GİS Flashcards
1
Q
GİS duvarları kaç katmandan oluşmaktadır?
A
GİS duvarları 4 katmandan oluşmaktadır. Mukoza; mukus üreten en içteki tabakadır. Mukus, gastrointestinal içeriklerinin hareketini kolaylaştırmaktadır. pH düzeyinin artması durumunda Gİ dokuyu korumaktadır.
Epitel mukoza; bu tabakada yer alan hücreler yüksek asidik ortam ve yiyecek geçişine eşlik eden erozyondan dolayı yenilenme hızı yüksek hücrelerdir.
Submukoza; sinirler, kan damarları, lenfatikler ve salgı bezlerini içeren bağ dokusundan oluşmaktadır.
Kas tabakası; peristaltizm adı verilen dalgalı bir hareketle kasılarak besinlerin GİS’de ilerlemesini sağlamaktadır. Dairesel (sirküler) düz kas tabası daha içte, uzunlamasına (longitudinal) kas tabakası ise dışta yer almaktadır.
Seroza; en dış katmandır.
2
Q
GİS sfinkterleri nelerdir?
A
- Kardiak Sfinkter (alt ozefajial sfinkter)- özofagus ile mide arasında lokalize olmuştur. Yiyeceklerin mideden özofagusa geri kaçmasını önler.
- Pilorik Sfinkter – Mide ve duodenum arasında lokalize olmuştur
- İlioçekal Sfinkter – ileum ile asendens (inen) kolon arasında lokalizedir
- Rektum / Anal açılım
3
Q
Midenin asit yapan hücrelerinin hasarı sonucu ne olur?
A
İleumda B12 vitaminin emilimi icin gerekli olan Intrinsik faktor, hidroklorik asit ile birlikle gastrik hücrelerden salgılanır. Midenin asit yapan hücrelerinin hasarı → Aklorhidri oluşması. Pernisiyöz anemi (sıklıkla kemik iliğinde eritrositlerin olgunlaşmasını engelleyerek)
4
Q
Pepsinin bir özelliği nedir?
A
Pepsin sindiriminin önemli bir özelliği, diğer sindirim enzimlerinden pek az etkilenen bir albuminoid olan kollajeni sindirmesidir.Kollajen, etteki interseluler bağ dokusunun önemli bir elementidir. Pepsin protein sindirimini başlatır ve sıklıkla toplam protein sindiriminin % 10-20 kadarını sağlar.
5
Q
Diş çürüğü TBT
A
Basit KH alımı azaltılır, şeker ve şekerli besinler azaltılır, ara öğünde KH azaltılır.
6
Q
Anemi; Fe, B12 TBT
A
Az posalı besinler, sulu besinler, Fe ve B12’den zengin besinler tercih edilir.
7
Q
Tükürük bezi taşları TBT
A
Sulu az posalı besinler tercih edilir, yeterli ve dengeli beslenme ilkeleri uygulanır.
8
Q
Dişeti sorunları TBT
A
Şeker ve şekerli besinler azaltılır, sulu besinler tercih edilir.
9
Q
Ağızda Chron’s Hastalığı TBT
A
Sulu, yumuşak besinler. Diyetin enerji ve proteini artırılır. Posasız diyet uygulanır.
10
Q
Tükürük bezinde iltihap
TBT
A
Sulu az posalı besinler tercih edilir, yeterli ve dengeli beslenme ilkeleri uygulanır.
11
Q
Ağız, farinks, larinks kanserleri TBT
A
Pre-post operasyon dönemde enteral beslenme. Sulu, yumuşak, az posalı besinler, enerji ve protein artırılır, posasız diyet uygulanır.
12
Q
Ortognatik cerrahi nedir?
A
Ortognatik cerrahi, çenelerin maloklüzyonlarını düzeltmek için standart bir tedavi olarak yaygın bir şekilde kullanılan ve maksillofasiyal bölgenin yumuşak dokularında ve iskelet yapısında kapsamlı değişikliklere yol açan karmaşık bir orofasiyal cerrahi operasyondur. Maksillomandibular ilişkinin düzeltilmesinin ameliyat sonrası oklüzal fonksiyon, artikülasyon, solunum ve estetik üzerinde önemli etkileri vardır.
13
Q
Çene Cerrahisi (Ortognatik Cerrahi)
TBT
A
Ortognatik cerrahinin karakteristik bir özelliği, ameliyat sonrası iyileşme döneminde intermaksiller fiksasyon yoluyla çene hareketlerinin geçici olarak (yaklaşık 3-4 hafta) kısıtlanmasıdır. Bu kısıtlama, hastaların püre veya sıvı diyetlerle beslenmesini gerektirmekte ve beslenme zorluklarına yol açmaktadır. Ayrıca cerrahi hastalarının, uygun yara iyileşmesi ve dokuların optimum onarımı için karşılanması gereken özel beslenme gereksinimleri vardır.
Diyetin kıvamı, Enerji içeriği, Protein içeriği, Karbonhidrat içeriği, Vitamin-mineral desteğinin sağlanması, Yeterli sıvı ve elektrolit alımı
14
Q
Ağız yaralarına yönelik beslenme önerileri nelerdir?
A
Bazı kanser tedavileri sonrasında ağızda lezyonlar veya yaralar, diş eti ve boğaz ağrısı görülebilmektedir. Bazı besinler ağızdaki yarayı tahriş ederek çiğneme ve yutmayı zorlaştırabilmektedir. Doğru besin seçimi ve ağız hijyenin sağlanması besin alımını kolaylaştırır. Yumuşak ve irrite etmeyen, çiğnemesi ve yutması kolay besinler tüketilmelidir. Bunlar; muz, elma suyu, şeftali, armut, süzme peynir, yoğurt, patates püresi, puding, haşlanmış yumurta, sebze ve meyve püreleri, yulaf ve iyi pişmiş tahıllar. İrrite edici besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Bunlar; portakal, limon vb. turunçgiller ve suları, domates, domates sosu, baharatlı ve tuzlu besinler, çiğ sebzeler, tost, kraker gibi sert besinler, kafein, gazlı içecekler, alkol ve alkol içeren ağız gargaraları. Besin hazırlama ve pişirme ilkelerine dikkat edilmelidir. Besinler küçük parçalara ayrılarak ve yumuşak kıvam alıncaya kadar pişirilmeli, blenderize edilerek tüketilmeli. Besinler oda ısısında tüketilmeli, çok soğuk ya da sıcak olmamalı, içecekler için pipet kullanılabilir, ağız yemeklerden sonra suyla çalkalanmalıdır. Oral glutamin takviyesi verilebilir. Önerilen optimal doz günden 30 gramdır (6 x 5 g/gün). Gerekli durumlarda oral enteral beslenme desteği düşünülmelidir.
15
Q
Hiatus ve kandia nedir?
A
Özofagusun diyaframa geçtiği yere hiatus, mideye açıldığı uç kısma da kandia denir.
16
Q
Odinofaji nedir?
A
Yutma sonucu ağrı duyulması.
17
Q
Regürjitasyon nedir?
A
Bulantısız, sıvı veya yemeğin geri gelmesi.
18
Q
Pirozis nedir?
A
Yanma
19
Q
Halitozis nedir?
A
Nefesin kötü kokması
20
Q
Siyolore nedir?
A
Refleks yolla tükürük salgısının artmasına bağlı olarak salya akmasıdır.
21
Q
Özofagus akalazyası nedir?
