Inleiding - Strafwet

Question 1

Materieel strafrecht

Answer 1

Het geheel van rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden gesteld en gesanctioneerd (verbodsbepalingen)

Question 2

Formeel strafrecht

Answer 2

Het geheel van procedurele rechtsregels volgens dewelke het materieel strafrecht moet worden toegepast

Question 3

Archaïsch stelsel

Answer 3

Primitieve maatschappij waarbij het talio-recht heerst (oog om oog, tand om tand). Recht als privé aangelegenheid met wraaknemingen en vendetta’s.

Question 4

Middeleeuwen

Answer 4

(1) Oudgermaans strafrecht (accusatoir) met rondtrekkende rechters (enquête du pays, infamia-procedure)
(2) Inquisitoir strafproces: actieve rol van de recht die functie van OM en rechter cumuleert. Bewijs bij de vervolgende partij.

Question 5

Verlicht

Answer 5

Ius punendi: schending van het contrat social. Bescherming van de burger o.b.v. van de Magna Charta (Beccaria): legaliteitsbeginsel, subsidiariteitsbeginsel en proportionaliteitsbeginsel.

Question 6

Functies van de straf

Answer 6

Vergelding
Verzoening
Herstel schade
Algemene preventie
Bijzondere preventie
Resocialiseringsidee

Question 7

Klassieke leer

Answer 7

Mensbeeld: idealistisch vrije mens - daad
Schuld: nullum crimen sinea culpa
Doel en functie straf: vergelding (in context sociaal contract), algemene preventie (kennis straf), bijzondere preventie (ervaring straf) en resocialisering werd verondersteld

Question 8

Positivisme en sociaal verweer

Answer 8

Mensbeeld: gedetermineerde mens (Lombroso) - dader
Schuld: misdrijf resultaat externe factoren. Gevaarsnotie.
Doel en functie straf: vergelding (onethisch), algemene preventie (vb. armoedebestrijding), bijzondere preventie (enige doel), resocialisering (straf is geen doel op zich)

Question 9

Nieuw sociaal verweer

Answer 9

Mensbeeld: verzoening klassiek - positivisime. Wettelijke verantwoordelijkheid.
Schuld: aanvaarding klassieke uitgangspunten, met resocialiseringsidee voorop. Individualisering
Doel en functie straf: vermindering en uitschakeling criminaliteit

Question 10

Tweesporenstelsel

Answer 10

Normale delinquenten - Jongeren en geesteszieken

Question 11

Magna charta op de helling

Answer 11

Legaliteit: meer strafbepalingen, meer niveaus, blanco strafwetten
Subsidiariteit: SR niet langer als ultimum remedium, maar als handhavingsinstrument
Proportionaliteit: straftoemeting niet enkel op basis van de ernst van het misdrijf

Question 12

Nieuw realisme / neoclassicisme

Answer 12

Reactie op positivisme en nieuw sociaal verweer o.b.v. klassieke leer. Te veel beleidsvrijheid, te veel beslissingsruimte voor rechters, te grote flexibiliteit bij strafuitvoering en te weinig aandacht voor slachtoffer.

Question 13

Radicale strekking

Answer 13

Strekking binnen het nieuw realisme als reactie op het netwidening effect.

Question 14

Abolitionisme

Answer 14

Strekking binnen het nieuw realisme. Afschaffen van het strafrecht.

Question 15

Due process-strekking

Answer 15

Strekking binnen het nieuw realisme. Procedurele waarborgen.

Question 16

Justice model

Answer 16

Strekking binnen het nieuw realisme ijvert voor repenalisering.

Question 17

Economische analyse van het recht

Answer 17

Critical legal studies

Question 18

Strafrechtsketen

Answer 18

Strafbaarstelling = wetgevende macht
Opsporing = politie
Vervolging = OM/PdK - OZR/KI
Straftoemeting = rechter 
Strafuitvoering = SURB / Minister van Justitie

Question 19

Verbodsbeginselen strafbaarstelling

Answer 19

(1) Verbod op rechterlijke incriminatie (strikte interpretatie van SW en rechter mag niet oordelen over opportuniteit toepassing SW)
(2) Verbod op uitvoerende incriminatie (echter: mildering door blanco-strafwetten)

Question 20

Strafbaarstelling: democratische consensus

Answer 20

Spanningsveld fundamenteel strafwaardig (mala in se) en andere (mala quia prohibitia)
Evolutie in tijd en ruimte.
Ambivalent gevoel rond economische en financiële misdrijven.
Eensgezindheid moeilijker in moderne MIJ

Question 21

Strafbaarstelling: subsidiariteit

Answer 21

Strafrechtelijk of ander controlemechanisme?
Indien ander: magna charta en rechten verdediging?
Sommige strafbaarstellingen eerder symbolisch (pesten)

