Antropologia Flashcards
Co to jest antropologia filozoficzna?
filozofia człowiek i filozofia przyrody. Zaliczamy też do niej etykę i teorie poznania.
Chcąc zrozumieć człowieka należy zbadać składające się nań “elementy” oraz sposoby ich wzajemnego oddziaływania na siebie. Człowiek jako mechanizm, a zrozumienie jego “istoty” to zrozumienie działania tego mechanizmu.
Próba przedstawienia całościowej wizji człowieka.
Filozofia pyta o człowieka jako takiego, co sprawia, że różni się od całej reszty przyrody. Człowiek jako całość. Nauki szczegółowe pytają zaś jedynie o pewne zewnętrzne przejawy ludzkiej aktywności.
Jako odrębna dziedzina filozofii wyodrębniła się w XX wieku. Max Scheler
Jak człowiek był postrzegany historycznie?
Człowiek jako
- element przyrody
- istota racjonalna
- istota złożona z duszy i ciała
- istota zwrócona ku dobry
- istota posługująca się narzędziami
Kto podjął pierwsze rozważania o człowieku?
Pierwsze rozważania o człowieku podjęli w starożytnej Grecji SOFIŚCI (Protagoras). Nie była to jeszcze natomiast filozofia człowieka.
Sofiści uznali człowieka za “miarę wszystkich rzeczy”. Twierdzili, że skoro wszystko co wiemy o świecie jest naszym wytworem, to nie ma powodu, by postulować istnienia bytu od nas niezależnego.
Kto jako pierwszy zwrócił uwagę na odrębność człowieka od natury? dla kogo srał się głównym przedmiotem filozoficznych namysłów?
Sokrates
Sokrates uznał za najważniejsze dla filozofii odpowiedź na pytanie czym jest dobro i zło moralne. Co to jest dobre i jaka jest jego relacja wobec człowieka.
Od Sokratesa człowiek przestaje być częścią przyrody i staje się bytem zrozumiałym jedynie w odniesieniu do dobra.
Podstawowy współczynnikiem człowieczeństwa staje się zdolność do czynienia dobra.
Podejmował problemy etyczne. Pomijał rozważania metafizyczne.
Jak człowieka postrzegał Platon?
Uczeń Sokratesa. Uznał, że człowiek składa się z ciała i duszy. Ciał jako element niedoskonały, zmienny i przemijający. Dusza jako byt doskonały.
Każdy z tych elementów dąży do odrębnych celów. Stąd w naturze człowieka dwa pragnienia.
Uważał że powinniśmy dążyć do harmonii duszy i ciała. Przewaga jednego elementu jest źródłem chorób.
Uważał że rzeczywistość złożona jest z pierwiastka duchowego i materialnego. Zwierzęta i rośliny też posiadają duszę.
Co wg Arystotelesa wyróżnia człowieka od innych gatunków?
Dusza rozumna, dziękuj której jest zdolny do myślenia.
Zwierzęta i rośliny posiadają duszę warunkującą biologiczne przetrwanie.
Celem człowieka jest posługiwanie się rozumem, jako narzędziem poznania. Do doświadczania cielesnych przyjemności wystarczy dusza zwierzęca
Co to jest epistemologia?
teoria poznania – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie. „Co to jest poznanie i czym jest poznawanie? Wyjaśnianie praw dotyczących zarówno poznawania i tego, co jest poznane
Kto postrzegał materię jako całość zbudowaną z atomów?
Demokryt
Co to jest immoralizm?
Pogląd, który zakłada, że nie istnieje strefa wartości moralnych, a człowiek poszukujący odpowiedzi pytanie, jakimi zasadami ma się kierować w swoim postępowaniu, powinien odwołać się do kryteriów poza etycznych.
Stanowisko filozoficzne uważające za podstawę wszelkich ocen jedynie kryteria pozamoralne. Pogląd kwestionujący istniejące systemy etyczne i wzorce moralne, czasami wiążący się z zadaniem unieważnienia wszelkich wartości i postulatem stworzenia nowej etyki w miejsce starej. W wersji skrajnej (jako amoralizm) immoralizm domaga się w ogóle zniesienia wszelakiej etyki i moralnych ograniczeń jednostki.
