Hawliau Sifil 1 Flashcards
Dadryddfreinio
-erbyn y 1890au roedd dadryddfreinio’n llawer ehangach ac yn systematig
- ffyrdd yn cael eu canfod i sichrau bod y 15fed Gwelliant (oedd wedi gwneud dadryddfreinio yn anghyfreithlon) yn aneffeithlon
- 1890, arweinodd talaith Mississippiy ffordd frwy gyflwyno cymwysterau pleidleisio oedd yn cynnwys treth y pen, prawf llythrennedd a gofyniad preswylio
- treth y pen: treth a osodwyd ar bleidleiswyr oedd yn ei gwneud yn anodd i AA oedd yn gyffredinol yn dlotach bleidleisio
- barnodd y goruchaf lys fod y profion a gyflwynwyd ym Mississippi yn gyfreithlon
- roedd y de yn llawer llai democrataidd yn 1900 nag yr oedd yn 1860
- daeth hawliau sifil i AA yn llai bwysig i wleidyddion yn y 1890au wrth i broblemau gwleidyddol ac economaidd eraill fynd ag amser y Gyngres
Effaith Penderfyniadau’r Goruchaf Llys (dadryddfreinio)
- dyfarnodd nad oed cyfleusterau teithio ar wahan yn effeithio ar hawliau AA cyhyd a bod cyfleusterau’n gyfartal: felly cafodd y syniad ‘ar wahan ond cyfartal’ ei ffurfio
- nad oedd y gwellianau i’r Cyfansoddiad yn 1866-70 wedi’u llunio’n digon manwl i atal gwahaniaethu
Deddfau Jim Crow
-diddymu caethwasiaeth ar diwedd rhyfel cartref America
-cyfran-gnydwyr: rhoi tir, hadau ac offer ffermio i’r duon ar ddechrau’r gwanwyn, wedi’r cynhaeaf byddai ffermwyr du yn derbyn rhwng un traean ac un degfed o’r cnwd
-llawer o dwyllo felly byddai ffermwyr du yn gaeth i’r blanhigfa
=tarddiad o dawns cafodd ei pherfformio gyntaf yn Cincinnati yn 1832
= ‘stereotype’ parod o bobl ddu syml ac yn destun sbort
Mathau wahanol o arwahanu yn y de (deddfau Jim Crow)
-teithio ar gerbydau gwahanol
-cyflog pobl du yn isel i gymharu a chyflog person gwyn
-byw mewn ardaloedd tlotaf
-person du yn cael ei chwipio neu lynsio os nad oeddynt yn symud i wneud lle i berson gwyn
-rhwng 1870 ac 1890 pasiodd pob talaith ddeheuol ddeddf oedd yn gwahardd priodas gymysg
-yn 1900 roed 95% o’r boblogaeth ddu yn byw yn y de
-nid oedd gweithwyr du yn cael bod yn aelod i Undebau Llafur
Deddfau Jim Crow mewn taleithiau gwahanol
=Florida: Addysg arwahanu
=Louisiana: Deillion: arwahanu pobl du a oedd yn dall
=Georgia:Claddu: ddim yn gallu cael ei laddu yn yr un lle a phobl gwyn
=North Carolina:Gwerslyfrau: methu rhannu llyfrau
=Mississippi: Pleidleisio: prawf llythrennedd, ‘poll tax’, cymal grandfather
1896: gallai dros 130,000 o bobl ddu bleidleisio, 1900: ffigwr gostwng i 5,300
Homer Plessy
(1863-1925)
-geni yn New Orleans
-1896 ei ddewis i frwydro arwahanu
-Er ei fod yn cael ei weld fel dyn du, roedd ⅞ yn wyn felly gyda chroen golau
-‘Citizens’ Committee of New Orleans’ yn dweud wrth y llys
Achos Plessy v Ferguson
1896
-Homer Plessy: dewis i frwydro arwahanu 1896, cael ei gweld fel dyn du roedd ⅞ yn wyn felly gyda chroen golau
-1896: heriodd Homer cwmni ffordd/ rheiffordd Louisiana o greu ffyrdd ar wahan i geir du a gwyn