A
Özofagusun alt bölüm düz kasları arasındaki sinir ağının çalışmasında ortaya çıkan bir bozukluktur. Özofagusun alt sfinkterindeki gevşeme bozukluğu sonucu oluşur. Patolojik incelemeler özofagusun alt ucte ikilik bolumundeki miyenterik pleksus sinir ağında hasar olduğunu göstermektedir. Alt özofagusun kas yapısı spastik olarak kasılı durumda kalır ve miyenterik pleksus, yutma sırasında yiyecekler bu bölgeye ulaşırken gastrointestinal sfinkterin “reseptif gevşemesini” sağlayan sinyali iletme yeteneğini kaybetmiştir. Yiyeceklerin özofagustan mideye gecişi aksar veya durur.
22
Q
Akalazya’da TBT
A
24-36 saat sadece sulu besinler verilerek hastalığın şiddeti ve gizli karsinom olup olmadığı araştırılır. Daha sonra, posası az, sulu, yumuşak besinler verilir. Öğün sayısı 6-8’e çıkarılı. Besinler iyi çiğnenmeli ve her lokma sonrası bir miktar su alınmalıdır. Hastaya sıkıntı (gazlı içecekler) veren besinler diyetten çıkarılır. Kızartma, koyu çay, kahve, alkol, mideyi rahatsız eden baharat türleri, sirke ve hardaldan kaçınılmalıdır. Çok sıcak ve çok soğuk yiyecek ve içecekler tüketilmemelidir. Yeterli beslenemedikleri için bazı hastalarda beslenme yetersizliği görülebilir. O zaman enteral solüsyonlarla, beslenme desteği uygulanır.
23
Q
Gastroözefajial reflü hastalığı (GÖRH) nedir?
A
Mide içeriğinini kardiyadan özofagusa doğru yer değiştirmesine gastrofajiyel reflü ( GÖR) denir. Normal genellikle yemeklerden sonra günde 8-10 kez görülen fizyolojik bir olaydır. Bu olay hastada semptom ve bulgulara neden olursa ve/veya distal özofagus mukozasında irritasyon ve zedelenmeye yol açarsa Gastroözofajiyel Reflu Hastalığı (GÖRH) adını alır. Semptomları: Yemeklerden sonra yanma hissi; özellikle yemeklerden sonra oluşan mide ekşimesi, regurjitasyon veya her ikisi birden. Belirtiler, sırt üstü yatma veya eğilme sırasında çok artar ve ancak antiasitle sıkıntılar giderilir.
24
Q
Gastroözefajial reflü hastalığı yönetimi
A
Davranış Değişikliği: 3-4 saat içinde tekrar yemek yememek. Yemeklerden sonra yatmamak. Sıkı giysi giyinmemek. Sigara kullanmamak.
Medikal/Cerrahi Yönetim: Proton Pompası İnhibitörleri. Histamin 2 Reseptör Antogonistleri. Antiasitler. Fundoplikasyon.
25
Gastroözefajial reflü hastalığı beslenme tedavisi nedir?
Gastrik asidin azaltılması için aşağıdaki besinlerin diyetten çıkarılması gerekir: Karabiber, kırmızı biber. Kahve (kafeinli veya kafeinsiz). Alkol. Az ve sık yemek yenilmeli.
Alt özefajial sfinkterin basıncını azaltmak için aşağıdaki besinler, diyetten çıkartılır: Çikolata. Nane. Soğan. Çok yağlı besinler.Karbonatlı ve alkollü içecekler, şarap, meyve suları
26
Gastroözefajial reflü genel tedbirler
Şişmalık özafajitle birlikte olan veya onu provoke eden faktör olduğu için kalori kısıtlanarak hasta zayıflatılır. İntra-abdominal basıncı arttıran, sıkı kemer, korse gibi uygulamalardan kaçınılmalıdır. Yemekten sonra uzanmaktan, yatmaktan kaçınmaları gerekir. Uyurken yastık yükseltilmelidir. En son yemek, yatmadan 3 saat önce yenilmelidir. Alt özofagus basıncını azalttığı için sigara, alkol tüketilmemelidir. Günde en az 3 öğün düzenli yemek yenmelidir. Yatmadan önce yemek yeme alışkanlığından vazgeçilmelidir. Koyu çay, kahve, karbonatlı içecekler, domates, asitli meyve suları, acı baharatlar diyetten çıkarılmalıdır. Alt özafajiyal kapak basıncını arttırmak için; proteinden zengin besinler ve yağlı besinler azaltılır. Yemek hacmini azaltmak için yemeklerde sıvı alımı azaltılıp, sıvı alımı öğün aralarına kaydırılır. Kızartmalar, kavurmalar, çok sıcak veya çok soğuk besinler yenilmemelidir. Yatılan yatağın başının 15-25 cm yükseltilmesi, gece uykudayken, yemek borusuna kaçmış olan mide içeriğinin yer çekimi etkisiyle geriye dönmesini kolaylaştırır. Alt özofagus basıncını azalttığı için alkol kullanılmamalıdır. Tok karnına egzersiz yapılmamalıdır.
27
Barrett Özofagusu nedir?
Barrett özofagusu, midenin iç tabakasının yemek borusunun alt ucuna doğru ilerlemesidir. Bu ilerleme midenin en iç katmanının dil şeklinde yukarıya uzanımlar göstermesi ya da yemek borusunun alt kısmını tamamen kaplaması şeklinde olmaktadır. Barrett özofagusu (BE), özofagusun normal yassı epitelinin yerini özelleşmiş bağırsak metaplazisi (bağırsak astarına benzeyen doku) olarak bilinen anormal bir kolumnar astarlı epitelin aldığı kanser öncesi bir durumdur. BE'nin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak GÖRH bu durum için bir risk faktörüdür. BE için risk faktörleri arasında uzun süreli GÖRH ile ilişkili semptom öyküsü (5 yıldan fazla), orta yaş, beyaz erkek, obezite, sigara kullanımı ve ailede BE veya özofagus adenokarsinomu öyküsü yer almaktadır.
28
Hiatus Hernisi nedir?
Diyaframdan özofagus boşluğu boyunca midenin göğüs içine doğru keseleşmesi. Ağır yemeklerden sonra veya yemek sonrası yatma pozisyonunda yanma oluşur. GÖRH semptomları kötüleşebilir. Özofagusun hiatus kısmından göğüs boşluğuna geçmesidir. Fıtık, midenin dolgunluğuna, vücudun pozisyonuna göre aşağı ve yukarı kayabilir. Öksürme, kusma veya abdominal basınç artışı yapan nedenler fıtığa neden olabilir. Hamilelik, şişmanlık da fıtık oluşumunu kolaylaştırabilir. Mide içeriği özofagusa geçtiği için özefajitis görülebilir.
29
Hiatus Hernisi beslenme tedavisi
Öğün sayısı arttırılmalı. Azar azar, sık sık yemek yenilmeli.Yemekten sonra yatılmamalı. Uyurken yüksekte yatılmalı. Asitli yiyeceklerden kaçınılmalı. Aşırı sıcak besinler tüketilmemeli. Bazı hastalarda zayıflama, şikayetleri azaltabilir. Karın üzerinde baskı yapan çamaşır ve kemer kullanılmamalı.
30
Baş ve boyun kanserleri nedir?
Toplu olarak baş ve boyun kanserleri olarak adlandırılan üst sindirim sistem kanserleri, ağız boşluğu (dudaklar ve dilin ön kısmı da dahil olmak üzere ağzın içi, ağzın çatısı ve tabanı), oro-farenks (dilin arka kısmı ve boğazın ağız boşluğunun arkasındaki kısmı), larenks ve özofagusun malignitelerini içerir. Baş ve boyun kanseri teşhisi konan hasta, yeterli beslenmeyi sürdürme konusunda benzersiz zorluklarla karşı karşıyadır. Hastalık ve tedaviler, özellikle cerrahi, kemoterapi ve radyasyon tedavisi, üst sindirim sistemi fonksiyonu üzerinde önemli etkiye sahiptir ve tedavi sırasında ve sonrasında oral alım genellikle yetersizdir. Baş ve boyun kanserli hastaların neredeyse tamamı tanı anında yetersiz beslenmektedir.