Immoralizm współczesny postrzega człowieka jako istotę zależną jedynie od rzeczywistości przyrodniczej, a nie od świata wartości. Człowiek nie obowiązują zasady etyczne. Sam rozstrzyga co jest sprawiedliwe, sam ocenia.
Kto jako pierwszy spostrzegł, że człowieka od innych stworzeń odróżnia jego umiejętność odróżniania dobra od zła?
Sokrates
Co to jest relatywizm etyczny?
Przykład immoralizmu. Pogląd, że nie istnieje żadna racjonalna przesłanka pozwalająca uznać bezwzględne obowiązywanie reguł etycznych.
Teza mówiąca, że nie ma obiektywnych wartości.
Kto domagał się zniesienia wszystkich akceptowalnych dotychczas wartości i zastąpienia ich wartościami całkowicie nowymi?
Nietzsche. Był to przykład skrajnego immoralizmu.
Co to jest moralizm?
Podstawą moralizmu jest twierdzenie, że człowiek zależy nie tylko od otaczającego go przyrody, lecz także od świata wartości.
Obydwa te światy odkrywa dzięki zdolnościom poznawczym i obydwa wywierają na niego wpływ.
Kto sformułował definicję człowiek jako istoty myślącej (Animal rationale)?
Arystoteles
Co mówi koncepcja homo faber?
Homo faber, czyli człowiek wytwórczy. Istotą człowieczeństwa ma być zdolność do pracy, systematycznego, celowego wysiłku do przekształcania środowiska.
Jest to koncepcja dualistyczna - człowiek jest przeciwstawiony całej przyrodzie. Człowiek zmierza do podporządkowania świata.
Co zakłada monistyczna koncepcja mówiąca o stosunku człowieka do otaczającej go rzeczywistości przyrodniczej?
Koncepcja Monistyczna zakłada, ze człowiek stanowi element przyrody i może być zrozumiany jedynie jako taki właśnie element.
Człowiek ma zdolność myślenia, ale jest to jedynie różnica stopnia, a nie jakościowa. Jeśli eweolucja będzie postępować inne zwierzęta też mogą nabyć tą zdolność
Koncepcja przeciwna to dualizm.
Jak Sartre postrzegał człowieka?
Jako istotę wolną w sposób absolutny. Wolną też od wszelkich materialnych, cielesnych ograniczeń. Duch posiada prymat nad materią, bo żadne prawa fizyki i chemii na niego nie wpływają. Uważał, że znajomość fizycznej struktury człowieka, nie przyczynia się w żaden sposób do jego poznania. Jednie filozofia może dać na odpowiedzi.
Co to jest spirytualizm?
Przekonanie, że cała rzeczywistość zbudowana jest z substancji duchowe.
Platon.
Berkeley - istnieją tylko umysły ludzki oraz umysł Boga
Leibniz - uznawał wyłącznie istnienie monad, czyli cząstek posiadających świadomość
Spirytualizm zakładał, ze przedmioty materialne są jedynie zjawiskiem czy teś sposobem jawienia się substancji duchowej
Wywodzi się bezpośrednio z metafizyki. Tworzywem człowieka jest substancja duchowa.
Co to jest materializm?
Przekonanie, że w świecie iestnieje tylko materia. Zatem człowiek również składa się wyłącznie z materii.
Dusza może i istniej, ale jako specyficzny rodzaj materii
Newton - twierdził, że materia została stworzona przez Boga i że Bóg stworzył tylko jeden rodzaj materii”
Co to jest dualizm?
Dualizm przyjmuje istnienie dwóch odrębnych substancji - materii i ducha. Istnieją niezależnie i niepotrzebujący siebie wzajemnie to istnienia.
