H3: Hermeneutiek en verstehen

Question 1

Hermeneutiek

Answer 1

Studie van de interpretatie van (geschreven) teksten, in het bijzonder op het gebied van literatuur, religie en recht
Gadamer

Question 2

Drie kenmerken van hermeneutiek

Answer 2

1. Belang van historiciteit
2. Biedt weerstand tegen de naïve verleiding van het objectivisme
3. Realisme: toegankelijk via dialogen

Question 3

Heidegger

Answer 3

Het zoeken naar waarheid en zekerheid ontkent eigen historiciteit en eindigheid
Kritiek op empirisch wetenschappelijke benadering
We zijn altijd gesitueerd in geschiedenis en dragen deze onvermijdelijk mee en kleurt zo blik op wereld
Hermeneutische cirkel heeft ontologische betekenis (structuur van werkelijkheid)

Question 4

Gadamer

Answer 4

Nadruk op begrijpen en interpreteren: sleutelconcepten van hermeneutische epistemologie
Er bestaat een realiteit buiten ons, maar we krijgen daar alleen toegang toe door dialoog
Geen relativist: er bestaat een wereld los van onze geest (realisme)
Hermeneutische cirkel heeft ontologische betekenis (structuur van werkelijkheid)

Question 5

Anti-objectivisme

Answer 5

Er is geen stabiel vooraf gegeven object of wereld die kan gekend worden in een zekere waarheid
De echte waarheid bestaat niet
Historische, hermeneutische reactie tussen object en subject
Nooit neutrale waarnemers want bewust zijn van vooroordelen (dit veronderstelt neutraal standpunt, dus redenering heft zichzelf op)

Question 6

Betekenisveld

Answer 6

Er bestaat niet zoiets als een enkelvoudig, ongerelateerd betekenisvol element
Taylor

Question 7

Hermeneutische cirkel

Answer 7

Een woord heeft in de hermeneutiek geen vaste betekenis, het is afhankelijk van de context
Leidt van het algemene naar de specifieke betekenis en weer terug
Naar elementen kijken, maar elementen in hun geheel zien (holisme)
Volledige objectiviteit kan nooit worden bereikt

Question 8

Schleiermacher

Answer 8

Hermeneutische cirkel heeft methodologische betekenis (hoe werkelijkheid opvatten)

Question 9

Wittgenstein

Answer 9

Wetenschap is een levensvorm: manier om naar de werkelijkheid te kijken
Wetenschap is een taalspel: je hanteert een soort taal, waarin betekenis van dingen duidelijk wordt
Wetenschap gaat over feiten, menselijk gedrag vergt meer dan ‘pure data’

Question 10

Taylor

Answer 10

Niet alles moet hermeneutiek zijn (↔ Gadamer), er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende wetenschappen

Question 11

Drie methoden om naar de wetenschappen te kijken

Answer 11

1. Alles empirisch wetenschappelijk benaderen
2. Sommige wetenschappen hebben een andere benadering nodig (bv. hermeneutische benadering voor humane en sociale wetenschappen)
3. Alles moet volgens de hermeneutische methode begrepen worden

Question 12

Dilthey en Taylor

Answer 12

Elke wetenschap heeft een eigen methode nodig

Question 13

Dreyfus

Answer 13

Natuurwetenschappen zijn juist succesvol door de context niet mee te nemen
Sociale wetenschappen hebben wel de context nodig

Question 14

Rorty en Gadamer

Answer 14

Pleiten voor universele hermeneutiek: attitude en positie, dus niet alleen gepaste methode
Hermeneutiek als algemene houding
Geen onderscheid tussen natuur- en humane wetenschappen, moeten zelfde methode gebruiken

Question 15

Hessen

Answer 15

Menselijke en sociale factoren zijn in alle wetenschappen essentieel
Feiten zijn altijd theorie-afhankelijk

Question 16

Sociaal constructionisme

Answer 16

Waarheid van bewering hangt af van relatie van die bewering tot de wereld: een bewering is waar als deze de werkelijkheid accuraat beschrijft
Onafhankelijke werkelijkheid buiten het bewustzijn
Alle kennis is sociaal geconstrueerd en hangt af van dialogen (taal) → objectieve kennis is onmogelijk: alles is een interpretatie

Question 17

Vier opvattingen over waarheid

Answer 17

1. Correspondentietheorie
2. Coherentietheorie
3. Consensustheorie
4. Pragmatisme

Question 18

Correspondentietheorie

Answer 18

Realisme
Er bestaat een werkelijkheid buiten ons (ontologische vraag)
Hoe kunnen we de werkelijkheid kennen (epistemologische vraag)

Question 19

Coherentietheorie

Answer 19

Idealisme en relativisme
Wetenschappelijke theorieën vormen een coherent en logisch geheel
De waarheid van een bewering hangt af van zijn relaties tot andere beweringen en niet van zijn relatie tot de werkelijkheid

Question 20

Consensustheorie

Answer 20

Relativisme, sociaal constructionisme
Waarheid is wat we onderling, in interactie met elkaar afspreken

Question 21

Pragmatisme

Answer 21

Waarheid heeft te maken met succes van wetenschap en praktische consequenties
Mens als handelend wezen, handelen in dienst van oplossen van praktische problemen
Focus op verbinden van praktijk en theorie (staan niet los van elkaar)

Question 22

Retoriek

Answer 22

Billig: wetenschappelijk debat (betekenis) staat in relatie met argumentatie context → tegen wie is het argument gericht?

Question 23

Billig

Answer 23

‘Mensen categoriseren hun concepten, waardoor ze altijd vooroordelen hebben want laten zich leiden door stereotypen en veralgemeningen’
→ Zet zich hier tegen af: je bent als mens in staat om altijd een andere positie in te nemen

Question 24

Discursieve psychologie

Answer 24

Psychologische fenomenen (emotie) zijn interpersoonlijke discursieve praktijken
Geen emoties te zien in onze hersenen
Om emoties te begrijpen, moet je mensen erover laten praten

Question 25

Kritische psychologie

Answer 25

Niet-empirische vorm van psychologie die kritiek uit op maatschappij
Engageert zich om mensen te emanciperen
Verduidelijkt termen met brede formulering want iedereen definieert het anders