-hawlio bod Lousiana wedi gweithredu yn anghyfreithlon drwy ei harestio pan oedd yn eistedd mewn rhan gwyn yn unig o’r tren
-cyhoeddodd y Llys Goruchaf nad oeddent wedi torri Gwelliant 14 oherwydd eu bod wedi creu cyfleusterau ‘seperate but equal’
-1899: ehangodd ‘seperate but equal’ i addysg o ganlyniad i achos llys Cummings v Board of Education (achos llys pwysig iawn)
-Deddfau Jim Crow yn cael ei gorfodi ar draws taleithiau’r de erbyn hyn
KKK
-ffurfio yn wreiddiol yn 1867 gyda’r bwriad o gynnal goruchafiaeth y gwyn
-rhwng 1880 a 1920 amcangyfrif bod dau berson du yr wythnos yn cael eu lynsio yn y wlad
-rhwng 1887 ac 1917 cafodd 2 734 o AA ei lynsio
-dengys gwaith ymchwil o’r cyfnod bod mwyafrif o’r rhai a lynsiwyd yn ddieuog
-am rai blynyddoedd, gadw cofnod o’r lynsio mai’r pwrpas oedd i brawychu y boblogaeth ddu i dderbyn rheolaeth lwyr y boblogaeth wyn
-ail ffrufwyd y KKK yn 1915 yn Stone Mountain, Georgia gan William Simmons
Booker T Washington
-pennaeth un o’r prif golegau AA yn Tuskegee, Alabama
-canolbwyntio ar gynnydd economaidd i AA yn hytrach na chydraddoldeb cymdeithasola gwleidyddol
-ffigwr pwysig gydag arlywyddion a gwleidyddion eraill yn ymgynhori ag e’n rheolaidd ac roedd yn cael ei gydnabod yn llefarydd blaenllaw ar ran AA
-wahoddiad i’r Ty Gwyn i gael cinio ym 1910
-cynyddodd y nifer o AA proffesiynol oedd yn gweithio ym maes addysg o 68,350 yn 1910 i 36,925 yn 1930
-angen diwygio’r ddelwedd bod Washington yn cydymffurfio gan iddo roi cefnogaeth ddirgel i achosion llyd oedd yn herio dadryddfreinio AA
-yn 1904 ymladdodd achos llwyddiannus yn erbyn ymgais i eithrio AA o wasanaethu ar reithgorau
-mae’n bosibl mai cymedroldeb Booker T Washington oedd yr unig ymateb ymarferol i gryfder goruchafiaeth y gwynion
W.E.B. Du Bois
-geni yn 1868 dosbarth canol Massachusetts
-Mynychu prifysgol Harvard
-person du cyntaf i raddio gyda Ph D yn 1895
-sosialydd oedd eisiau gweld newidiadau economaidd a chymdeithasol radicalaidd yn UDA
-beirniadu Washington am ei safbwyntiau pesimistaidd a chul
-yn gryf yn erbyn syniadau Washington i gael pobl ddu i dderbyn eu safle israddol
-1905, sefydlu Niagra Movement: grwp oedd yn ymgyrchu am hawliau sifil a gwleidyddol llawn. Herio Washington yn uniongyrchol
arweinodd hyn at ffurfio NAACP
-1910-34, olygygg cylchgrawn yr NAACP sef ‘the crisis’
Y Mudo Mawr
-symudiad torfol o AA o’r de gwledig i’r canolfannau trefol yn y de a’r gogledd, cyn ac ar ol y Rhyfel Byd Cyntaf
-amcangyfrif bod 500,000 o AA wedi gadael y de cyn 1910 a gadawodd 500,000 arall yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf
-rhwng 1916 a 1960 symudodd tua 6 miliwn o AA o’r de
-roedd traean o drigolion Washington erbyn 1910 yn AA
-erbyn 1910 roedd gan New Orleans yn y De Eithaf boblogaeth o dros 80,000 o AA gyda mwy o AA na phobl wyn yn ninasoedd y de fel Charleston (hen dinasoedd caethwasiaeth)
