, heel erg: euthanasie
bespreek oorzaak myiasis
- Groene vleesvlieg: w aangetrokken door vochtig milieu in wol en bepaalde geuren (huidinfecties, zweten, wondvocht, diarree) -> volwassen vliegt legt eieren in vacht -> larven komen uit -> vallen op bodem en verpoppen tot vlieg of overleven de winter OF vreten zich in de huid -> vochtafscheiding ontstaat (ontstekingsreactie) en donkerverkleuring v wol die loskomt
- meeste problemen in zomer want vliegen zijn bezig v april tot eind oktober (deel lente, zomer en herfst)
- vnl op schouders en achterhand, kan overal!
geef symptomen myasis
- erge jeuk
- erge pijn
- onrust
- nt eten
- vermageren
- snelle sterfte bij warm weer (oa door sepsis)
bespreek klauwverzorging schapen/geiten
- regelmatig! -> voorkomen rotkreupel
- wand en zool op gelijke hoogte zetten
- overtollige en losse hoorn wegsnijden
- holtes verwijderen (ideale plek voor bacterien)
wat is rotkreupel schaap /geiten wanneer komt het vnl voor?
= contagieuze digitale epidermatitis
= chronische ontsteking v epidermis v tussenlauwhuid
-> leidt tot ondermijning hoorn in balgebied
- vnl in lente (maart - juni) en winter (november - febr want dan in stal (vol bact))
Geef oorzaken rotkreupel schaap/geit
- Dichelobacter nodosus: noodzakelijke veroorzakende kiem
- obligaat parasitair
- ANAEROOB (holle gaatjes in klauw, stal)
- produceert proteolytische enzymes (afbraak proteinen aka waaruit cellen klauw bestaan) - Fusobacterium necrophorum: aanwezig in elke schapenkolonie.
- is destructief wanneer in combi met voorgaande en verminderde weerstand
- doet epitheelcellen afsterven
etiologie
leer vd oorzaken
geef symptomen rotkreupel schaap/geit
- kreupel -> op knieen grazen
- specifieke geur uit klauwen
- vochtige tussenklauwspleet
- losse hoorn en kloven in balgebied
- overmatige hoorngroei met omslaan wandhoorn
geef behandeling rotkreupel schaap/geit
- regelmatige klauwbehandeling!
- lokaal: Abspray
- curatieve vaccinatie (Footvax)
- erg geval: algemene Abtherapie
- groot bedrijf: ontsmettend voetbad
- > dieren die nt/slecht reageren op behandeling: nt verder laten leven
Welke ziekten zijn erg gelijkend tussen geiten en schapen?
- rotkreupel
- ectyma
- infectieuze kerato-conjunctivitis
- enterotoxemie
wat is caprine arthritis en ecephalitis?
= CAE
- geitenvariant vh zwoegerziektevirus
geef bestrijding CAE geit
- serologische screening
- dragers nt laten verder leven
geef behandeling CAE
geen
bespreek verspreiding CAE
- verspreiding via direct contact via uitgeademde lucht, melk, speeksel, urine
bespreek symptomen CAE
- algemeen: nt goed doen, stilletjes wegteren
- chronische (interstitiele) pneumonie -> meestal geen symptomen
- Induratieve mastitis: ‘vleesuier’ -> verminderde melkproductie -> sterfte lammeren en lager gewicht lammeren -> economische schade
- chronische arthritis
