Filozofia Flashcards
Kto wprowadził termin metafizyka do języka?
Termin metafizyka wprowadził do języka Andronikos z Rodos. Uczony ten uporządkował pisma Arystotelesa, dzieląc je na kilka grup tematycznych.
Co to jest metafizyka?
ta meta ta physica znaczy dosłownie “to co po fizyce”. Metafizyka czyli filozofia bytu, stawia pytania o najgłębsze podstawy rzeczywistości.
Jako metafizyka klasyczna/filoziofia pierwsza została ukonstytuowała przez Arystotelesa. Dziedzina wiedzy rozważająca byt jako byt oraz jego istotne właściwości i ostateczne przyczyny. Nazwę “metafizyka” najprawdopodobniej zaproponował Andronikos z Rodos.
Przedmiotem metafizyki jest zarówno byt jako taki, czyli po prostu świat w swoim istnieniu, jak i poszczególne byty. Bada absolutne podstawy bytu w odróżnieniu od nauk szczegółowych
Czym zajmuje się ontologia?
Nauka o metafizyce. Pyta ona czym jest świat, dlaczego swiat w ogóle istnieje, jakie czynniki sprawiają, że się nie obraca się on w nicość, jakim zasadom podlega. Jak możemy scharakteryzować byt, czy byt jest poznawalny, jakie różnice zachodzą pomiędzy poszczególnymi bytami.
Termin ontologia wprowadził Christian Wolf - metoda naukowa, która rozważa wszystkie zasady ludzkiego poznania, będąca próba ustalenia ogólnych zasad dotyczących bytu.
Jaka jest różnica między ontologią a metafizyką?
Ontologię rozumiano jako naukę o bycie jako całości, przez metafizykę natomiast naukę po poszczególnych fragmentach bytu (Bogu, duszy, świecie materialnym).
Roman Ingarden mianem metafizyki określał naukę o każdym możliwym bycie (bez względu czy on aktualnie istnieje), mianem otologii natomiast naukę o konkretnym, istniejącym aktualnie bycie. Jest zatem tożsama z arystotelesowską filozofią pierwszą. Nauka ta nie przyjmuje żadnych założeń, jest najbardziej podstawową refleksją filozoficzną.
Czym jest teologia?
Filozofia Boga, która zajmuje się wyjaśnianiem ostatecznych przyczyn świata, jej celem jest zatem częściowo tożsamym z celem metafizyki. Zajmuje się poznaniem pierwszej przyczyny bytu, czyli bytu doskonałego w jego relacjo do bytu niedoskonałego.
Jeśli uznamy że żaden by nie istnieje sam z siebie, wówczas dochodzimy do pojęcia bytu, który sam nie potrzebuje do swojego istnienia niczego poza samym sobą. Byt doskonały - Bóg. Pozostałe są niedoskonałe ponieważ nie mogą istnieć bez przyczyny.
Istnienie Boga jako przyczyny istnienia wszystkich bytów.
Wiara naturalna - zmierzająca do intelektualnego poznania Boga
Wiara nadnaturalna - oparta na osobistej więzi człowieka z Bogiem
Pięć dróg/argumentów przemawiających za istnieniem Boga wg Tomasza z Akwinu?
- Jeśli istnieje ruch to istnieje pierwszy Poruszyciel
- Jeśli każda rzecz ma swoją przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg
- Jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny, musi istnieć byt konieczny - Bóg
- Jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg
- Jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład świadczy o istnieniu Boga
Z czego skalda się byt?
Z formy i materii, istoty i istnienia, możności i aktu itd.
Każdy byt posiada pewien zestaw treści, które stanowią tożsamość
Aby określić byt trzeba wskazać jego istotę, czyli stwierdzić czym dana rzecz jest. Istotą człowieka jest człowieczństwo. Byt nie może mieć dwóch różnych istot, czy różnych “natur”. Byt posiada swoją tożsamość, która powoduję że nie może być innym bytem. Każdy byt może przestać istnieć, poza BYTEM KONIECZNYM, czyli pierwszą przyczyną istnienia bytów.
