Hiztegia 5. Unitatea

Question 1

Nork zen Fernando III santua?

Answer 1

1230ean behin betiko Gaztela eta Leongo erresumak batzea lortu zuen erregea.

Question 2

Nork zen Alfonso X jakituna?

Answer 2

Gaztelako Fernando III.aren semea.
Partidak izeneko lege multzoa argitaratu zuen erregea. Toledoko Itzultzaileen Eskola bultzatu zuen eta hark agindu zuen dokumentu ofizialak gaztelaniaz idaztea.

 

Question 3

Zer da Partiketa?

Answer 3

Kristauen konkistaren ondoren, birpopulaketa heldu zenean, erregeak berari lagundu zioten jaunen artean banatu zituen irabazitako lurrei deritzo.

Question 4

Zer da erregalia?

Answer 4

Erdi Aroaren bukaeran Gaztelako erregeek zituzten eskubideak eta pribilegioak (dirua ateratzea, gatzagen eta meategien jabetza izatea.

Question 5

Zer da Latifundioa?

Answer 5

Kristauen konkistaren ondoren, sorturiko lur-eremu izugarri handiak. Hauek banatu ziren nobleziaren, ordena militarren eta Elizako erakundeen artean. Horrela sortu ziren Andaluzia eta Extremadurako latifundiohandiak.

Question 6

Zer dira Mariniak?

Answer 6

XIII. mendearen bukaeran egondako berbere herria Marokon inperio bat sortzea lortu zuena. Handik itsasartea zeharkatu eta kristauei eraso egin zien Iberiar Penintsulan.

Question 7

Zer da Salado Ibaiko Gudua?

Answer 7

Alfonso XI.ak mariniak garaitzea lortu zuen gudua. Garaipen horri esker, ostera itsasartearen kontrola hartu zuen Gaztelak eta Atlantikoranzko hedapenari ekin ahal izan zitzaion.

Question 8

Zer dira Partidak?

Answer 8

Alfontso X.a Jakitunak bildutako lege multzoa Gaztelako lurretan errazago gobernatzeko.

Question 9

Zer da Azoka?

Answer 9

Erosleak eta saltzaileak urtero egun eta toki jakin batean elkartzen ziren merkataritza egiteko. Gaztelako Azoka nagusiena Medina del Campon zegoen eta artileak, ehunak, ardoa, kanbio letrak…sal erosten ziren.

Question 10

Zer da Transhumantzia?

Answer 10

Mestaren garaian, artaldeak neguan iparraldetik hegoaldera eta udan hegoaldetik iparraldera eramatea.

Question 11

Zer da Mesta?

Answer 11

Gaztelan artaldeen jabeek (nobleek, ordena militarrek eta monasterioek) beraien interesak defendatzeko osatutako elkartea.

Question 12

Zer da Irmandiñoen Matxinada?

Answer 12

Galizian nekazariek egindako matxinadak nobleek zergak igo nahi zizkietelako XIV. mendeko krisialdiaren ondorioz.

 

Question 13

Nork zen Jaume I konkistatzailea?

Answer 13

XIII. mendeko Aragoiko erregerik garrantzitsuena, Balear Uharteak eta Valentziako Erresuma birkonkistatu zituena.

 

Question 14

Zer dira Gorteak?

Answer 14

Penintsulako hainbat erresumatako Erdi Aroko batzarrei Gorte esaten zitzaien. XIII. mendean Gorteak sortu ziren. Aragoiko Gorteak, lau estamentuz osatuta zeuden, noblezia bitan zatiturik baitzegoen: goi-noblezia eta behe-noblezia; horiez gain kleroa eta herri xehea zeuden.

 

Question 15

Zer dira Generalitateak?

Answer 15

Aragoiko Koroan XIII. mendetik zeuden autogobernu-erakundeak.

Question 16

Zer da Ehungintza?

Answer 16

Ehunak egiten aritzen den industria mota. Katalunian ehungintza indartsua zen, batik bat Bartzelonan XIII. eta XIV. mendeetan. Helmuga Italia, Ipar Afrika ziren.

Question 17

Zer da Itsas Kontzulatua?

Answer 17

Aragoiko Koroak merkataritza defendatzeko Mediterraneoko itsas portu batzuetan jarritako erakundeak.

Question 18

Zer da Glebako jopuen matzinada?

Answer 18

Erdi Aroan lurrari lotutako nekazariek egindako protesta-mugimenduak. Ezin ziren irten lantzen zituzten lurretatik jaunaren baimenik gabe.

Question 19

Zer da Remensako Payesen matxinada?

Answer 19

1347-1486 urteen artean Aragoiko Koroan lurrari lotutako nekazari aragoiarrek egindako matxinada (erreskate edo remensa bat ordaindu behar zutelako lur horretatik atera ahal izateko).

Question 20

Zer da Busca?

Answer 20

Bartzelonako merkatariek eta artisauek osatutako alderdia.

Question 21

Zer da Biga?

Answer 21

Bartzelonako gobernua kontrolatzen zuen taldea (nobleak).

Question 22

Nork zen Ramon Llull?

Answer 22

XIII. mendean Aragoiko Koroan kulturan nabarmendu zen idazlea. Berrehun lan baino gehiago idatzi zituen katalanez, latinez eta arabieraz.

Question 23

Zer da Humanismoa?

Answer 23

XIV. mendean Italian hasitako mugimendu intelektuala. XV. mendean, Aragoik Italiarekin zituen harremanek humanismoa bultzatu zuten.

Question 24

Zer da Nasri Dinastia?

Answer 24

XIII. mendean Penintsulako lurralde musulman bakarra

Nasri Erresumak gaur egungo Almeria, Granada eta Malagako probintziak hartzen zituen barnean. Hiri nagusia hiriburua zen, Granada. Haren ekonomiaren oinarria laborantza ureztatua zen.

Question 25

Zer da Alhambra?

Answer 25

Arte nazariaren adibiderik onena zen. Hiri harresitua, jauregiz, lorategiz eta gotorlekuz osatutako multzo bat zen.