Question 22

Sentencing guidelines

Answer 22

Mogelijke remedie om (te?) grote beoordelingsvrijheid rechter in te perken

Question 23

Crisis van het strafrecht

Answer 23

Verbetering: rechtspositie beklaagde
Echter: voortdurende uitbreiding, ontgoochelende resultaten vervangingsmechanismen

Grote meerderheid misdrijven niet opgelost
Lang niet allemaal vastgesteld 
Recidivegraad onveranderd 
Morele waarde ondermijnd
Coördinatie loopt mank
Gevoel straffeloosheid

Conclusie: Verscherping en Afslanking

Question 24

Decriminalisering - depenalisering

Answer 24

Decriminalisering = afschaffing inbreuk en sanctie
Depenalisering = behoud inbreuk, vervangen sanctie (administratief, disciplinair, alternatief, fiscaal, medicalisering)

Question 25

Verhouding materieel en bijzonder strafrecht

Answer 25

Art. 100 Sw. scharnierartikel regelt dat algemene beginselen uit boek I van toepassing zijn op bijzondere wetten. Uitzonderingen: mogelijkheid tot afwijking en niet automatisch (strafbare deelneming en verzachtende omstandigheden bij wanbedrijven)

Question 26

Strafprocesrecht

Answer 26

Inquisitoir vooronderzoek en accusatoire rechtspleging

Question 27

Legaliteitsbeginsel

Answer 27

Nullum crimen, nulla poena, sine lege (nuance bij lege)

Geen delict, geen straf, zonder voorafgaande strafbepaling

Question 28

Beginselen die voortvloeien uit legaliteitsbeginsel

Answer 28

• Strikte interpretatie van de strafwet
• Niet-retroactieve werking van de strafwet
• Lex-certa: vereiste van de redelijke voorzienbaarheid

Question 29

Letterlijke / strikte interpretatie van de strafwet

Answer 29

Strikt taalkundig. Uitzondering: evolutieve interpretatie mogelijk.
Soms ook interpretatie in de wet: vb. Nacht (art. 478 Sw.)

Question 30

Teleologische interpretatie

Answer 30

Zoektocht naar de bedoeling van de wetgever. 
Zowel extensief (uitgebreid) als evolutief (veranderend). Mogelijk indien 1) feit onder definitie valt 2) zekerheid bestaat over wil wetgever

Question 31

Analogische interpretatie

Answer 31

Strafbaarstelling op vergelijkbare situaties die niet door wetgever zijn beoogd.
Verboden: analogia in malam partem
Toegelaten: analogia in bonam partem (in voordeel beklaagde)

Question 32

In dubio pro reo

Answer 32

Twijfel over schuld, dan kan beklaagde niet worden veroordeeld.
Betreft hier twijfel over de schuld, niet over de toepasselijke wet(sinterpretatie)

Question 33

Strafbaarstellingen strijdig met EVRM

Answer 33

• Vermoeden van onschuld (art. 6.2 EVRM): echter weerlegbare schuldpresumtie soms toegelaten
• Recht op een eerlijk proces (vb. zwijgrecht)
• Recht op privacy (vb. SM)
• Recht op vrije meningsuiting / godsdienstvrijheid (Vb. Strafrechtelijk verbod informatieverspreiding abortus Ierland)
• Beperkingen gelijkheidsbeginsel
• Decriminalisering abortus en euthanasie : EHRM eerder afzijdig

Question 34

Straffen strijdig met EVRM

Answer 34

• Onmenselijk en vernederende straffen (art. 3 EVRM)
• Doodstraf kan wel ?! (art. 2 EVRM): death row
• Disproportionele straffen
• Strijdig met recht op eigendom (protocol 1 EVRM)
• Gelijkheidsbeginsel

Question 35

Geldingsduur strafwet

Answer 35

• Beginpunt: vanaf regelmatige bekendmaking (10d. BS)
• Eindpunt: opheffing wetgever
  Geen opheffing door onbruik (wel verzachtende omstandigheden, abortusartsen)
  Vernietiging GwH

Question 36

Wetsconflicten in de tijd

Answer 36

Wetgeving ten tijde van feiten is anders dan ten tijde van berechting.
Principe: toepasselijk R = R op moment feiten
Uitzondering:

Strengere strafwet niet retroactief (art. 2, lid 1 Sw), tenzij voor niet-strafrechtelijke sancties, procedurewetten en interpretatieve wetten

Mildere strafwet wel retroactief (art. 2, lid 2 Sw) = lex mitior

Question 37

Schending gelijkheidsbeginsel

Answer 37

• Alle Belgen gelijk voor de wet
• Annulatieberoep bij GwH door belanghebbende (6m)
• Prejudiciële vraag indien onverenigbaar met art. 10 en 11 Gw
• Grondrecht uit internationaal verdrag: GwH beslist indien grondrecht in GW wordt gewaarborgd

Question 38

Strafrechtelijke verantwoordelijkheid rechtspersonen

Answer 38

• Materiële (geen morele) toerekening
• Algemene strafbaarstelling RP (art. 5 Sw)
• Straf RP? art. 7 Sw
• Strijdig met individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid? Cumul mogelijk
• Is het SR wel een aangepast sanctioneringsmechanisme?
• Rechten van verdediging van toepassing. Art. 6 EVRM

Question 39

Strafrechtelijke immuniteit publieke rechtspersonen

Answer 39

Afgeschaft.
Opgelet: niet langer strafrechtelijke immuniteit, maar wel nog steeds vrijstelling van straf voor politieke publieke rechtspersonen via de eenvoudige schuldigverklaring. Art. 7bis in fine Sw.

