H1: Kenmerken van de moderne wetenschap

Question 1

‘Psychologie’

Answer 1

Letterlijk: ‘studie van de ziel’
Filosofen en religieuze denkers worstelen met de aard van de ziel
Voorkeur voor ‘geest’ ipv ‘ziel’

Question 2

Invloed van epistemologie

Answer 2

Hoe mensen de wereld kunnen kennen
Heeft te maken met gewaarwording, perceptie, geheugen en denken
Huidige domein: cognitieve psychologie

Question 3

Invloed van ethiek

Answer 3

Hoe mensen zich zouden moeten gedragen
Ethische vragen hangen sterk af van de visie die men heeft op de menselijke aard
Psychologische vragen die deels kunnen beantwoord worden

Question 4

Invloed van biologie

Answer 4

Inspiratie voor het creëren van onafhankelijke wetenschap
Idee dat functies van geest afhankelijk zijn van onderliggende hersenprocessen (19de eeuw)
Cognitieve neurowetenschap laat psychologen terugkeren naar fysiologie

Question 5

Invloed van evolutieleer

Answer 5

‘Wat is de functie van de geest in de strijd voor het bestaan door natuurlijke selectie?’

Question 6

Newtoniaanse stijl

Answer 6

Definieert wetenschappelijke benadering als het onderzoek naar een beperkt aantal wetten waarvan geobserveerde regelmatigheden in de natuur kunnen afgeleid worden
Wetten zijn samenvattingen van werkelijkheid
Vooral uitkomsten zijn doorslaggevend
Geen hypothesen: wil geen achterliggende mechanismen verzinnen

Question 7

Positivisme (Comte)

Answer 7

Wetenschap als enige bron van geldige kennis
Observeerbare feiten die gelden, niet de hypothetische verklaringen
Enkel descriptie, geen verklaringen
Afwijzing van alle kennis die niet controleerbaar is
Wetten zijn samenvattingen van observaties
Predictie (gebeurtenissen voorspellen) en controle (van natuur)!

Question 8

Drie soorten verklaringen

Answer 8

1. Deductief-nomologische verklaring
2. Hermeneutisch begrijpen
3. Functionele en teleologische verklaringen
4. Causale benaderingen

Question 9

Deductief-nomologische verklaring

Answer 9

Afleiding uit wetmatigheden
Over objectief en rigoureus testen van wetmatigheden

Question 10

Wiener Kreis model

Answer 10

Groep wetenschapsfilosofen die mede basis legde voor logisch positivisme
Probeerden demarcatie aan te brengen tussen wetenschap en non-wetenschap
Impliceerde strikte voorwaarden voor theorieën en verklaringen

Question 11

Hempel-Oppenheim model
(= Deductief Nomologisch model)

Answer 11

Opvolger van Wiener Kreis model
Wetenschappelijke verklaringen zien als logische argumenten
Gebeurtenis verklaren betekent dat je die gebeurtenis (explanandum) kan onderbrengen onder een algemene wet (explanans)
Verklaring bestaat uit het tonen dat het voorspeld kon worden (verklaren = voorspellen)
Sluit aan bij instrumentalisme: van elk theoretisch begrip moet kunnen worden aangegeven hoe het kan gemeten worden

Question 12

Problemen met het D-N-model

Answer 12

1. Er wordt niet gekeken naar hoe wetmatigheden er komen en inductieprobleem (zwarte kraaien) is niet opgelost
2. Geen onderscheid tussen echte wetmatigheden en accidentele veralgemeningen
3. Observaties zijn niet theorieneutraal: veronderstellingen maken obv reeds aanwezige kennis
4. Eis van volledige verifieerbaarheid zorgde voor problemen (breekbaar, brandbaar, …) dus vervangen door eis van confirmatie: uitspraken moeten empirische consequenties hebben
5. Deductie is een puur formele relatie: niet elke deductie is een verklaring (in D-N-model: voorspellen = verklaren)

Question 13

Drie posities redenen vs verklaringen

Answer 13

1. Radicale materialisten: dergelijke redenen niet nodig, alleen neuronale processen
2. Redenen opvatten als oorzaken: mentale gebeurtenissen zijn oorzaken van observeerbare gedragingen
3. Redenen toch onherleidbaar: niet volledig herleidbaar tot pure materiële elementen of mentale processen

Question 14

Hermeneutisch begrijpen

Answer 14

Verstehen: begrijpen, kunnen inbeelden
Typisch voor humane wetenschappen: psychologen doen dit als ze met mensen praten
Kan enkel vanuit eigen culturele, sociale, morele achtergrond
Ideografisch: op individu gericht