-bwysig cofio hefyd bod y nifer o AA a arhosodd yn y de hefyd yn fawr ac yn tyfu: 8,912,000 yn 1920 a 11,312 erbyn 1960
-pobl du parhau i fyw mewn amgylchiadau o anghydraddoldeb gwleidyddol, cymdeithasol ac economaidd
Pam ddigwyddodd y Mudo Mawr
1.swyddi
2.cyflogau: 75 cent y dydd (de), 75 cent yr awr (gogledd)
3.cwymp mhrisiau cotwm 1913-15 + 1920: effeithio cyflogau AA
4.Rhyfel Byd Cyntaf (1914)
5.gobaith bywyd gwell/ dianc Jim Crpw
Effaith y Mudo Mawr
*Gelyniaeth Hiliol
-poblogaethau AA yn dwysau mewn getos y n y dinasoedd mawr megis Harlem
-90,0000 o bobl yn byw mewn 1 milltir sgwar
-terfysgoedd mwyaf Chicago Gorffennaf 1919 ar ol i nofwir AA gyrraedd traeth ar gyfer pobl wyn yn unig ar Lyn Michigan ar ddamwain cael ei guro i farwolaeth
*Gwrthsafiad Americanaidd Affricanaid
-Achos Sweet 1925 mewn achos llys hynod ddadleuol cafwyd ef yn ddieuog, er nad allodd ddychwelyd i’r ty ar ol hynny
*Actifiaeth NAACP
-erbyn 1919 roedd dros 300 o ganghennau a 90,000 o aelodau deg gwaith yn fwy nag 1916
*Mudo Parhaus
-erbyn 1926 roedd y Ford Motor Company yn Detroit wedi ychwanegu 10,000 o AA at y gweithlu
*Man newid gwleidyddol a chymdeithasol
-Yn Chicago defnyddiodd AA eu hawliau democrataith i’r eithaf a hynny drwy bleidleisio
-erbyn y 1930au roedd 60% o AA yn cymryd rhan yn etholiadau Chicago
-Oscar De Priest yn 1915 ac yn 1928 etholwyd ef yn yr aelod AA cyntaf o gyngres UDA yn yr ugeinfed ganrif
NAACP
-1909, darllenodd Mary Ovington, sosialydd ac yn swffraget erthygl ar wahaniaethu hiliol yn America. NAACP
-Amcanion yr NAACP oedd i ymgyrchu’n ddi drais am hawliau sifil a gwleidyddol llawn, trwy addysg ond bennaf trwy llysoedd
-erbyn 1914 roedd 6,000 o aelodau
-roeddent yn apelio at y Llys Goruchaf i basio bod y deddfau oedd wedi eu pasio dan daleithiau’r de yn anghyfansoddiadol
-ennillodd y mudiad 3 achos llys pwysig rhwng 1915- 23 yn ymwneud a hawliau pleidleisio a thai yn y De
-1915: llwyddiant cyntaf yn y llysoedd, ‘GUINN VERSUS THE UNITED STATES’, dedfrdwyd bod y cymal ‘grandfather’ fel cymhwyster ar gyfer pleidleisio yn Oklohoma yn angheg
Rhyfel Byd Cyntaf
-Ebrill 6ed 1917; rhyfel cyhoeddi ar yr Almaen
-Arlywydd Wilson bydd y rhyfel yn sicrhau byd mwy democrataidd
-petau’r dynion du yn ymladd yna buasent yn cael eu gwobrwyo gyda’r bleidlais yn America
-gwrifoddolodd tua 2,291,000 o ddynion du a derbyniwyd tua 467,000 ohonynt
-mewn swyddi megis adeiladu llongau, pyllau glo, diwydiant arfau a’r rheilffyrdd oedd yn talu cyflog isel
-ar ddiwedd y rhyfel diswyddwyd y gweithwyr duon er mwyn darparu gwaith i’r milwyr gwyn oedd yn dychwelyd o Ewrop
-1919: gwelwyd terfysg hiliol am 5 diwrnod yn Chicago, lladdwyd 38 o bobl ac anafwyd 500 arall, gwelwyd trais mewn 25 dinas arall yn y gogledd hefyd: roedd profiad o’r rhyfel byd cyntaf wedi eu hannog i ymladd nol
