Hfst 1: Urologische zorgen Flashcards
Wat zijn de onderdelen van de urinewegen van de mens?
- de nieren;
- de ureters;
- de blaas;
- de urethra
Wanneer ontstaat e mictiedrang?
Wanneer de urine door de ureters naar de blaas wordt getransporteerd en deze hoeveelheid urine groot genoeg is (+- 300cc)
Hoe verloopt het urineren?
De hersenen sturen een prikkel door waardoor we drang voelen om te urineren. Door het openen van de blaassfincter en het aanspannen van de blaasspieren kan de urine het lichaam verlaten via de urethra.
Wat is de anatomische bouw van het urinair stelsel bij de vrouw?
- urethra is ± 3 à 4 cm lang
- ligt vlak bij de voortplantingsorganen
- de blaas bevindt zich vlak boven een laag spieren die de buikholte afsluit (bekkenbodemspieren)
Wat is de anatomische bouw van het urinair stelsel bij de man?
- urethra is ± 20 cm lang
- loopt in een bocht vanuit de blaas naar de penis
- loopt doorheen de prostaat
Wat is sonderen?
- het kunstmatig verwijderen van urine uit de blaas door middel van een steriele blaaskatheter die via de urethra wordt ingebracht
- B2 handeling
Welke soorten sondage zijn er?
- éénmalige of intermittente blaaskatheterisatie
- plaatsen van een verblijfskatheter
Wat is éénmalige of intermittente blaaskatheterisatie?
het invoeren van een katheter in de blaas, laten afvloeien van urine en terug verwijderen van de katheter
Wat is een verblijfskatheter?
het invoeren van een katheter in de blaas om deze gedurende een zekere tijd ter plaatse te laten. De urine-afvloei kan gebeuren op een onderbroken of ononderbroken manier
Wat zijn de indicaties voor intermittente sondage?
- residubepaling
- bij urineretentie
- staalafname
{* blaasspoeling - blaasinstillatie (toedienen van medicatie in de blaas)} -> verblijfskatheter
Wat zijn de indicaties voor een verblijfskatheter?
- zorgen voor een voortdurende afvloei van urine bij zorgvragers die moeite hebben met spontane mictie als gevolg van een neurologische aandoening met verlamming of gevoelsverlies
- bij zorgvragers met pathologiën of therapieën waarbij het urinedebiet nauwkeurig moet opgevolgd worden
- bij bepaalde chirurgische ingrepen
- bij uitgebreide sacrale of perianale wonden (bij incontinentie), ter preventie van contaminatie en verweking van de wonden
- bij tegenindicaties voor mobilisatie (bv. bij bekkenfractuur)
- comfortzorg bij terminale zorgvragers
Wat zijn alternatieven voor verblijfskatheterisatie?
- gebruik van een (vrouwen)urinaal;
- gebruik van incontinentiemateriaal;
- gebruik van een condoomkatheter;
- intermittent katheteriseren (door de verpleegkundige of de zorgvrager zelf);
- plaatsen van een suprapubische katheter bij langdurige noodzaak
Wat zijn de contra-indicatie van blaaskatheterisatie?
- bij vermoeden van een urethrakwetsuur;
- ter preventie van incontinentie;
- voor residubepaling moet eerst gebruik gemaakt worden van een bladderscan;
- bij urineretentie tracht men eerst hulpmiddeltjes toe te passen om de zorgvrager spontaan te laten urineren
Wat zijn de mogelijke complicaties van blaaskatheterisatie?
- infectie (meest voorkomend)
- kwetsuren
- pijn
- irritatie van de slijmvliezen
- risico op incontinentie en urineretentie
- ontstaan van parafymosis
- foutief plaatsen van de katheter in de schede
- afwezigheid van urine
- blaasverschrompeling
- blaasspasmen
Wat zijn de mogelijke oorzaken van infectie bij blaaskatheterisatie?
o gebruik van onsteriel materiaal;
o onsteriel werken;
o opstijgende infectie van de urethra in de blaas en hoger;
o gebruik van een te dikke katheter waardoor het slijm in de urethra stagneert;
o reflux van urine uit de leiding naar de blaas
o onsteriel maken van de katheter bij deconnecteren
o een verblijfskatheter die te lang ter plaatste zit;
o slechte afvloei van urine ten gevolge van stagnering en een te laag debiet;
o cuff met grote inhoud vergroot blaasirritatie
o gevolgen: cystitis, epididymitis, acute pyelonefritis, septicaemie, shock
Wat zijn de mogelijke oorzaken van kwetsuren bij blaaskatheterisatie?