Question 15

Hermeneutische cirkel

Answer 15

Een cyclus tussen het begrijpen van de bredere culturele achtergrond en de details van een cultuurproduct

Question 16

Twee benaderingen hermeneutisch begrijpen

Answer 16

1. Klassieke (nomothetische) benadering: uitspraken over groepen
2. Ideografische benadering: op particuliere individu, geldt voor die persoon in die specifieke situatie ; geen algemene wetmatigheid (ideosyncratisch)

Question 17

Functionele teleologische verklaringen

Answer 17

Functies en doelen
Het doel wordt gezien als verklaring voor een fenomeen

Question 18

Twee soorten functies binnen de functionele benadering

Answer 18

1. Causale rol (hoe?): nadruk op operatie en interactie van structurele elementen en bijdrage tot systeem, evolutionaire rol irrelevant
2. Geselecteerde functies (waarom?): verwijzen naar selectie voor specifiek effect als etiologie

Question 19

Twee rollen van functionele verklaringen

Answer 19

1. Functionele eenheid doorheen fysische diversiteit: maakt niet uit van wat het gemaakt is, alleen functie is interessant
2. Functionele concepten tonen hoe dingen die normaal niet samenhangen, toch samenhangen in een gemeenschappelijk doel

Question 20

Twee soorten materialisme

Answer 20

1. Token materialisme: idee dat mentale processen even goed zouden kunnen uitgevoerd worden met andere materiële toestanden (bv. computer) → fysieke componenten maken niet uit, zolang het zelfde functie uitvoert (= zwak materialisme)
2. Type materialisme: hersenen zijn één realisatie, maar die ene realisatie maakt onze mentale processen uniek/specifiek → type realisatie doet ertoe

Question 21

Vijf mechanistische verklaringen

Answer 21

1. Echte verklaring vergt uitleg hoe systeem werkt via analyse en decompositie van subsystemen
2. Hiërarchie van functies: je kan alles op verschillende niveaus bekijken, maar het moet in het geheel passen
3. Stabiele ‘fenomenen’ bestuderen
4. Mechanisme gaat verder dan functionalisme: verklaart de functie door te tonen hoe het fenomeen werkt in zijn details en in het geheel
5. Mechanisme verwerpt autonomie van niveaus, dus interlevel verklaringen: verschillende niveaus staan niet los van elkaar

Question 22

Causale benadering

Answer 22

Dieper begrip van achterliggende mechanismen: het waarom der dingen
Verklaart succes van wetenschap
Predictie en controle als gevolg van inzicht causale structuur

Question 23

Realisme vs instrumentalisme

Answer 23

Realisme: de wetenschap is in staat om onderliggende werkelijkheid naar boven te halen
Instrumentalisme: theorieën zijn louter instrumenten, we kunnen de werkelijkheid niet naar boven halen

Question 24

Mach vs Mendeljev

Answer 24

Mach: instrumentalistische visie (atoom als theoretisch instrument)
Mendeljev: realistische visie (er is onderliggende werkelijkheid: atomen als hypothetische samenvatting van empirische verschijnselen) → had gelijk

Question 25

Bohr vs Einstein

Answer 25

Bohr: instrumentalist: er is geen kwantumwereld, alleen kwantumbeschrijvingen; kwantumwetten zijn louter instrumenten
Einstein: realist: kon niet leven met het idee dat je niet tegelijk de plaats en impuls van deeltje kan bepalen (onbepaaldheidsprincipe)

Question 26

Syntactische benadering van theorieën

Answer 26

Onderscheid tussen:
Observatietermen: iets wat heel dicht bij observatie ligt
Correspondentiergels: tussen observatietermen en axioma’s: soort operationalisering
Axioma’s: echte theoretische begrippen

Question 27

Probleem syntactische benadering van theorieën

Answer 27

Scheiding van theorie en data: je hebt een theorie nodig om zinvolle data te kunnen zien

Question 28

Semantische benadering van theorieën

Answer 28

Theorie is een vereenvoudigd model van de realiteit
Model met abstracte mathematische structuur maar is gereduceerd en enkel toepasbaar op geïdealiseerde wereld zonder storende variabelen

