INLEIDING Flashcards
productie
komt voort vanuit een vraag/maatschappelijke behoefte. In economische context wordt het gezien als het voortbrengen van maatschappelijke goederen, het scheppen van nuttigheid en de bevrediging van de maatschappelijke behoefte
technologie
(natuurkundige & (bio-)chemische processen om te produceren): De leer van de bewerkingen die natuurproducten moeten ondergaan om ze ten dienste van de industrie te laten functioneren; leer van de bewerkingen en mechanische hulpmiddelen, en van de methoden die met fabricage samenhangen
Toegepaste wetenschappen
Wetenschappelijke kennis benutten om oplossingen te vinden
productietechnologie
Wetenschappelijke kennis en inzichten toepassen op een systematische manier om maatschappij of gemeenschap te voorzien van behoeften & verlangens, in termen van goederen & diensten.
consumentengoed
voor particulieren
kapitaalgoed
voor ondernemingen (sporen, gebouwen,…)
product
alles wat je op de markt kan brengen voor een bepaalde prijs
manufactering
‘met de hand vervaardigd’
vervaardigingsproces
is nu met geautomatiseerde en computergestuurde processen inbegrepen
vervaardigings process: technologisch aspect
Toepassen van fysische, mechanische, (bio-)chemische of thermische processen voor het wijzigen van geometrie, eigenschappen of samenstelling van een ingangsproduct, om halffabricaat of eindproduct te bekomen.
vervaardiginsproces: economisch aspect
Creëren van toegevoegde waarde centraal. Nadruk op vermarktbaar product.
duurzaamheid: definitie van Brundtland
Het voldoen van de behoeften van de huidige generatie voldoen zonder de kansen te hypothekeren aan de volgende generatie om aan hun behoeften te voldoen.
Brede definitie, zelf invullen, verschillende aspecten:
Economisch = Profit, prosperity |
Ecologisch = Planet | → 3P’s, evenwicht zoeken Sociologisch = People |
→ Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
Het nieuw industrieel beleid (NIB)
- > Vlaanderen competitief houden
1. Inzetten op slimme technologische innovatie
2. Zuinig omgaan met energiebronnen
3. Duurzaam materiaalbeheer
4. Internationale afzetmarkt opzoeken
economische sectoren: Traditionele indeling
- primaire sector (levert grondstoffen&voedsel)
- (Landbouw, veeteelt, jacht, visserij, delfstoffenwinning) - secundaire sector (verwerkt grondstoffen)
- industriele productie - tertiaire sector (=dienstensector)
- commercieel, om winst te maken - quartiaure sector (niet-comm. dienstensector)
NACE-indeling
=Nomenclature des Activités économiques dans la Communauté Européenne
Statistische classificatie van economische activiteiten.) Per sector, omzet, intern. handel, …
1. secties
2. afdelingen
3. groepen
4. klassen
ISIC- verdeling
=International Standard Industrial Classification
- Wereldwijde overkoepelende classificatie, in 21 afdelingen
1ste industriele revolutie (1780)
- STOOMMACHINE
= Systematische groei capaciteit, mogelijkheden & afzetgebied
uitleg:
→ Principes van natuurkunde, mechanica & productietechniek toe te passen voor het ontwerpen van werktuigen + opkomst van mechanische industrie. - Grote industriële bedrijven i.p.v. kleine ambachtelijke bedrijfjes uit tijd van windmolens
- Bijeenbrengen van productiemiddelen in een georganiseerd verband.
- Opkomst spoorwegen & stoomscheepvaart → over grote afstand vervoeren, afzetgebied↑
- Machine-industrie & civiele werken: spoorlijnen, bruggen & waterwegen.
2de industriele revolutie (1900)
Elektrificatie, vervanging ijzer door staal, ontwikkeling verbrandingsmotor, oppompen van aardolie, ruimtevaart, IT, micro-elektronica
•?Derde industriële revolutie: nu?
Miniaturisatie: Micro- & Nanotechnologie = 10−9
→ op sub-100 μm schaal, precisiefabricage
Producten hebben andere, specifieke eigenschappen op nanoschaal
soorten biotechnologie +uitleg
Studie & gebruik van levende organismen (al dan niet genetisch gewijzigd), voor productie van chemische stoffen, materialen & bio-energie.