o te ruw uitvoeren van de techniek;
o te weinig glijmiddel te gebruiken;
o tractie op een ballonsonde, waarbij de cuff bloeding of urethrabeschadiging veroorzaak
Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn bij blaaskatheterisatie?
o kwetsing van de urethra;
o gebruik van onaangepaste ontsmettingsmiddelen;
o volledig ledigen van de blaas bij urineretentie
Wat zijn de mogelijke oorzaken van irritatie van de slijmvliezen bij blaaskatheterisatie?
inbrengen van een vreemd voorwerp in de blaas en urethra
Wat zijn de mogelijke oorzaken van risico op incontinentie en urineretentie bij blaaskatheterisatie?
o langdurig gebruik van een verblijfskatheter;
o het plaatsen van een blaaskatheter met een te grote diameter
Wat zijn de mogelijke oorzaken van parafymosis bij blaaskatheterisatie?
bij de man: na de katheterisatie de voorhuid niet terug naar voor te brengen;
Wat zijn de mogelijke oorzaken van foutief plaatsen van de katheter schede bij blaaskatheterisatie?
bij de vrouw
o foutief plaatsen door onvoldoende zicht;
o misvormingen ter hoogte van de genitaliën
Wat zijn de mogelijke oorzaken van afwezigheid van urine bij blaaskatheterisatie?
o verkeerd geplaatste katheter;
o doordat de zorgvrager pas spontaan urineerde;
o anurie
Wat zijn de mogelijke oorzaken van blaasverschrompeling bij blaaskatheterisatie?
te lange aanwezigheid van de verblijfskatheter
Wat zijn de mogelijke oorzaken van blaasspasmen bij blaaskatheterisatie?
een reactie op de aanwezigheid van de blaaskatheter
Welke twee houdingen kan de zv aannemen bij blaaskatheterisatie?
- rugligging in gynaecologische houding: zowel bij vrouwen als bij mannen;
- zijligging: bij vrouwen indien rugligging niet mogelijk is
Welke soorten katheters bestaan er voor eenmalig gebruik?
- nelatonkatheter
- tiemannkatheter
- no-touch katheter
Wat zijn de eigenschappen van de nelatonkatheter?
- rechte katheter met volle tip
- 1 of meer laterale openingen
- korte en lange katheters
Wat zijn de eigenschappen van de tiemannkatheter?
- katheter met gebogen, spitse punt
- enkel te gebruiken op medisch voorschrift (bij urologische problemen)
- bij stenose van meatus of urethra
- passeren de bocht ter hoogte van de prostaat makkelijker (geïndiceerd bij bv. prostaathypertrofie)
=> enkel bij man
Wat zijn de eigenschappen van de no-touch katheter?
- een aseptische techniek met een gebruiksklare katheter
- gebruik zonder steriele handschoenen, met speciale, steriele inbrenghulp
Welke soorten verblijfskatheters zijn er?
- foley katheter
- foley-tiemann katheter
- mercier-ballon katheter
- tri-lumen katheter / spoelkatheter
- andere:
- hematuriekatheter
- temperatuurkatheter
Wat zijn de eigenschappen van de foley katheter?
- rechte ballonkatheter
- dubbel lumen
- 1 lumen voor afvloei urine
- 1 lumen voor het opblazen van de cuff
- gebruik bij man en vrouw
Wat zijn de eigenschappen van de foley-tiemann katheter?
- gebogen, spitse punt
- dubbel lumen
- typisch gebruik bij de man
Wat zijn de eigenschappen van de mercier-ballon katheter?
- gebogen, spits punt
- dubbel lumen
Wat zijn de eigenschappen van de tri-lumen katheter / spoelkatheter?
- type foley katheter
- 3 lumen:
- 1 lumen voor afvloei urine
- 1 lumen voor opblazen cuff
- 1 lumen voor inloop spoelvloeistof
Wat zijn de eigenschappen van de hematuriekatheter?
- katheter in gummi
- spiraalvormige metaaldraad
- voor aspireren van bloedstolsels
Wat zijn de eigenschappen van de temperatuurkatheter?
- monitoren van lichaamstemperatuur
- vaak gebruikt op I.Z
In welke materialen kunnen blaaskatheters gemaakt worden?
- PVC-plastiek
- latex
- silicone
Wat zijn de eigenschappen van een katheter in PVC-plastiek?
o harde, stevige katheter;
o bv nelatonsonde
Wat zijn de eigenschappen van een katheter in latex?
o soepele katheter;
o niet gebruiken bij zorgvragers met een latexallergie;
o enkel geschikt voor kortdurende verblijfskatheterisatie -> tot 1 week;
o goedkoop in vergelijking met siliconekatheters
Wat zijn de eigenschappen van een katheter in silicone?
o soepele katheter;
o minder irritatie;
o minder kans op infectie;
o minder kalkneerslag;
o kunnen 2 à 3 maanden ter plaatse blijven -> instelling afhankelijk, meestal 4-6 weken
o geschikt voor langdurige katheterisatie;
o duurder in aankoop
Wat is het voordeel van verbeterde katheters op basis van siliconen met hydrogel?
doeltreffend bij bacteriologische kolonisatie omdat cellen zich moeilijk aan deze katheters kunnen hechten
Hoe kiest men de juiste Charrière van een blaaskatheter?