Question 29

Zuinigheidsprincipe

Answer 29

Eenvoud is een kenmerk van de waarheid
Eenvoud is het kenmerk van de wetenschap

Question 30

Einsteins drie fasen van religiositeit

Answer 30

1. Angst voor de dood (laagste)
2. Geloof en liefde, moraal, ethiek
3. Kosmische religiositeit (hoogste)

Question 31

Wetenschap vs religie

Answer 31

Geen holisme: wetenschap en religie zijn niet één
Religie niet wetenschappelijk benaderen
Wetenschap is deel van cultuur en vergt bepaalde kijk op wereld (feiten), religie is ook aspect van cultuur

Question 32

Naturalistische benadering van wetenschap

Answer 32

Wetenschap benaderen als instituut dat op zich empirisch bestudeerd kan worden

Question 33

Drie varianten van een naturalistische benadering

Answer 33

1. Weltanschauung theoretici: theorie van wetenschapper is wereld waaruit deze denkt, maar dat kan veranderen waardoor je alles op andere manier ziet → Weltanschauung verandert
2. Evolutionaire benadering
3. Rivaliserende thema’s

Question 34

Methodologische benadering van wetenschap

Answer 34

Falsificationisme
Meer methodologische benadering
Wanneer theorie verwerpen of niet
Popper

Question 35

Thomas Kuhn

Answer 35

Spreekt in termen van paradigma-veranderingen: anomalieën kunnen zorgen voor revolutie, waardoor het ene paradigma aan de kant wordt geschoven voor een ander en de wereld anders wordt waargenomen

Question 36

Evaluatie Kuhn

Answer 36

Relativisme ingedijkt: relativisme is overdreven, anders kunnen we niet meer objectief zijn en zou alles subjectief zijn
Zijn revoluties zijn niet zo typisch, vaak zijn het gewoon evoluties

Question 37

Evolutionaire epistemologie

Answer 37

Natuurlijke selectie van ideeën: variatie, selectie en behoud
Evoluties in plaats van revoluties

Question 38

Vier themata naturalistische benadering

Answer 38

1. Vaak tegenstellingen
2. Soms scherp conflict, maar meestal is er sprake van evolutie
3. Wetenschap doet beroep op alledaagse menselijke rationaliteit
4. Belangrijk kenmerk van de wetenschap is de kritische methode die ze hanteert

Question 39

Falsificationisme

Answer 39

Popper
Normatieve benadering: hoe hoort een wetenschapper het te doen?
Kritiek op naturalistische benadering

Question 40

Wetenschap vs pseudowetenschap

Answer 40

Wetenschap moet falsifieerbaar zijn → belangrijkste demarcatiecriterium
Probleem met pseudowetenschap: kunnen niet gefalsifieerd worden dus ze hebben altijd gelijk

Question 41

Demarcatiecriterium

Answer 41

Een regel waardoor kan bepaald worden of het over een echte wetenschap of pseudowetenschap gaat
Pseudowetenschap heeft altijd ontsnappingsclausules genoeg
Wetenschappelijkheid van theorie heeft te maken met mogelijkheid dat theorie gefalsifieerd kan worden

Question 42

Vier problemen falsificationisme

Answer 42

1. Eén weerlegging volstaat niet
2. Onderlinge competitie tussen theorieën, minst slechte theorie wordt behouden
3. Immunseringspraktijken zijn tot op zekere hoogte normaal: mag zolang het niet enkel daarom draait
4. Inductie is nodig voor geloof in wetenschappelijke vooruitgang (corroboratie) en falsificatie-feit (betrouwbaarheid van de observatie)

Question 43

Twee mogelijkheden wanneer twee theorieën eenzelfde fenomeen verklaren

Answer 43

Reductie: grote theorie reduceren, de ene theorie gaat op in de andere, maar blijft geldig
Vervanging: oude theorie wordt fout bevonden

Question 44

Particuliere vs universele kennis

Answer 44

Particuliere kennis: in leefwereld, dagelijks leven
Universele kennis: over wetenschap, maar ook wiskunde en religie (wetenschap vertrekt van observatie particuliere feiten)

Question 45

Onthult de wetenschap de realiteit?

Answer 45

Volgens sommigen wel: realisme verdedigen om waarde van wetenschap veilig te stellen
Volgens sommigen niet: realisme verwerpen omdat echte realiteit grondig verschillend is

Question 46

Realisme vs antirealisme

Answer 46

Twijfel aan betrouwbaarheid van zintuigen, dit is intern contradictorisch
Wetenschappelijke fout verwijst naar correctie door wetenschap
Dat wetenschap overeenstemt met realiteit is geen empirische hypothese, maar conceptuele waarheid
Overlevingswaarde van zintuiglijk apparaat