Question 40

Schuldonbekwamen

Answer 40

Minderjarigen en geestesgestoorden. Geen bestraffing, want moreel element niet gerealiseerd.
Wel niet-repressieve vervangingsmaatregel.
(1) Als misdrijf omschreven feit (mof)
(2) Verontrustende opvoedingssituatie (vos)

Question 41

Schijnbare uitzonderingen: immuniteiten en voorrechten

Answer 41

Immuniteiten van volksvertegenwoordigers en ministers: procedurele beletsels maken strafrechtelijke veroordeling niet onmogelijk
Voorrecht van rechtsmacht: speciale procedure voor magistraten belet geen uiteindelijke veroordeling

Question 42

Jurisdictierecht

Answer 42

Rechtsmachtrecht. Regels betreffende de toepassing van de wet in de ruimte.
Principe: territorialiteit (art. 3 Sw)

Question 43

Ne bis in idem

Answer 43

Principe dat stelt dat iemand niet tweemaal voor dezelfde feiten kan worden veroordeeld (dubbele incriminatie). In België geldt dit enkel voor buitenlandse vonnissen m.b.t. misdrijven die in het buitenland zijn gepleegd.

Question 44

Belgische schepen

Belgische vliegtuigen

Answer 44

• Schip is territoir, ook in volle zee. Oorlogsschepen onschendbaarheid, koopvaardijschepen niet.
• Plane is territoir. Militaire vliegtuigen onschendbaar mits toestemming luchtruim, particuliere vliegtuigen niet.

Question 45

Lokaliseringstheorieën

Answer 45

Bepaling plaats misdrijf o.b.v. gedraging, het instrument en het gevolg

Question 46

Ubiquiteitsleer (België)

Answer 46

Ubiquiteit (alomtegenwoordigheid).
De ubiquiteitsleer houdt in dat het misdrijf overal gelokaliseerd kan worden waar een van de constitutieve bestanddelen zich heeft voorgedaan. Dus: kijken naar wet wat constitutief bestanddeel is.

Question 47

Effectenleer (VS)

Answer 47

Naast constitutieve bestanddelen kijkt men ook naar verder verwijderde gevolgen als lokaliseringscriterium.

Question 48

Leer van de ondeelbaarheid

Answer 48

Belgische rechter mag kennis nemen van alle elementen van het misdrijf die een ondeelbaar geheel vormen met het misdrijf gepleegd op het Belgisch grondgebied.

Question 49

Risico’s en voorwaarden extraterritoriale toepassing strafwet

Answer 49

Risico’s: hineinregieren - blootstelling meerdere vervolgingen voor dezelfde feiten
Voorwaarden: dubbele incriminatie (ne bis in idem) voor extraterritoriaal misdrijf
Yerodia: jurisdiction to prescribe (indien toegelaten door IR), but no jurisdiction to enforce (toestemming nodig voor daden van tenuitvoerlegging)

Question 50

Volkenrechtelijke aanknopingspunten extraterritoriale misdrijven

Answer 50

1. Beschermingsbeginsel (zelfbeschermingsrecht staat)
2. Actief personaliteitsbeginsel (nationaliteit dader)
   Gedragingen door nationale onderdanen (compensatie voor niet-uitlevering)
3. Passief personaliteitsbeginsel (nationaliteit slachtoffer)
   Gedragingen tegen nationale onderdanen strafbaar stellen
4. Universaliteitsbeginsel (internationaal strafwaardig karakter). Niet langer genocide, wel sekstoerisme en mensenhandel universele jurisdictie in België
5. Vertegenwoordigingsbeginsel (verzoek van de bevoegde staat). Aut dedere aut judicare (Wie niet uitlevert, moet vervolgen)

Question 51

Dubbele incriminatie

Answer 51

Voorwaarde voor extraterritoriale rechtsmacht. Feit dat wordt vervolgd in België moet ook strafbaar zijn naar de lex loci delicti. De kwalificatie moet niet noodzakelijk overeenstemmen.

Question 52

Internationale misdrijven

Answer 52

Art. 12bis VTSv. Extraterritoriale rechtsmacht in geval opgelegd door toetreding verdrag.
Federale procureur.