1. wit: industrieel (=bio-based-economy)
- Wel of niet genetisch gewijzigd organisme om energie & materialen voort te brengen
2. groen: agrarisch(=genetische manu.=meer W)
- Genetische manipulatie, meer winst (Bv. Stevigere planten)
3. rood: medisch
4. Blauw: Marine/milieu
- Gebruik van zeeorganismen, zuiveren vuile lucht OF recycleren
Er is sprake van nood aan een derde revolutie om een minimale druk op ons leefmilieu te bekomen aan de i nputzijde (grondstoffen & energie) en outputzijde (milieueffecten als
klimaatverandering)
productie-ontwikkeling
productplanning + productontwerp
productplanning
Signaleren van behoeften & genereren van ideeën & concepten
- taak van marketing
- Op w elk moment met welke producten de markt betreden?
- Eigenschappen van het product vastleggen
- Verwachte productaantallen & doelprijsstelling
- Vaak al een conceptontwerp maken
productontwerp
uitwerken van concepten tot gedetailleerde ontwerpen
-taak van ingenieur
Computer gebaseerde productmodellen & technische tekeningen
* Vorm & afmetingen
* Materialen & bijgevolg bewerkingsprocessen (technologische processen in achterhoofd)
relatieschema (ivm productontwerp)
programma van eisen: functie, materiaal en proceskeuze
productlevenscyclus
- productieontwikkeling
- productie
- distributie/verkoop
- gebruik/onderhoud
- terugname
Men streeft hierbij naar een circulaire economie. Omdat grondstoffen uitputbaar zijn.
LCA
life cycle analysis
technologische LCA
Reuse (bv. gebruikte auto) , recycling en design for recycling worden steeds belangrijker.
- resource recovery
- downcycling
- upcycling
downcycling (technologische LCA)
achteruitgaan van activiteit (cradle to grave)/recycling
upcycling (technologische LCA)
minstens dezelfde kwaliteit als grondstof (cradle to cradle)
economische LCA
- R&D: monopolie voor bedrijf
- groei: er is concurrentie
- maturniteit: product is gestandaardiliseerd de concurrentie zit nu in de prijs
- afname verkoop: nieuwe modellen op de markt
ontwikkelingstijd
tijdsduur van het ontwikkelingsproces
productielevensduur
gemiddelde levensduur van een exemplaar van een product
productielevenscyclus
tijdsduur waarin een product met succes verkocht word
totaalserie
grootte van het totaal aantal stuks van 1 model
productieproces
een reeks van gebeurtenissen (reacties en operaties), geordend in de tijd, waarbij een ingangsproduct wordt omgezet in het gewenste eindproduct met toegevoegde waarde
o Technische productiesystemen: keuze en chronologische volgorde van gebeurtenissen – competentie mens
o Natuurlijke productiesystemen: minder beïnvloeding van de mens mogelijk
Vb. fotosynthese
de 3 productie processen
- stuk productie (productie gestructureerd werken)
- serieproductie (mass-customization)
- flowproductie of continue productie (bulkproducten en level production)
eenheidsoperaties
Omzetten van materiaal- & energiestromen naar een nieuw fabricaat, maar op een beperkt aantal afzonderlijke bewerkingen. (mechanisch, fysisch en bio-
chemisch geschakelde processen). Een beperkt aantal operaties die naargelang de toepassing slecht weinig aangepast worden.
proces engineering of procestechnologie
omvat de ontwikkeling en optimalisatie van productieprocessen. Bestuderen eenheidsoperaties en ze op de ideale manier in te zetten in nieuw te ontwikkelen of reeds bestaande productieprocessen (kerntaak ingenieurs
mechanische bewerkingen
Mechanische krachten op de te bewerken stof (wezen en eigenschappen van de stof zijn vast)
fysische (natuurkundige) bewerkingen
Fysische krachten
Toestand stof verandert Wezen van de stof is constant Verandert de aard/eigenschap van de stof
bio-chemische processen
veranderen de stof wel, de chemische toestand verandert
katalysator
een stof die het proces sneller laat verlopen, zonder zelf verbruikt te worden
enzym
biochemische katalysator
procestechnologie
de studie van de in de industrie voorkomende mechanische, fysische, chemische en biochemische eenheidsbewerkingen
proces ontwikkeling
ieder nieuw proces wordt ontwikkeld
- Laboschaal
- pilootschaal
- proeffabriek
- productiefabriek
laboschaal
experimenten deskundigen (ervaring, kennis en aanwijzingen uit de wetenschappelijke literatuur) – vinden van een methode: ontdekking volgorde bewerkingen van de grondstoffen (gecontroleerde omstandigheden + parameterstudie)
pilootschaal
semi-technische schaal: reëlere omstandigheden – niet gecontroleerd
proeffabriek
een volledige fabriek met de mogelijkheid defecten of productieonderbrekingen efficiënt te kunnen opvangen, doel: ervaring opdoen
productiefabriek
de feitelijke productie
rendement
verlies van grondstof in bijproducten moet zo klein mogelijk zijn: de verhouding van de werkelijk verkregen omgezette producten en de maximaal mogelijke opbrengst.