Jak George Berkeley postrzegał świat?
Postrzegał świat jako wytwór naszego umysłu. Cała rzeczywistość stanowi jedynie złudzenie wytwarzane przez umysł
Jakie są trzy cele główne metafizyki?
- opracowanie najbardziej ogólnej, uniwersalnej koncepcji całości bytu
- dąży do stworzenia wyczerpującej typologi bytów
- rozważa własności bytu, w tym w szczególności bytu pierwszego - Boga
Na czy polega niesprzeczność bytu?
By nie może jednocześnie istnieć i nieistnie. Gdyby tak było byłby wewnętrznie sprzeczny.
Na czym polega zasada wyłączonego środka bytu?
Byt istnieje albo nie istnieje. Byt nie może istnieć częściowo, albo trochę.
Na czym polega zasada racji dostatecznej bytu?
Każdy byt jest swoją własną racją, czyli swoim własnym uzasadnieniem. Zawiera wszystko co jest niezbędne do istnienia. Nie potrzebuje istnienia innych bytów, które stanowiłyby jego uzasadnienie.
Zasadę tę sformułował Leibniz - “nic nie dzieje się bez przyczyny”
Wymień cztery zasady pierwsze istnienia bytu?
- Zasada tożsamości
- Zasada niesprzeczności
- Zasada wyłączonego środka
- zasada racji dostatecznej
Co stanowi przyczynę bytu?
Arystoteles zwrócił uwagę, że każda rzecz musi mieć jakąś przyczynę, jeśli zatem byt istnieje, to jego istnienie również musi być wywołane działaniem jakiejś przyczyny.
Uważał, że przyczyną bytu może być tylko inny byt, a skoro przyczyną bytu jest byt, to ów inny byt ma z kolei własną przyczynę, która ma też własną…. Ponieważ nie może ten łańcuch iść w nieskończoność. Musi zatem istnieć jakaś przyczyna pierwotna.
Przyczyna ta musi istnieć odwiecznie, więc jest Bogiem
Czym się różni istota od istnienia?
Nie może istnieć byt, który nie miałby swojej istoty, czyli nie byłby jakimś konkretnym bytem, oraz byłby pozbawiony istnienia, wówczas bowiem po prostu byłby bytem.
Mimo że istnienie łączy się w bycie z istotą, to jednak nie jest ono czymś dla bytu koniecznym
Istnienie zjawia się i towarzyszy istocie jednak każdy byt może w każdej chwili przestać istnieć.
Intelektualnie potrafimy ująć istotę bytu, o którym wiemy, że nie może istnieć.
Co to są byty przygodne?
Takie, które same nie są swoją przyczyną. Istnieją ponieważ zostały powołane do istnienia przez pierwotną przyczynę.
Analizując byt konieczny, czyli pierwsza przyczynę doszedł do wniosku, że należy zgodzić się z poglądem, zgodnie z którym Bóg różni się od innych bytów tym, że do jego istoty należy istnienie. Kto doszedł do tego wniosku?
Św Tomasz z Akwinu
Jakie są dwa rodzaje pojęć bytu?
Pojęcia kategorialne i pojęcia transcendentne
Co to są pojęcia kategorialne?
Określają cechy bytu, czyli to co przysługuje pewnym bytom, a nie przysługuje innym. Do pojęć tych zaliczamy ilość, jakość, miejsce, czas, pozycję, posiadanie, stosunek względem innych bytów, działanie oraz doznawanie działania.
Inaczej mówić są to przypadłości. . Byt może te przypadłości tracić i zyskiwać, posiadać lub nie, nieprzestając być bytem. Nie są konieczne.
Co to są pojęcia transcendentalne?
Odnoszą się do tego co jest wspólne dla wszystkich bytów, wspólne zaś są właściwości przysługujące bytowi ze względu na jego istnienie, anie ze względu na jego jakość.
Do transcendentaliów zalicza się sam byt, przedmiot, jedność, substancje, prawdę, dobro i piękno.