- kleinere diameter -> beter voor zv
- bij troebele urine, bezinksel, gruis, hematurie of stolsels -> grotere diameter
- dikke katheter -> bemoeilijkt afvloei prostaatvocht bij man -> stagnatie prostaatvocht => risico op infectie
Wat zijn de verhoudingen van de Charrières?
- De kleinste maat = nummer 1 = 1/3 mm diameter
- Elk nummer stijgt met 1/3 mm
Wat zijn de meest gebruikte Charrières bij volwassenen?
16 en 18
Waarom gaat de voorkeur uit naar Charrière 16?
- een iets dikkere katheter het plaatsen vergemakkelijkt;
- je beter aanvoelt of er weerstand is bij het plaatsen;
- het de techniek vergemakkelijkt;
- de urine vlot afloopt, ook bij langere duur
Welke opvangsystemen voor urine bestaan er?
- middelen voor uitwendige opvang van urine
o incontinentiemateriaal (bij mannen en vrouwen);
o condoomkatheter (mannen) - middelen om aan te sluiten op de blaaskatheter (urinecollectors):
o gesloten systeem;
o open systeem
Wat wordt er bedoeld met een gesloten systeem?
afvoerleiding van de urinecollector en de blaaskatheter moeten steriel gekoppeld worden vóór de katheterisatie en moeten steriel blijven -> katheter en de afvoerleiding mogen in geen geval van elkaar ontkoppeld worden
Waarvan moet de urinecollector voorzien zijn?
- een afvoersysteem voor de urine;
- een toegangspoort voor staalafname
Waarom is het behoud van een gesloten systeem belangrijk?
- verminderd kans op UWI’s
-> bij vervangen van collector katheter best mee vervangen
Hoe kan men het urinedebiet controleren bij een verblijfskatheter?
niet vertrouwen op maattabel urinezak -> urine in maatbeker/ urinaal om af te meten
Wat zijn de eigenschappen van een open systeem?
- urinecollector niet afzonderlijk steriel verpakt
- moet vervangen worden voor: elke urinedebiet of staalname
-> groot risico op infectie - enkel wanneer katheter verwijderd wordt binnen 24u
Welke factoren spelen een rol bij het bepalen van het juiste opvangsysteem?
- de reden tot katheterisatie;
- de verwachte duur van de katheterisatie;
- de mobiliteit van de zorgvrager;
- het verwachte urinedebiet;
- de keuze van de zorgvrager
Welke opvangsystemen zijn er?
- voor ambulante zorgvragers: een beenzakje:
o verschillende inhouden (350ml, 500ml, 750ml);
o korte, halflange, lange leiding; - voor gehospitaliseerde zorgvragers: een urinecollector met urinezakhouder
Wat is het katheterventiel?
een ventiel dat gekoppeld wordt aan een verblijfskatheter. Het wordt gebruikt als verbindingssysteem tussen de katheter en de collector en tussen de bedzak en de collector. Het fungeert als afsluitdop op de verblijfskatheter
Wat zijn de voordelen van het katheterventiel?
- behoud van een gesloten systeem, waardoor minder infectiegevaar;
- blaastraining is mogelijk, waardoor de blaascapaciteit en -tonus bewaard blijft;
- gebruiksvriendelijk;
- biedt een veilige en hygiënische verbinding met de katheter;
- kan 5 tot 7 dagen ter plaatse blijven
Met welke factoren moet men rekening houden bij het plaatsen van een verblijfskatheter?
- de voorbereiding van de zorgvrager;
- het opblazen van de ballonkatheter;
- het opvangsysteem;
- het bevestigen van de sonde
Wat moet men doen ter voorbereiding van de zorgvrager?
- informatie geven:
o reden;
o wanneer;
o hoe lang;
o let op met vakjargon; - privacy van de zorgvrager respecteren;
- zorg ervoor dat de zorgvrager intiem gewassen is vlak voor het plaatsen van de katheter
Wat wordt er gebruikt om de cuff te vullen?
- een aqua-oplossing
- geen fysiologisch -> zout
Waarom moet de cuff voor het verwijderen altijd leeg zijn?
om kwetsuren ter hoogte van de blaassfincter en de urethra te voorkomen