schema’s (de schetsen die de processen voorstellen)
- blokschema
- stromingschema/flowsheet
- materiaal- en energiebalansen
blokschema
rechthoeken en pijlen: volgorde bewerkingen en de richting van de grondstoffenflow (1 blok= 1 eenheidsoperatie)
flowsheet
eenvoudige rechthoeken en lijnen: weergave machines en apparaat. PID: proces and instumental diagram
materiaal- en energiebalans
soort boekhouding met alle hoeveelheden die in en uitgaan. Materiaalbalans: grootte en samenstelling alle voorkomende hoeveelheden.
productiekosten
- vastgelegde kosten (machines, materiaal,..)
2. gemaakte kosten (reeds betaalde kosten)
kostprijs calculatie (+figuur in sv)
Voorontwerp geeft een offertecalculatie. Materiaal- en bewerkingskosten worden berekend, en het ontwerp is vaak nog niet definitief. Na orderacceptatie & definitieve uitwerking → voorcalculatie. Productiekosten, bewerkings- & behandelingstijden worden ingeschat. Als het product af is gebeurt er nog een nacalculatie met bewerkingstijden & werkelijk gemaakte kosten.
Wanneer we naar een schematisch verloop van de kosten bekijken zien we dat 80% van de verwachte kosten al in de eerste fase voorkomen, namelijk de productontwikkeling, waar de LCA wordt bepaald. Dit terwijl de echte kosten pas in de montage fase gemaakt gaan worden. Dé grote
beslissingen moeten dus gemaakt worden voordat er zelfs sprake is van een af product.
productiekostprijs (de som van=)
uitvoeringkosten (Ku)
kosten voor herhaal opdrachten (Kho)
voorbereidingskosten/eenmalige kosten (Kvb)
indirecte kosten voor productiefaciliteiten (overheadkosten)
Ku
komen voor elk product terug; o.a. de materiaalkosten per onderdeel, de machinekosten per onderdeel, de directe arbeidskosten en de
gereedschapswisselkosten
Kho
de voorbereidende kosten die voor elke fabricage serie opnieuw gemaakt moeten worden. De kosten voor administratieve
werkvoorbereiding, inrichtkosten en aankoopkosten.
Kvb
kosten 1x voor de totaalserie, kunnen worden afgeschreven over alle onderdelen; technische werkvoorbereiding en product gebonden uitrusting.
overheadkosten
de kosten van alle niet direct productiegebonden afdelingen en faciliteiten; inkoop, planning en
werkvoorbereiding, verwarming, gebouwen, verlichting) In rekening brengen door de nominale fabricagekosten te vermenigvuldigen met de overheadfactor fabricage FOH (>1)
productiesysteem
Een begrensd complex van mensen & middelen, bijeengebracht om in geordend verband gelijkaardige producten voort te brengen.
Meerdere deelsystemen: informatie en materiaalstromen
Omgeving: markt, afnemers, concurrenten, leveranciers, maatschappij als geheel
o Marktkenmerken: wereldmarkt, overcapaciteit, kritische klanten
o Product- proces kenmerken: productcomplexiteit, veel varianten, korte levensduur, korte leertijden, hoge productiekwaliteit, druk productiekosten, …
→ Zorgen voor aanpassing bedrijfsbeleid
→ Binnen wetten en richtlijnen van milieu, belasting, subsidies, industrieel eigendom, sociale voorzieningen, arbeidsomstandigheden, productaansprakelijkheid, cao, …
classificatie productiesystemen
- mate waarin het klantenorder de productie stuurt
- Seriegrootte
- De plaats in de bedrijfskolom
- inrichting van de productie afdelingen
seriegrootte
- massaproductie (geen KOOP)100k - 1M in 1j
- serieproductie (1 of meermalige orders, 100K op een 1j)
- enkelstuks/projectmatige productie (max. KOOP) 1 tot enkele producten
de plaats in de bedrijfskolom
: verschillende participanten die bijdragen in de opeenvolgende stappen die een product doormaakt voordat het bij de klant is.