Pojęcia transcendentalne - określone zasady:
- realność bytu
- wewnętrzna jedność czy też spójność
- poznawalność
- podmiot chcenia
- dobro polegające na tym ze byt istnieje
- piękno metafizyczne - zdolność do wyzwalania określonych przeżyć
Na czym polega racjonalność bytu?
znaczy, że byt, stając się przedmiotem poznania, pozwala się opisać w spróbuj zgodny z prawami logiki
Opisz sposób istnienia bytu wg Arystotelesa.
Arystoteles zauważył, że każdy byt znajduje się w określonym stanie, a więc posiada określone treści, które jednak traci w procesie zmiany, nabywając nowe treści.
Posiadanie określonych treści przez byt Arystoteles nazwał aktem, a zdolność przyswojenia sobie nowych treści, a tym samym zamiany tożsamości (istoty) określał jako możność.
Zadana zmiana nie może nastąpić bez przyczyny.
Zatem przejście od możności do aktu musi mieć jakąś zewnętrzną przyczynę.
Jakie są cztery przyczyny, które są w stanie spowodować ruch bytu wg Arystotelesa?
Przyczyna sprawcza - siła, która pociąga za sobą skutek w postaci istnienia bytu
Przyczyna celowa - jest tym co sprawia, że istota i istnienie łączą się w jedność tworząc byt
Przyczyna formalna - jest czynnikiem konstytuującym byt, sprawiającym, że posiada określone treści (formę)
Przyczyna materialna - dla zaistnienia bytu konieczne jest uprzednie istnienie możności, czyli podłoża, z którego byt wyłania się dzięki przyczynę sprawczej
Warunkiem powstania bytu jest łączne działanie wszystkich czterech przyczyn.
Jakie są założenia filozofii egzystencjonalnej Martina Heidegger’a?
Filozofia egzystencjonalna rozwinęła się wokół tezy, że istnienie człowieka różni się od istnienia innych bytów. Pojęcie egzystencji oznacza tutaj istnienie ludzkie.
W egzystencjjonalizmre żyć znaczy przeżywać czy też doznawać, jako świadome dokonywanie wyborów.
Człowiek wyróżnia świadomość własnej przemijalności. Jego bytowanie jest zwrócone ku śmierci, czyli ku niebytowi.
Czym się różni istnienie realne od istnienia intencjonalnego?
W sposób realny istnieją np przedmioty fizyczne, natomiast w sposób intencjonalny istnieją przedmioty świadomości.
Co to jest monizm i pluralizm metafizyczny?
Są to dwa odrębne podejścia do zdefiniowania ilości substancji z której składa się rzeczywistość.
Monizm metafizyczny zakłada że rzeczywistość złożona jest z jednego rodzaju substancji. m.in Permenides
Pluralizm metafizyczny zakłada, że jest wiele takich substancji.
Co zakładał Permenides w podejściu monizmu metafizycznego?
Sądził, że istnieją jedynie byty. Jeśli coś istnieje jest bytem. Nie ma zatem żadnej różnicy co do istoty bytów. Poza bytem jest tylko niebyt.
Co zakładał Spinoza w swojej koncepcji panteizmu, jako odmianie monizmu metafizycznego?
Sądził, że wszystko jest Bogiem i nie ma bytu który nie byłby formą istnienia Boga.
Co zakładał Hegel w swojej koncepcji rozumienia monizmu metafizycznego?
Hegel zakładał, że cała rzeczywistość jest Duchem, który się rozwija i ewoluuje
Co zakładał materializm w podejściu monizmu metafizycznego?
Materializm zakładał, że istnieje jedynie materia, a to co postrzegamy jako odrębne przedmioty, jest efektem intelektualnego ujęcia rzeczywistości przez umysł, a nie rzeczywistych różnic.
Jedyną podstawą bytu jest materia.
Zwolennik materializmu - Demokryt z Abdery - tłumaczył różnorodność świata odmiennym układem atomów.
co to jest materia w ujęciu metafizycznym?