31
Baş ve boyun kanserleri TBT
Tümör bölgesine bağlı olarak, cerrahi prosedür anatomiyi önemli ölçüde değiştirebilir ve yutmayı olumsuz etkileyebilecek yara izlerine yol açabilir. Ameliyattan sonra iyileşme sürecinde hastanın oral alımının kısıtlanması muhtemeldir. Gastrostomi tüpü yerleştirilmesi, yeterli beslenmenin güvenli bir şekilde verilmesini sağlamak için en yaygın yaklaşımdır, ancak en uygun zamanlama tanımlanmamıştır. Amaç nihai olarak oral beslenmeye geçiş olsa da, bazı hastalar yapısal ve duyusal eksiklikler nedeniyle ek enteral beslenmeye (EN) ihtiyaç duyacaktır.
32
Midenin görevleri nedir?
Motilite (peristaltik, sistolik…)
Sekresyon (ruhsal, sefalik, gastrik)
İntoksisite
Yapım (intrinsik faktör)
Emilim (su, tuz, alkol, ilaç)
33
Dispepsi- Hazımsızlık nedir?
Yemeklerden sonra midede dolgunluk, basınç hissidir. Bulantı, ağrı, karın bölgesinde hassasiyet, gerginlik ve şişkinlik görülebilir. Nedeni kişiye bağlı veya bir hastalığa bağlı olarak değişir. Dispepsinin, hızlı yeme, yetersiz çiğneme, hava yutma ve duygusal strese bağlı olarak da oluştuğu bilinmektedir. Tedavide hedef, ana nedene yönelik olmalıdır. Dispepsiden yakınan insanlarda neden, çoğunlukla psikonörozlardır. Kişideki bu sorun giderilince yakınma da ortadan kalkar.
34
Gastritis nedir?
Mide mukozasının akut ya da kronik yüzeysel erozyonlardır. Akut gastrit genellikle mide de en sık görülen, her yaş grubunda rastlanan bir hastalıktır. Akut gastritte eğer uygun tedavi yöntemi uygulanırsa hızla iyileşme sağlanır. Gastrit; *Akut gastrit *Kronik gastrit
Normal olarak gastrik & duodenal mukoza aşağıdakiler tarafından korunur: Bu koruma mide bariyeri olarak adlandırılır. Mukus. Bikarbonat (asid nötralize edilir). Aşırı asidin hızla ortamdan uzaklaştırılması. Dokuların hızla tamiri.
35
Akut gastrit tedavi
İntravenöz beslenme (2-5 gün)
Sulu, yumuşak, az posalı besinler
36
Kronik gastrit tedavi
İV beslenme (ilk birkaç gün-midenin dinlenmesi için)
Sulu, yumuşak, az posalı besinler.
Azar azar, sık sık beslenme.
Çok sıcak ve soğuk besinler verilmemeli.
Yemekler iyi çiğnenmelidir .
Yeterli ve dengeli beslenme uygulanmalı
Başlagıçta ek Fe ve B12 verilmelidir.
37
Kronik gastrit diyet tedavisi
Az posalı, uyarıcı olmayan ve diğer besin öğeleri yönünden yeterli olan (özellikle protein, A, C, E vit, Fe ) bir diyet önerilir. Öğün sayısı arttırılarak midenin birden dolması önlenir. Çok sıcak-soğuk besinlerden sakınılmalıdır. Yapılan çalışmalarda, gastritlilerin mide sıvılarındak C vitamini düzeyinin düşük olduğu saptanmıştır. Askorbik asit yetersizliğinde mukozodaki hücrelerin oksidasyonu sonucunda displazi oluştuğu ve giderek mide kanserine neden olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle her öğün için C vit içeren taze sebze ve meyve yenmesi veya her gün 100-200 mg C vit alınmalıdır.
38
Akut gastrit diyet tedavisi
Su ve elektrolit bozukluğu düzeltilmelidir. Akut semptomlar, mide bulantısı, ağrı geçene kadar ağız yolu ile hiçbir şey verilmez. Daha sonra az posalı, uyarıcı olmayan, yumuşak diyet ile gerekirse ilaç tedavisi uygulanır. Yemekler çok sıcak ve soğuk olmamalıdır. Yemekler yavaş yavaş yenmeli ve iyi çiğnenmelidir. Mideyi uyarmayan, tahriş etmeyen besinler yenmelidir.
39
Gastritte genel beslenme ilkeleri nedir?
Yemekler az az, sık sık ve düzenli yenilmeli. Koyu çay, alkol, kahve, kızartmalar, baharat, ketçap, hardal tüketimi kısıtlanmalı. Sigara, alkol tüketimi yasaklanmalı. Yemekler yavaş yavaş yenilmeli. Hazımsızlık yapan besinler (kişiye göre) yenilmemeli. İlk günlerde midenin dinlenmesi için damar yolu ile beslenme uygulanabilir. Daha sonra sulu besinler veya enteral solüsyonlar verilir, yavaş yavaş normal besinlere geçilir. C vitamini alımını desteklemek için her gün taze sebze ve meyve tüketilmelidir.
40
Peptik ülser nedir?
Peptik Ülser, mukozanın mide sıvısının sindirim işlevi sonucu ortadan kaldırılmış alanıdır.
Histolojik olarak sadece mukozayı tutan çapı 5mm’den küçük, derinliği 1 mm’den az yüzeysel defektler erozyon olarak tanımlanmaktadır. Defektin muskularis mukozayı aşarak submukoza veya muskularis prooria tabakasını da içererek ilerlemesiyle ülser oluşmaktadır. Peptik ülser, peptik sıvıya (asit-pepsin) maruz kalmış bölgelerde oluşan ülserleri tanımlar. En sık duodenum ve mide de görülür. Özofagus alt ucu, jejenum, mide cerrahisi sonrası anastomoz yerinde de görülebilir.
Peptik ülser iki yoldan kaynaklanabilir:
(1) Asit ve pepsinin mide mukozasından aşırı salgılanması
(2) Gastroduodenal mukoza bariyerinin asitpepsin kompleksinin sindirici gücüne karşı koyma yeteneğinin azalması.
41
Midede yanma hissi neden olur?
Kalp durumu ile ilişkili değildir. Midedeki asidin kalbe yakın özofagusa kaçması ile duyulan yanma hissidir (reflü). Alt ozefajial sfinkter basıncı azalan bireylerde görülür.
42
Atrofik gastrit nedir?
Midedeki parietal hücrelerin kaybıdır.
Hipokloria = HCl üretiminde azalma. Aklorhidri = HCl üretiminin kaybı (yok olması). İntrinsik faktörün kaybı veya azalması; Vitamin B12 malabsorbsiyonu, Pernisyöz anemi, Vitamin B12 injeksiyonları veya nazal spray.
43
Gastrik ve duodenal ülserlerin farklılıkları nelerdir?
Gastrik ülser formasyonu, asit üreten hücrelerin inflamatuar bulaşması ile, genellikle düşük asit sekresyonu ile oluşur; Duodenal ülserler ise yüksek asit sekresyonu ve düşük bikarbonat sekresyonu ile oluşur. Gastrik ülser ile birlikte olursa mortalite ve hemoraji artar.
44
Ülserin klinik bulguları nedir?
Karın ağrısı. Özellikle yemek sonrası kusma. Ağızdan ve dışkıdan kan gelmesi. Bulantı. Besinin ağıza geri gelmesi. Yanma. Geğirme. Karında dolgunluk. İştah bozuklukları.
45
Ülserde tedavi
amaçları?