- basisproductiesysteem
- omzettingssysteem
- fabricagesysteem
- assemblagesysteem
inrichting van de productieafdelingen
- lijnstructuur (“lopende band”)
- departementale of afdelinstructuur
- celstructuur
goederenstroom/ logistieke besturing
Grote aantallen grondstoffen op tijd aanwezig laten zijn
logistiek
leer van het plannen en het effectief & efficiënt uitvoeren van bevoorrading. Dit geldt voor goederen-, geld-, informatie- & mensenstromen. Het zorgt zowel voor de
ontwikkeling & inkoop als voor de productie & distributie (tegen optimale kosten).
supply chain management (scm)/ integraal ketenbeheer
D.m.v. het verbeteren van processen en de samenwerking met leveranciers & afnemers een beter functioneren laten ontstaan.
organisatiestructuren
- lijnorganisatie
- lijn-staf organisatie
- functionele organisatie
- 2-dimensionele matrix organisatie
lijnorganisatie
Iedereen heeft 1 baas 1-hoofdige leiding
lijn-staf organisatie
1-hoofdige leiding met bijstand
specialisatie, advies van staffunctionarissen GEEN beslissingsbevoegdheid
functionele organisatie
Advies van de staffunctionarissen wordt definitief OOK beslissingsbevoegdheid
Duidelijke afspraken nodig
2- dimensionale matrixorganisatie
Projectmanagers voor bepaalde projecten. Horizontale relatie volgt hiërarchie niet
productiegerichte organisatie
1 verantwoordelijke per productgroep (productmanagers) Deze heeft dan goede kennis over zijn product Wordt gebruikt bij massaproductie in lijnstructuur
procesgerichte organisatie
één afdelingshoofd per type proces, met verschillende soorten producten. (procesmanagers) Wordt gebruikt in serieproductie (in cel of afdelingsstructuren)
platte organisatie
Verplaatsen van verantwoordelijkheden naar
onder (bv. Autonome groepen)
geografische organisatie
wanneer contact een grote rol (bv bij handelsmaatschappijen)
=> opsplitsing naar regio
Multinationals zowel regionale als een productgerichte opsplitsing =>complexe matrixstructuren die
moeilijk te beheren zijn
lean production
Organisatie verkleinen en vereenvoudigen door uitbesteding en focus op kerntaken
ontwerpingenieur (design engineers)
Selecteren de materialen en productieprocessen Vereist kennis over materiaaleigenschappen en
technologische aspecten van de productie
procesingenieur (manufactering engineer)
Selecteren, coördineren en organiseren van specifieke processen en apparatuur tijdens de productie Diepgaande kennis van de fundamentele grondslag en
toepassingsmogelijkheden
materiaal ingenieur (material ingeneer)
Het ontwikkelen van materialen met meer gewenste eigenschappen. Grondig inzicht in het gedrag van materialen tijdens de productie
productkwaliteit
= de mate waarin een product bruikbaar is voor het gestelde doel (fitness for use)
= de mate waarin het geleverde product overeenkomt met de verwachtingen van de klant De kostprijs maakt deel uit van de kwaliteit: de prijs/prestatieverhouding moet minimaal zijn
ISO-normen (uitleg)
internationale normen voor het opzetten van een kwaliteitssysteem. In deze normen liggen de eisen vast waaraan het systeem moet voldoen, maar niet de manier waarop die moet gebeuren. (In België: BELAC : geaccrediteerd)
ISO-normen
- Elke WN verantwoordelijk voor zijn/haar werk
- Elke WN moet weten wat er van hem verwacht wordt. (draaiboek)
- Kwaliteitsdraaiboek kwaliteitsborging Belangrijk om certificaat te krijgen want:
- PR
- Concurrentieel voordeel
- Juridisch belangrijk
criteria voor het beoordelen van productiesysteem
- productiekosten
- productiesnelheid
- flexibiliteit
- kwaliteit
- milieueffecten
milieuzorg
Voorkomen van het ontstaan van schadelijke stoffen & effecten
Vervangende milieuvriendelijkere proces op zijn minst gelijkwaardig & uitvoerbaar.
Ontwerp heeft de meeste milieu-effecten: legt materiaal vast → legt productiemethode vast.
Milieugerichte productontwikkeling & milieuvriendelijk produceren:
Ontwikkelen van producten, die gedurende hun hele levenscyclus minimum schade aanrichten.
MET-factoren
- materiaal
- Energie
- Toxiciteit
globalisering van de economie
- internationale handel
- kapitaalstromen
- verspreiding van informatie
- organisatie van productie