Mówiąc o materii mamy na myśli ogólnie tworzywo, z którego składa się byt, nie zaś materię w sensie pierwiastków.
Jak materialiści postrzegali świadomość?
Materialista przyjmował, że materia, osiągnowszy odpowiedni poziom wewnętrznej organizacji, zyskuje zdolność myślenia, odczuwania i rozumienia samej siebie.
Można uznać, że świadomość jest jedynie złudzeniem, a w rzeczywistości istnieją jedynie nasze mózgi i zachodzące w nim procesy fizyczne
W starożytności rozróżniano materię “zwykłą” (czyli taką z której zbudowane są przedmioty) oraz “subtelną” (obdarzoną zdolnością myślenia).
Co zakładał pluralizm metafizyczny?
Pluralizm dopuszczał, że poszczególne byty zbudowane są z materii oraz z niesprowadzalnej do materii tworzywa. Te dwie lub więcej metafizycznych “treści” istnieje wewnątrz bytu w pełni harmonijnie.
Przykładem pluralizmu jest platońska nauka o ideach, zakładająca, że oprócz idei istnieje niedoskonała rzeczywistość materialna stanowiąca “odbicie idei”.
Arystoteles w każdym bycie wyróżniał to, co podlega ukształtowaniu (możności) oraz to co aktualizuje możność (czyli akt).
Leibniz zakładał, że świat składa się pojedynczych monad, z których każda jest odrębną substancją.
Co zakłada realizm metafizyczny?
Realizm zakłada, że byt istnieje niezależnie od tego czy jest przez kogokolwiek poznawany.
Można przyjąć, że świat jest wytworem umysłu lub jest to kunstrukt intelektualny.
Świat istnieje niezależnie od nas jako podmiotów poznających.
Wszystko musi mieć swoją przyczynę, także nasze postrzeżenia.
Rudolf Carnap zaproponowała by nie mówić o rzeczywistości jako konstrukcji filozoficzny, ale o rzeczywistości w sensie empirycznym - takim który można poznać zmysłami.
Co zakłada idealizm metafizyczny?
Termin ten odnosi się nie do istnienia lecz do możliwości poznania.
Termin ten wprowadził Platon. Wyróżniał istnienie przedmiotów jednostkowy i ogólnych (“idei”) , których nie postrzegamy zmysłowo, ale potrafimy je uchwycić intelektualnie np. “zwierzę”. Idee bytują jedynie w naszych umysłach i dla nas są jedyną dostępną rzeczywistością.
Zakłada, że poznajemy jedynie idee przedmiotów, a nie same przedmioty, a w dodatku idee te wytwarza nasz własny aparat poznawczy.
Dziś “idea” to “zjawisko”, “wyobrażenie”, “pojecie”
Wg zwolenników idealizmu istnieją tylko zjawiska (rozumiane jako pewne całości konstruowane przez umysł z danych zmysłowych). Wszystko to co postrzegamy i doświadczamy i wszystko co opisują nauki przyrodnicze. Dlatego zaliczamy do tego też materię (w sensie atomów i cząsteczek)
Czym się różnie idealizm metafizyczny od epistemologicznego?
Idealizm metafizyczny głosi, że istnieje tylko umysł i jego wytwory
Idealizm epistemologiczny głosi, że jedynie wytwory naszego umysły są poznawalne.
Co to jest mechaniczny idealizm?
Idealizm Jako wielki zegar, którego działanie można w pełni wyjaśnić, jeśli pozna się wszystkie szczegóły jego struktury.
Mechanizm wyklucza wolną wolę. Wyróżnili oni natomiast wśród innych bytów - świadomość, czyli myślące “ja”
Arche w filozofii Talesa
Tales był inicjatorem filozofii przyrody – jako pierwszy mówił o istnieniu jedynej zasady – przyczyny wszystkich istniejących rzeczy, uznając, że jest nią woda. Według Talesa zasada jest źródłem (początkiem) rzeczy, jak zarówno ich ujściem (końcem).