* Semptomları hafifletmek
* Ülserlerin iyileşmesini sağlamak
* Tekrarını önlemek
* Komplikasyonları önlemek
46
Ülserde diyet tedavisi
*Öğün sıklığı tartışmalıdır: az ama sık öğünler hastayı rahatlatabilir fakat, aynı zamanda asit oluşumunu da arttırabilirler.
*Rahatsızlığa, rahatsızlığın tekrarlanmasına neden olabilecek, özel besinlerin diyetten çıkarılması ile ilgili kanıtlar oldukça azdır.
*Genel olarak iyi bir beslenme tarzı, H. Pylori ¯ yardımcı olur.
Karbonhidrat yeterli oranda olmalı, şekerler pirozise neden olduğu için, az tüketilmeli. Protein doku onarımı için yeterli olmalıdır.
Diyet yağının etkisi: Yağlar ince barsağa girince enteragastron hormonu uyarılır. Bu hormonun mide asit salgısını azaltıcı etkisi vardır. Linoleik asitten zengin çoklu doymamış yağlar organizmada prostoglandin ( PGE) yapımında kullanılırlar. PGE gastrik asit sekresyonunu azaltır ve mukozal bariyeri arttırır. Ancak diyet yağının artması başka hastalıklara ( korner kalp hastalığı, kanser) zemin hazırlayacağından, yetişkin sağlıklı kişilere önerildiği gibi , diyet yağından gelen enerji %30 civarı olmalı ve zeytinyağı diğer bitkisel yağlar karışık kullanılmalıdır.
Çinko: Çinko nükleik asit ve protein sentezi ile serbest radikal hasarına karşı hücreyi korumada görev almaktadır. Ayrıca membranların hem yapısında hem de fonksiyonunda, yaraların iyileşmesinde rolü vardır. Bu nedenle çinkonun ülseri iyileştirici etkisi olduğundan diyet yeterli çinko içermelidir. ( 12-15 mg/gün).
Antioksidan vitaminler: Serbest radikaller hücre membranlarına hasar verdiği için diyet antioksidan vitaminlerden ( A, C, E) zengin olmalıdır. Bu nedenle her öğün taze meyve sebze tüketilmelidir.
47
Zollinger Ellison Sendromu (Gastrinoma) nedir?
Erkeklerde ve 25-50 yaşları arasında daha sık rastlanır. Ağrı. Diyare. Serum gastrin düzeylerinde artış (hastaların çoğunda pankreasta gastrin salgılayan tümör bulunur). Hemoraji, perforasyon ve obstrüksiyon sık görülür. TEDAVİ: cerrahi ve ilaç tedavisi
48
Mide kanseri nedir?
Mide dokusunda malignant hücre sayısının arttığı bir hastalıktır. Akciğer kanserinden sonra görülme sıklığı 2. sıradadı. Görülme sıklığı yaşla artmaktadır, en sık 60 yaş üstü görülür. Mide kanseri riski yüksek toplumların, nişasta bakımından yüksek ve kalitesiz protein içeren diyetler tükettiği ve taze meyve ve sebze yemeye yatkın olmadığı gösterilmiştir. Yüksek nişasta ve düşük proteinli diyet, midede asit katalizli nitrosasyonun lehine sonuçlanabilir ve mide mukozasında mekanik hasarlara neden olabilir Tuzun hipergastrinemi ve endojen mutasyonları indüklediği bilinmektedir ve bu da sonunda epitel hücre proliferasyonunu hızlandırarak parietal hücre kaybına ve gastrik kanser progresyonuna yol açar.
*Diyet nitrat gastrik asit ile kanserojen N-nitrozo bileşiklerine (NNC) dönüştürülür, böylece gastrik kanser riskini arttırır. Önceden oluşturulmuş NNC ve nitrosaminlerin az miktarda olgunlaşmış etler, kurutulmuş süt, çabuk çorbalar ve doğrudan alevle kurutulmuş kahve de dahil bazı besinlerde bulunabilir. WHO 2003; tuzlanmış yiyecekler ve tuzun Mide CA riskini muhtemelen arttırabileceği, sebze ve meyvelerin muhtemelen azaltabileceğini rapor etmiştir.
49
Mide kanseri bulguları?
İştahsızlık (özellikle ete karşı). Baş ağrısı. Mide bulantısı, midede dolgunluk. Pirozis. Hematemez, melena. Kilo kaybı. Anemi.
50
Mide kanserini önleme yolları?
*İyileştirilmiş sağlık ve hijyen. Diyet tuzunun kısıtlanması ve dengeli bir diyet (antioksidan bakımından zengin taze meyve ve sebzeler alımı içeren) Mide kanseri önleme için H. pylori enfeksiyonunun taranması ve tedavisini içeren makul bir program önerilmiştir. H. pylori enfeksiyonunun ortadan kaldırılması mide kanseri insidansını azaltmak için birincil bir kimyasal önleme stratejisi olarak kabul edilmektedir. Epidemiyolojik ve deneysel çalışmalardan elde edilen sonuçlar, gastrik karsinogenezi önlemede antioksidan besin maddelerinin önemli bir etkisine işaret etmektedir. Mide kanserinin yaygın olduğu hastalarda antioksidan askorbik asit ve vitamin E'nin plazma seviyelerinin düşük olduğu bulunmuştur. Gastrik kanseri olan hastaların, yetersiz antioksidan potansiyelinin bir sonucu olarak, reaktif oksijene bağlı lipid peroksidasyonuna daha duyarlı olduğunu göstermiştir .
Özellikle, C vitamininin nitratların N-nitrozo bileşiklerine (NNC) dönüştürülmesini engelleyerek ve deney hayvanlarında tümör indüksiyonunu geciktirerek mide kanseri gelişimini önlediği bildirilmiştir.
51
Gastrik cerrahi sonrası beslenme nasıl olur?
Operasyon sonrası 24-48 saat buz parçaları alınır. Bazıları, ılık suyu, buz parçalarından veya soğuk sudan daha iyi tolere edebilirler. Çorba, etsuyu, tatlandırılmamış jelatin, dilue edilmiş tatlandırılmamış meyve suyu gibi berrak sıvı diyet. Postgastrektomi diyeti ve tolere edildikçe genel diyete geçiş yapılır. Demir, B12, ve folik asit durumu izlenir.
52
Gastrektomide beslenme tedavisi
Diyet yağı azaltılır. Az az, sık sık beslenir. Sıvılar ara öğünlerde. KH olarak polisakkaritler. Hacmi az besinler. Ca, Fe, folik asit, B12, D vitamini diyet veya preparat şeklinde takviye edilir.
53
Dumping Sendromu nedir?
Mide ameliyatlarından sonra ortaya çıkar. Orta yaş üzerinde ve kadınlarda daha çok görülmektedir. %5-40. Duedonum ve jejunumdaki hipertonik muhtevanın hızla boşalmasına kompleks fizyolojik yanıttır. Dumping sendromu, total veya subtotal gastrektominin bir sonucu olarak oluşur ve abdominal distansiyon, şişkinlik, geğirme, gaz, ağrı, diyare, ve reaktif hipoglisemi gibi sistemik sistemlerdeki ciddi semptomlarla birlikte oluşur. Besinler birden bağırsağa girince bağırsak damarları genişler, bağırsağa kan dolar, beyin damarlarında kanlanma azalır. Besinlerin bağırsağa geçip emilmesi sonucunda hiperglisemi insülin salınımı artar hipoglisemi görülür. Ameliyat sonrası görülen anemi bağırsak mukozası ve kaslarının irritabilitesine neden olur.
Besinler sindirilmeden bağırsağa geçtiği için alerjik reaksiyon görülür ?
