Íslenska Eitt Flashcards
Ljóðmælandi
Innbyggð persóna sem segir ljóðið
Alvitur sögumaður
Sögumaður sem stendur fyrir utan og ofan frásögn og sýnir í hug allra persóna
Sögumaður með takmarkaða vitneskju
Höfundur sem takmarkar aðgang lesanda að hugsunum persónu og sýna aðeins í hug einnar eða fárra persóna
Hlutlægt sjónarhorn
Sögumaður stendur fyrir utan og ofan frásögn og sýnir ekki í huga neinnar persónu heldur segir bara frá því sem hægt er að sjá, heyra og rannsaka
Fyrstu persónu frásögn
Þegar einhver “ég” er í frásögninni. Þá sést bara í hug einnar manneskju, getur bæði verið aðalpersóna og aukapersóna
Ytri tími
Tíminn sem frásögnin gerist á t.d. 20. Öldin
Innri tími
Tíminn sem líður í textanum t.d. 3 dagar
Epík
Frásagnarbókmenntir eins og skáldsögur, smásögur og frásagnarkvæði
Lýrík
Tjáir tilfinningar eða hughrif, án þess að um frásögn sé að ræða, eins og ljóð
Dramatík
Kemur á framfæri það sem höfundi liggur á hjarta með samtölum eins og leikrit
Myndmál
Beinar myndir, líkingar, myndhverfingar, persónugervingar og hluti í stað heildar
Beinar myndir
Segir okkur hvernig eitthvað er eða gerist án líkingamáls
T.d Álftirnar komu fljúgandi yfir fjöllin
Líkingar
Þegar fyrirbæri er sagt vera eins og eitthvað annað eða líkt við eitthvað annað. Tveir liðir eru tengdir með samanburðu t.d. Eins og, líkt og eða sem.
Morguninn birtist eins og gjöf
Myndhverfing
Eins og líking nema án samanburðar. Einu fyrirbæri er lýst með því að sýna mynd af öðru fyrir bæri.
T.d. Hár þitt sólskinið á öræfum vetrarins
Persónugerving
Þegar fyrirbærum eða hlutum eru gefnir mannlegir eiginleikar.
T.d. Og geislar komu hlaupandi
Hluti í stað heildar
Þegar ákveðinn hluti fyrirbæris er nefndur í stað fyrirbærisins alls.
T.d. Sagt segl í stað skips eða odd í stað spjóts
Bundið mál
Texti sem settur er saman eftir ákveðnum bragreglum, t.d. Reglum um atkvæðafjölda í ljóðlínum, hrynjanda, stuðlasetningu og rím
Íslenskir bragarhættir
Ferskeytla, hringhenda, stafhenda, samhenda, braghenda og afhending
Ferskeytla
Fjórar línur, víxlrím (abab), hefðbundin stuðlasetning
Hringhenda
Fjórar línur, víxlrím (abab), innrím, hefðbundin stuðlasetning
Stafhenda
Fjórar línur, runurím (aabb), fjóra bragliði í línu (síðasti stífður), hefðbundin stuðlasetning
Samhenda
Fjórar línur, fjórir bragliðir (síðasti stífður), runurím (aaaa), hefðbundin stuðlasetning
Braghenda
Þrjár línur, runurím (aaa)
Afhending
Tvær línur, runurím (aa)
Erlendir bragarhættir
Sonnetta (ensk/sheakspeare og ítölsk), tanka og limra
Sonnetta
14 línur
Ítölsk: 4,4,3,3
Ensk: 4,4,4,2
Oftast ABBA rím
Tanka
Japanskur bragarháttur, 5 línur og samtals 31 atkvæði (5,7,5,7,7), ekki rím
Limra
5 línur, endarím (aabba), 1., 2. og 5. línan eru jafn langar og 3. og 4. línan eru styttri. Oft notað í spaugilegt efni.
Sögumaður
Sá sem talar í sögu
Stílbrögð
Endurtekningar, andstæður, þversögn, ýkjur, úrdráttur, vísun, tákn, aukamerkingar og háð
Endurtekning
Þegar eitthvað er endurtekið eins og orð og orðasambönd, geta verið óbreytt og með einhverjum breytingum
Andstæður
Þegar orð, orðasambönd eða heilar setningar fela í sér andstæðar merkingar og er stillt upp saman og látin mætast.
Þversögn
Orðalag sem felur í sér innbyrðis mótsögn, kemur lesanda á óvart
Ýkjur
Þegar það er ýkt eitthvað, mjög algengt í daglegu máli
Úrdráttur
Þegar gert er lítið úr einhverju, andstæða ýkju
Vísun
Þegar skáld vísar beint eða óbeint til atburða, persóna eða aðstæðna
Tákn
Þegar eitthvað kemur í strað einhvers annars og táknar það eins og svartur táknar sorg
Fallorð
Nafnorð, lýsingarorð, fornöfn, töluorð og greinir
Persónu hættir sagna
Framsöguháttur (Hann kemur)
Viðtengingarháttur (Ég held ég komi og ég hélt ég kæmi)
Boðháttur (Komdu)
Fallhættir sagna
Nafnháttur (að koma)
Lýsingarháttur nt. (komandi)
Lýsingarháttur þt. (Hjálparsagnirnar hafa og vera til að finna)
Óbeygjanleg orð
Atviksorð, forsetningar, samtengingar og nafnháttarmerki
Forsetningar
Standa með fallorðum og stýra aukafalli á þeim.
Samtengingar
Tengja saman orð, setningarhluta eða setningar.
Skiptist í aðal og aukatengingar
Setningarliður
Hluti setningar af ákveðinni gerð með tiltekið hlutverk (nafnliður, sagnliður, forsetningarliður, lýsingarliður og atviksliður)
Einkenni: mynda merkingarlega heild, sambeygjast ef fallorð, tengjast stundum þannig að eitt sjórnar falli á öðru, má flytja til innan setningar og má tengja við aðra setningarliði með samtengingunni og.
Fallsetning (aukasetning)
Skiptist í skýringarsetningu (tengingin að) og spurnarsetningu (tengingin spurnarorð sem byrja á hv-)
Tilvísunarsetning (aukasetning)
Tengingarnar sem og er
Atvikssetning (aukasetning)
Skiptast í 7 flokka. Tíðarsetning (þegar, áður en, á meðan, uns, eftir að), Skilyrðissetning (ef, nema), Tilgangssetning (til þess að, til að, svo að), Orsakasetning (af því að, því að, vegna þess að, úr því að, fyrst), Samanburðarsetning (eins og, heldur en, en), Afleiðingarsetning (svo að, að), Viðurkenningarsetning (þó að, þótt, enda þótt)