54
Dumping Sendromunda TBT
Erken ve geç dumping sendromlarının başlamasını önlemek. Öncelikle, bütün hipertonik, konsantre tatlılardan kaçınmak gerekir. Yemek yemeye (oral beslenmede) açık sıvılardan başlanmalıdır. İlk yemek protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşmalı, fakat aynı anda sadece 1-2 besin alınmalıdır. Hastalarda başlangıçta laktoz intoleransı olabilir. Her gün 5- 6 öğün olacak şekilde yavaş yavaş bir geçiş yapılmalıdır. Katı besin yenildikten 30 dakika ile 1 saat sonra sıvı tüketilmelidir. Gastrik boşalmayı geciktirmek için ve diyarenin tedavisinde fonksiyonel posanın ilave edilmesi de göz önünde bulundurulmalıdır.
Günde 6-8 öğün yemek yenilmeli. Yüksek protein, orta yağlı besinler önerilir. Ana öğünler ara öğünlere paylaştırılmalı. Şeker kullanımı azaltılmalı. Yemek sırasında sıvı alınmamalı, yemeklerden 30 dakika önce veya sonra alınmalı. Çok soğuk besinler uyarıcı olduğundan verilmemeli.
55
30-30-30 kuralı nedir?
Sıvı ve katı yiyecekler arası en az 30 dakika olmalı. Yemekler en az 30 dakikada yenmeli. Her lokma 30 defa çiğnenmeli.
56
Kolesistokinin
Safra kesesinin kasılarak safranın duodenuma boşalmasını stimüle eder.
57
Sekretin
Pankreasta bikarbonat üretimini stimüle eder. Bikarbonat, asidik “kimus” un nötralize olmasını sağlar.
58
Konstipasyon nedir?
Konstipasyon kavramı, defekasyon sayısında azalma, sert dışkı ve zor boşaltım ile ilgilidir. Konstipasyon, genellikle dışkının kalın bağırsak ve anorektal bölgede ilerlemesiyle ilgili bozukluktan kaynaklanır. Konstipasyon çeşitli hastalıklar, ilaçlar ve kişisel alışkanlıklardan kaynaklanır. Normal defekasyon sayısı günde 2 veya 3 kez ile haftada 1 kez arasındadır.
59
Konstipasyon Tedavisi
Fiziksel aktivite için mümkün olduğu kadar cesaretlendirin. Bağırsakların eğitimi: hastaların defekasyon için istekli olmasını, belirli saatlerde sabırla beklemesini öğrenmek. Konstipasyona katkıda bulunan bir ilaç tedavisi varsa değiştirin. Laksatifleri ve feçes yumuşatıcılarını akıllıca /mantıklı bir şekilde kullanılmasını sağlamak. Fisilyum (metamucil) ve pektin gibi feçesi arttıran ajanları kullanmak.
60
Besin tüketim kaydından posanın pratik hesabı nasıl yapılır?
Tüketilen meyve ve sebzelerin porsiyon sayıları 1.5 ile çarpılır. Tam tahılların tüketilen porsiyon miktarları 2.5 ile çarpılır. Rafine edilmiş tahılların porsiyon miktarı 1.0 ile çarpılır. Sert Kabuklu meyveler, kurubaklagiller, tohumlar ve yüksek posalı kahvaltılık tahıllar da ilave edilir.
61
Konstipasyonda TBT
Nedene yönelik tedavi gerekir. Uygunsa yüksek posalı diyet kullanılır. İlaçtan kaynaklanıyorsa, diyet tedavisine direnç gösterir. 1500-2000 cc sıvı alınmalı Fiziksel aktivite arttırılmalı.
Bol posalı diyet (14 g/1000 kkal); Barsak lümenindeki basıncı azaltır. Barsak çapını genişletir, bağırsak hareketlerini arttırır. Su emilimini arttırarak bağırsağa su çekilmesine neden olur. Dışkının hacmini ve yumuşaklığını arttırır.
62
Konstipasyonda genel öneriler
Konstipasyona neyin neden olabileceğini tespit edin: ilaçların yan etkisi, yetersiz posa veya sıvı alımı vb. Günde en az 1,5-2 litre (6-8 bardak) su tüketin. Yavaş yavaş günlük posa alımınızı arttırın (25-38 g), bir anda ani artırımlar karın kramplarına, gaz sancılarına neden olabilir. Tam tahıl karbonhidratları tercih edin. Meyve-sebze tüketiminizi artırın, özellikle mercimek, mısır, fasulye, kuru erik, hurma ve incir posadan zengindir. Posadan zengin besinler; kurubaklagiller, tahıllar, sebze ve meyveler Kepekli ekmek, tahıllar ve kurubaklagiller sık tüketilmeli. 5 porsiyon sebze-meyve/gün. Erik, üzüm, kayısı, incir hoşaf-komposto içilmeli. Kuru erik içindeki difenil izatın laksatif etkisi var. Ara öğünlerde posa içeriği yüksek tercihler yapın. Kuru meyve, sert kabuklu meyveler, tam tahıllı atıştırmalıklar. Hareketinizi mümkün olduğu kadar artırın. Defekasyon isteğinizi görmezden gelmeyin. Yaşam tarzı ve beslenme değişikliklerinin etki göstermesi 4 haftaya kadar sürebilir.
63
Diyare nedir?
Diyare, bağırsak içeriğinin ince bağırsaktan geçişinin hızlanması, gıda maddelerinin enzimatik sindiriminin azalması, sıvı ve besin maddelerinin emiliminin azalması, GI kanalına sıvı salgılanmasının artması veya eksüdatif kayıplar olduğunda ortaya çıkar.
DSÖ’ye göre günde 3’ten fazla dışkılama, miktarında ve hacminde artış.
*Dışkının miktarında artma ( > 300-400 g)
* Dışkının sıvı içeriğinde artma
* Dışkının kıvamında azalma
* Dışkılama sıklığında artış
64
standart oral rehidrasyon solüsyonu reçetesi
1 litre steril su içine; 1/3-2/3 TK tuz, 3/4 TK sodyum bikarbonat, 1/3 TK potasyum klorid, 1-1/3 YK şeker
65
Diyare TBT
Amaç; Kaybolan su ve elektrolitleri yerine koymak.
Enerji, CHO, Protein yeterli. Yağ sınırlı (barsaklardan geçisi hızlandırır) % 20-25. Posa kısıtlanır (barsak peristaltizmini-hareketini arttırır). Su ve elektrolitler yüksek verilir. Şeker alkolleri, laktoz, fruktoz ve fazla miktarda sükroz osmotik diyareyi kötüleştirebileceğinden kısıtlama yapılabilir.
Gastrointestinal motilitenin azalması için;
Basit KH’lardan (laktoz, sukroz, veya fruktoz) ve şeker alkollerinden (sorbitol, ksilitol veya mannitol) zengin olan besinlerden ve içeceklerden kaçınılmalıdır. Kafein içeren ürünlerden sakınılmalıdır. Alkollü içeceklerden sakınılmalıdır. Sert kabuklu meyveler, fasulye, mısır, kurubaklagiller, brokoli, karnabahar ve lahana gibi yüksek posalı ve gaz oluşturan besinlerden sakınılmalıdır.
66
Çölyak Hastalığı nedir?
Arpa,buğday, çavdarda bulunan glutene karşı gelişen ince bağırsağın otoimmün hastalığıdır. Genellikle çocukluk döneminde görüldüğü düşünülse de ileri yaşlarda da görülebilmektedir. Genetik ve çevresel etmenler nedeniyle gelişir. İnce bağırsak harabiyeti ve emilim bozukluğuna yol açan bir hastalıktır. Tanı koyma gecikebilmektedir.
İntestinal mukozadaki villilerin hasarı ile sonuçlanır – villüslerde atrofi (silinme,yüzeyin azalması) ve yassılaşma. Bütün besin öğelerinin potansiyel veya gerçek malabsorbsiyonu.
Dermatitis herpetiformis, Tip 1 diyabet, Demir eksikliği anemisi, Kemik mineral kaybı, Kas zayıflığı, Polinöropati, Folliküler hiperkeratozis , Lenfoma ve diğer malinitelerin riski artar.
67
Çölyak hastalığının seyri nasıldır?
Gluten içeren gıda alımı. Gluten duyarlı T hücreleri inflamatuar cevap. Doku transglutaminaz salınır. Aşırı uyarılmaya bağlı incebağırsak yapısının bozulması. Vücudun gereksinim duyduğu besin ögelerinin emilim bozukluğu.
68
Çölyak Hastalığında TBT
Çölyak hastalığında oluşan malabsorbsiyon nedeniyle, B6, B12, D vitamini, kalsiyum, demir, folik asit ve kısa zincirli yağ asitleri gibi birçok besin öğesinde azalma mevcuttur. Çölyak hastalığının tek tedavisi glutensiz diyettir! Elektrolit ve sıvı replasmanı (akut faz). Gerektiğinde vitamin ve mineral suplementasyonu (kalsiyum, vitamin D, vitamin K, demir, folat, B12, A & E vitaminleri). Gluten kaynağı olan besinler diyetten çıkarılır (buğday, çavdar, arpa, yulaf). Yerine mısır, patates, pirinç, soya fasulyesi, tapyoka, ve arorat nişastası. Bira, tahıl ve malt içecekleri de yasaklanır. Hastalar, bu hastalık ve tedavisi ile ilgili olarak diyetisyeni görmelidirler.
Problemli olan gıdaların içeriği, etiketleri dikkatlice okunmalıdır. Eser miktarlarda olan gluten bile problem olabilir. Dolgu maddesi, kıvam vericiler, salata sosları, salça ve soslar, kabartma tozları, sebze proteinlerini içeren katkı maddeleri de problem olabilir.
69
Gluten miktarı
Normal bir diyet günlük 10-40 g Gluten içerir. Çölyak Hastaları için maksimum günlük gluten dozu 20-50 mg’dır. 1 dilim ekmek 4800 mg glten içerir. Bu durumda 1 dilim ekmeğin 1/96’sı çölyak hastaları için güvenlidir. Glutensiz diyet: 10-50 mg gluten / gün. Glutensiz gıda: İçeriğindeki gluten miktarı 20 mg’yi geçmez demektir.
70
Tropikal Sprue nedir?
Sebebi bilinmeyen; muhtemel infeksiyon kaynaklı. Çölyak Hastalığını taklit eder. Villüslerde atrofi ve inflamasyon ile sonuçlanır. Belirtiler: Diyare, anoreksiya, abdominal şişkinlik * İlaç: Tetrasiklin, folat 5 mg/gün, intramusküler B12
71
Laktoz İntoleransı nedir?
Diyareye neden olabilir. Laktaz enziminin yetersizliğine bağlı olarak disakkaritlerden laktoz (süt şekeri) sindirilemez. Bu durum “süt alerjisi” değildir. Tedavi : Laktoz intoleransı olan bireylerin laktoz içermeyen süt ve ürünlerini tüketmeleri veya yemeklerle birlikte laktoz tabletleri kullanmaları önerilir. Peynir ve yoğurt daha iyi tolere edilebilir.
72
Laktoz intoleransı tanısı nasıl konur?
*Laktoz solunum hidrojen testi : Başlangıçta, solunum hidrojen konsantrasyonu ölçülür. Hastalar, 25-50 gram laktoz tüketirler. Solunum hidrojen konsantrasyonu 3-8 saat içinde yeniden ölçülür. >20 ppm lik bir yükselme laktoz malabsorpsiyonunu gösterir (% 90 duyarlılık).
*Laktoz tolerans testi: 8 saatlik açlıktan sonra başlangıç serum glikozu ölçülür. Hasta, 50-100 gram laktozu tüketir. Serum kan glukoz düzeyi laktoz tüketiminden sonraki 30., 60., ve 90. dakikalarda ölçülür. Kan şekerinde hiçbir yükselmenin olmaması laktoz malabsorpsiyonunun göstergesidir (Pagana, 2004).
73
Laktoz İntoleransı TBT
Laktaz enzim yetersizliği olan pek çok kişi özellikle öğünlerle alınan veya mayalanmış ürünlerle (yoğurt, peynir) alınan çok küçük miktarlarda laktozu belirti vermeksizin tolere edebilirler. Laktaz enzimi (preparat olarak) veya “laktozsuz süt, laktaz süt” gibi laktaz ilave edilmiş besinler kullanılabilir. Süt proteini alerjisinden farklıdır; alerji için diyetten süt ve ürünlerinin tamamen çıkarmak gerekir.
Laktozu olmayan veya laktozu azaltılmış sütleri denemek. Süt içerken, laktaz enzim ilaçları (damla vb.) kullanmak, ancak, bu ilaçlar, sütün içilmesinden en azından 24 saat önce konulmalıdır ya da süt ürünlerini yemeden önce laktaz tabletleri almak. Eski kaşar gibi peynirler, doğal olarak işlem görmüş peynirlerden daha düşük laktoz içerir. Yoğurtun içerdiği bakteriler nedeniyle laktoz azaldığı için sindirimi daha kolay olur. Krema fermente edilmiş süt ürünlerinden daha kolay tolere edilebilir.
En iyi strateji her seferinde maksimum 2-5 gram laktoz ilave edilmesidir.
74
Sorbitol intoleransı tedavi
Diyabetik ürünler (reçel, dondurma, çikolata). Şekersiz sakızlar. Yapay tatlandırıcılı tabletler. Diyette azaltılır veya çıkartılır.
75
Pankreatik yetersizlik nedir ve tedavisi?
Pankreatik enzimler (lipaz, amilaz, tripsin, kimotripsin) protein, karbonhidrat ve yağ sindirimi için gereklidir. Pankreatik yetersizlik bu enzimlerin pankreasta üretiminin azalmasından kaynaklanır. Pankreatik yetersizliğin sebepleri kronik pankreatit, pankreatik karsinoma, pankreas rezeksiyonu ve kistik fibrozistir. Pankreatik yetersizlikte tüm nutrientlerin sindirimi kötüdür. Fakat ana problem yağlardır. Çünkü tükrük salgısında ve fırçamsı kenarda karbonhidrat ve proteinleri parçalayan enzimler vardır ancak yağları parçalayan enzim yoktur.
Tedavi; Enzim tedavisi ile birlikte az yağlı, yüksek protein-CHO içeren diyet. Vitamin yetersizliği varsa yağda eriyen vitaminler (ADEK) ek olarak verilmelidir.
76
Crohn Hastalığı
* GİS herhangi bir bölümünde oluşur
* Segmental
* Mukozanın bütün katmanlarını kapsar
* Steatore sıklıkla görülür
* Striktürler ve fistül yaygındır
* Yavaş ilerler
* Malignite nadirdir.
77
Ülseratif Kolit
* Kolonda ve rektumda daha fazla oluşur
* Süreklidir
* Mukoza ve submukozada oluşur.
* Steatore yoktur
* Striktür ve fistül nadirdir
* Remisyon ve nüksler
* Malignite yaygındır
78
Crohn hastalığı tutulum şekilleri nelerdir?
Kolon tutulmuşsa; elektrolit yetersizliği. Distal ileum-terminal ileum tutulmuşsa; safra tuzları, yağ, yağda eriyen vitaminlerin emiliminde bozukluk. İleum 90 cm’den fazla disfonksiyone ise; B12 vitamininin emiliminde bozukluk. Jejunal kısım tutulmuşsa; CHO emiliminde bozukluk.
79
Crohn hastalığı TBT
* Az yağlı (MCT) (glutamin?)
* Omega 3
* Az posalı
* Çözünür posa +
* Bol proteinli (1-1,5 g/kg)
* Vitamin ve mineraller yüksek
* A, E, D, K vitaminleri, B1, B2, B6, folik asit, Se.
* Laktoz intoleransı, gluten intoleransı
* Bazı hastalarda buğday, mısır, pirinç, turunçgil ve süt ürünleri semptomları arttırdığı için deneyerek verilmelidir.
80
Crohn hastalığı sakıncalı besinler nelerdir?
Alkol
Baharat (acılı)
Koyu çay
Kahve
Kızartma, kavurma
Yağlı besinler
Sıcak, soğuk besinler
Çiğ sebze ve meyve tüketimi azaltılmalı
81
Ülseratif Kolit TBT
Malnütrisyon!
Anoreksiya, Bulantı – kusma, Diyare, Ateş
TPN (2 yada daha uzun süre akut dönemde) veya Enteral Beslenme
Oral:
Az posalı.
Bol proteinli (%15-20), enerjisi yüksek.
Az yağlı, MCT - balık yağı (+).
Vitaminì , mineralì.
Az az, sık sık.
Süt intoleransı var ise yoğurt tercih edilir.
82
IBH’da TBT (Akut)
* Az kalıntı bırakan düşük posalı sıvı diyet. Parenteral beslenme ile “Bağırsakların Dinlendirilmesi” Enteral beslenme, remisyonu indüklemek için daha başarılı olabilir. Diyet bireysel olarak tolere edilebilir: Diyareyi azaltmak için minimal kalıntı. Obstrüksiyonu önlemek için azaltılmış posa. Az ve sık sık beslenme. Suplemanlar, yağ malabsorpsiyonu için MCT.
83
IBH’da TBT (Kronik):
* Oral suplemanlarla desteklenmiş yüksek protein, yüksek kalorili diyet. Demir, kalsiyum, selenyum, folat, thiamin, riboflavin, piridoksin, vitamin B12, çinko, magnezyum, A, D, E vitaminlerinin durumunu monitörize etmek, gerekli durumlarda takviye yapmak. Tolere edilirse normal posalı diyet. Gerekli olmayan kısıtlamalardan kaçınmak.
84
IBH'de remisyon döneminde beslenme önerileri nelerdir?
* Hastalar, hali hazırdaki gastrointestinal fonksiyonlara adapte olurken, ağırlıklarını korumak ve besin öğesi depolarını yerine koymak için maksimum enerji ve protein almak zorundadırlar. Okzalattan yüksek besinlerden sakınmak: Crohn’lu kişiler, yağ malabsorbsiyonu / kalsiyum kaybına bağlı okzalat taşları için büyük risk altındadırlar. Antioksidan alımı arttırmak. Probiotik ve prebiotikleri kullanmak.
85
İrritabl Bağırsak Sendromu – Spastik Kolon (İBS) nedir?
*Hastalık değil – sendromdur
* Abdominal ağrı, kanama, anormal barsak hareketleri
Dönüşümlü/değişimli olarak diyare, konstipasyon
Abdominal ağrı, defekasyonun rahatlaması
Kanama, aşırı gaz hissi
Eksik tahliye hissi Rektal ağrı, feçes içinde mukus.
86
IBS TBT
Beslenme durumunun iyi değerlendirilmesi; 7 günlük besin tüketim kaydı ile tüketilen besinlerin ve sıvıların tam değerlendirilmesi. Enerji ve besin öğeleri gereksinimlere göre verilir. Az yağlı diyet (yağ bağırsak hareketlerini artırır-kolesistokinin) Posa;
* Konstipasyon var ise; 20-30 g diyet posası/gün. Diyare var ise; az posalı diyet.
Sıkıntı veren besinlerden maddelerden kaçınmak. Süt, süt ürünleri (laktoz) sadece laktaz yetersizliğinin varlığında. Yağlı besinler. Gaz-oluşturan besinler, içecekler. Kafein, alkol. Sorbitol, fruktoz, xylitol ve mannitol diyareye neden olabilir.
Dinlenme ortamında, belirli zamanlarda, az miktarlarda ve sık olarak yemek yemek. Diyete aşamalı posa eklemek. 20 – 30 g/gün. Posa suplemanları destek olabilir (fisilyum). Sıvı :2 – 3 kat /posa supp. Düzenli fiziksel aktivite stresi azaltır.
87
FODMAP nedir?
FODMAP terimi, fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin kısaltılmasıdır. FODMAP’ler kısa zincirli karbonhidratlardır. Az emilirler, küçük olması sebebiyle osmotik olarak aktiftirler ve kısa zincirli olmaları sebebiyle hızlı fermente edilirler. Bu yüzden FODMAP’lerin alımı bağırsak semptomlarının başlamasının tetiklenmesinde, önemli rol oynar.
Karbonhidratlar; şekerler (monosakkarit ve disakkarit), şeker alkolleri (sorbitol,ksilitol), oligosakkaritler (galakto-oligosakkarit) ve polisakkaritler olarak gruplandırılabilir. Karbonhidratların emilimi tükrükteki amilaz, pankreatik amilaz ve fırçamsı kenardaki disakkaridazlar ile sindirim işlemlerinden sonra başlar. Kısa zincirli karbonhidratların emiliminde bu enzimler kadar taşıyıcı kanalların sayısı da önemlidir. Bazı karbonhidratlar ince bağırsakta sindirilemez ve dolayısıyla emilemez. Örneğin ince barsakta oligosakkaritleri sindirmek için yeterli enzim yoktur. Bu galaktooligosakkaritler soğan, sarımsak, baklagiller gibi besinlerde bulunur. Sindirilemeyen bu bileşikler kalın bağırsağa geçerler ve burada bakteriler tarafından besin kaynağı olarak kullanılırlar .
88
FODMAP diyeti nedir?
FODMAP Diyet 3 katı evreden oluşur: Eliminasyon, Yeniden Giriş ve Sürdürme
* Eliminasyon fazı = Düşük FODMAP diyeti uygulanır. 2-4 hafta sürer. Eğer semptomlar azalırsa bu fazdan sonra diğer faza geçilir.
Yeniden Giriş Fazı = Semptomların azalmasına bağlı olarak yüksek FODMAP içeren besin gruplarındaki besinler diyetisyen kontrolü altında tek tek denenir.
Sürdürme Fazı = Sonunda kişiye özgü bir düşük FODMAP diyet listesi oluşturulur.
FODMAP diyetinin, IBS hastalarında şişkinlik, abdominal kramplar, bulantı, flatulans semptomları ve anksiyetede önemli ölçüde iyileşmeye yol açtığı belirtilmektedir.
89
Divertikülozis (Kolonun Divertüküler Hastalığı) nedir?
Divertikülozis: Daha çok kalın bağırsakta görülen, sarkma veya genişlemelerdir (dejenerasyon). Dejenerasyonun inflamasyonu divertikülozis olarak adlandırılır.
Tedavi: Gerekli miktarda sıvı alımıyla beraber yüksek oranda posa tüketimi veya cerrahi rezeksiyon uygulamasıdır.
90
Divertikülozis nedenleri?
* İntraabdominal basınç artışı * Kolon duvarında zayıf odağın oluşu * Şişmanlık * Yaşlılık * Kolon kaslarında dejenerasyon * Bakteriyel enfeksiyon
91
Divertikül: Akut TBT
Hasta akut olarak hastalandı ise, elemental diyeti kullanmak. Sıvı diyete geçişi hızla sağlamak. Baharatsız ve posasız yumuşak diyetle başlamak. Yeterli protein ve demir alımını sağlamak. İnflamasyon azaldıkça normal posa alımına yavaş yavaş geçmek. Düşük yağlı diyet de yararlı olabilir.
92
Divertikül: Kronik TBT
Yüksek Posalı diyete tedrici geçiş. Fisilyum, metilselüloz gibi suplemanlar yararlı olabilir. Yüksek posalı diyetle birlikte su alımı 2 – 3 kat arttırılmalı. Düşük Yağlı Diyet yardımcı olabilir (?). Tohumlar, sert kabuklu meyveler ve sebzelerin kabuklarından sakınılmalı.
93
Kolon kanseri nedir?
Posa içeriği yüksek sebzeler ve düzenli fiziksel aktivite kolon kanseri riskinin azaltılmasında önemli etmenlerdir. Sebze posası karsinojen maddeleri bağlayarak ve bağırsak pasajını hızlandırarak zararlı olma olasılığını azaltıcı bir özelliğe sahiptir. Posanın kolon bakterileri tarafından fermentasyona uğraması sonucu kolon pH’sı düşer bu ortamda karsinojen maddeler inaktif olurlar.
94
İleostomi ve Kolostomi nedir?
İntestinal traktusa vücut yüzeyinden açılan cerrahi oluşum = “stoma” =ağız. İnce barsağın bozulmamış bölümünden defekasyona izin verilir. “İleostomi” = İnce barsağın iç ortamının dışarıya çıkarılması (kolonun tamamı, rektum, anüs dahil). “Kolostomi” = Kalın barsağın iç ortamının (rektum, anüs, kolonun) stoma vasıtası ile karın dışına çıkarılması.
* Bazen geçicidir. Stomadan çıkış lokasyona bağlıdır. İleostomi çıkışı sıvı. Kolostomi çıkışı daha katı, daha güzel kokulu olacaktır.
95
İleostomi ve Kolostomi TBT
* Düzenli yemek yenmeli,uzun süreli açlıklar ve tek seferde fazla beslenme önerilmez. Günde 2-2,5 lt. su tüketimi, Tıkanmalardan kaçınmak için besinler iyice çiğnenmeli, * Ameliyat sonrası yeni yiyecekler az az teker teker denenmelidir. Konstipasyon durumunda sıvı, posa, mineral, vitamin dengesini sağlamak için günde sebze-meyve tüketimi attırılabilir. Konstipasyon durumunda tam tahıl, buğday unlu besinler, ekmek gibi posadan zengin besinler seçilmelidir (Günlük alınması gereken posa miktarı 25-30 g’dır). Ameliyat sonrası vitamin-mineral takibi yapılmalıdır.
İleostomilerde suyu ve tuzu arttırmak. Hastanın normal, iyi fonksiyon gören ileostomisi varsa, hasta genellikle beslenme açısından tükenme noktasında değildir – Enerji alımındaki ihtiyaç yüksek değildir. Terminal ileumun rezeksiyonu B12 suplementasyonunu gerektirir.
* Gaz oluşumuna ve gaz yutulmasına neden olabilecek davranışlardan kaçınılmalı: Sakız çiğnemek, İçerken pipet kullanımı, karbonatlı içecekler. Sigara içmek. Tütün çiğnemek. Hızlı yemek.
* Kokuyu azaltacak aşağıdaki besinleri ilave edin. Tereyağı. Maydanoz. Yoğurt. Kefir. Kızılcık suyu
Sebze & meyvelerin kısıtlanması dolayısı ile vitamin C ihtiyacı artabilir. Çok posalı sebzelerden kaçınmak ve çok iyi çiğnemek gerekir. Bireysel toleranslar: bireysel anlamda koku veya gaz olursa bu konu ile ile ilgili beslenme kuralları geçerlidir. Fazla miktarda ileostomi çıkışı (boşaltımı) için aşağıdaki öneriler geçerlidir; çözünebilir posa kullanmak (yulaf, elma püresi, muz, pirinç); yağda eriyen vitaminleri monitorize etmek.
96
Kolostomide beslenme önerileri nelerdir?
* Düzenli yemek yenmeli,uzun süreli açlıklar ve tek seferde fazla beslenme önerilmez. Günde 2-2,5 lt. su tüketimi,.Tıkanmalardan kaçınmak için besinler iyice çiğnenmeli. Ameliyat sonrası yeni yiyecekler az az teker teker denenmelidir. Konstipasyon durumunda sıvı, posa, mineral, vitamin dengesini sağlamak için günde sebze-meyve tüketimi attırılabilir. Konstipasyon durumunda tam tahıl, buğday unlu besinler, ekmek gibi posadan zengin besinler seçilmelidir (Günlük alınması gereken posa miktarı 25-30 g’dır). Ameliyat sonrası vitamin-mineral takibi yapılmalıdır.
97
Kokuya neden olan yiyecekler?
Yumurta, Bazı baharatlar: köri, kimyon, pul biber. Sarımsak, soğan. Balık Kuşkonmaz. Alkol.
Kokuyu azaltabilen besinler: maydanoz, yoğurt, ayran.
98
Gaz yapan yiyecekler?
Bira/gazlı içecekler, Süt , Soğan, Salatalık, Mantar, Kurubaklagiller, Turpgiller ailesi (lahana,brokoli, karnabahar, karalahana, brüksel lahanası).
99
İshal durumunda ne yapılmalı?
İshal durumunda yağlı, şekerli, baharatlı, yüksek posalı besinlerden kaçınılmalı, ishale uygun besinler seçilmelidir. Bunlardan bazıları; Kabuksuz elma püresi, Muz, Peynir, Makarna, Pirinç, Patates, Tapyoka (nişasta) vb.
100
Kısa Bağırsak Sendromu nedir?
Özellikle kronik enflamasyona bağlı olarak ince bağırsağın farklı bölgelerden ya da tek bölgeden 100-200cm rezeksiyonuna bağlı intestinal yetmezlikle gelişir.
101
Kısa bağırsak sendromu beslenme türleri?
* Erken dönemde 100cm’den az İnce B. + Kolon yok (60cm’den az İnce B. + Kolon var) : TPN desteği kullanılır.
* 100cm’den fazla İnce B+ Kolon var : erken dönemde TPN,yavaşça EN’ye geçi
* 180 cm’den fazla İnce B. Var+Kolon var, rezeksiyon ciddi değil: TPN’ye ihtiyaç duyulmaz,hastaya göre değişmekle beraber EN. Oral beslenme ve gerekiyorsa destekler.
102
Kısa bağırsak sendromu ve dönemlere göre beslenme
1-Erken Dönemde Beslenme
* Malabsorpsiyona bağlı Diyare
* Sıvı Elektrolit kaybı
* Operasyona göre değişmekle beraber Oral alım ve EN riskli,TPN ile başlanabiliyor.
* 1-3hafta sürebilir.
2-Bağırsak Adaptasyon Dönemi
* Bağırsak fonksiyonlarının geri dönmesi izlenir (Motilite artışı,gaz çıkışı vs.)
* EN bu dönemde önemli,mukozal iyileşmeyi sağlıyor,villüs gelişimi ve emilimi destekliyor.
* Dışkı çıkış miktarına göre oral alım düşünülebilir.
* Operasyon türüne göre 1ay-6ay sürebilir
3.Evre Uzamış/İdame Dönemi
* İntestinal adaptasyon eskiye dönemeye başlar.
* Tamamen oral beslenmeye geçilebilir.
* R3 Remisyon dönemi diyeti
103
REKTAL CERRAHİ – Hemoroidektom beslenme
Açık sıvı, posasız diyet. Süt diyetten çıkarılır. Acı baharat verilmez. Meyve ve sebzeler yerine suları verilir (asitli meyveler hariç). Beyaz ekmek verilir.
Elemental formüla.
Zamanla normal beslenmeye geçilir – yeterli sıvı + bol posa