Dualizm radykalny - Platon, Kartezjusz - walka dobra ze złem
Dualizm umiarkowany - Arystoteles - harmonia duszy i ciała
Co to jest manicheizm?
Doktryna traktująca świat jako miejsce zmagania się dwóch równorzędnych sił, czyli dobra (ducha) i zła (materii).
Co różnicuje spirytualizm, materializm i dualizm?
Różne podejścia do ciała i ducha i ich relacji.
Co to jest świadomość?
Świadomość jest pewnym wewnętrznym, bezpośrednim przeżyciem, pewnym odczuciem własnego istnienia i własnej odrębności wobec otaczającego świata.
Świadomość przedrefleksyjna - czyli zdolność intelektualnego ujmowania określonych przedmiotów
Świadomość refleksyjna - czyli samoświadomość, świadomość drugiego rzędu.
Kto po raz pierwszy użył pojęcia wolność?
Giovanni Pico della Mirandola - w tekście “Mowa o godności”. Kładzie on duży nacisk na zdolność człowieka do stanowieniu o samym sobie, jako fundament ludzkiej godności.
Człowiek decyduje o doraźnych celach i środkach. Istotą tak pojętej wolności jest wybór pomiędzy duchowym wzrastanie, a stagnacją, regresem i w konsekwencji wyrzeczeniem się człowieczeństwa.
Człowiek jest wręcz zmuszony dokonywać wyboru samego siebie. Balansuje pomiędzy człowiekiem jakim może się stać, a zwierzęciem.
Co o godności twierdził Kant?
Kant uważał, że człowiek jest moralnie zobowiązany do respektowania zarówno, cudzej jak i swojej godności.
“Postępuj tak, abyś człowieczeństwa tak w twojej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze jako celu, nigdy jako środka”.
Nawet Bój ma moralnego prawa używać człowieka jako środka do celu.
Wg antropologii człowiek obdarzony jest szczególną godnością, dzięki której wykracza poza otaczającą go przyrodę
Jak filozofia rozumie odpowiedzialność?
Filozofia mówi o odpowiedzialności w głębszym znaczeniu. Jest czymś, co charakteryzuje człowieka i tylko człowieka.
Czeski filozof Jan Potocka zwraca uwagę, że odpowiedzialność wiąże się z procesem formowania się podmiotowości, jest więc swojego rodzaju wysiłkiem, który człowiek musi podjąć, by stać się coraz pełniej człowiekiem.
Odpowiedzialność jako głos płynący z ludzkiego wnętrza.
Warunkiem odpowiedzialności jest wolność
Opisuje człowieka jako istotę, która wciąż upada, by następnie podnosić się z upadku. Proces ciągłego starania się. Człowiek odpowiedzialny jest za samego siebie.
W filozoficznym znaczeniu odpowiedzialność to także ta za drugiego człowieka.
Co to jest etyka?
Normatywna nauka o moralności, co oznacza, że jednym z zadań etyki jest tworzenie norm (zasad) postępowania.
Celem etyki jest badanie przekonań moralnych. nie zaś tworzenie norm -> nauka o przekonaniach moralnych
Wartości i normy istnieją obiektywnie i są niezależne od aktualnych przekonań moralnych -? celem etyki jest ich odkrywanie
= zadaniem etyki jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jakie powinności rzeczywiście obowiązują.
Czym zajmuje się refleks etyczna?
pozwala lepiej zrozumieć kryteria, którymi kierujemy się, formułując sądy wartościujące, dostrzec niespójności w obrębie własnych przekonań, zrozumieć argumenty przemawiające za i przeciw jakiemuś działaniu -> podejmować decyzje w sposób moralny
Co to jest relatywizm etyczny?
Relatywizm etyczny to pogląd, który uznaje, że wartości moralne ludzkich działań (a także ich intencji, motywów, skutków) oraz norm działania są względne. Zgodnie z tym przekonaniem to samo działanie może mieć różną wartość etyczną.
Co to jest dylemat etyczny?
Która wartość poświęcić i którą z konkurencyjnych ze sobą norm etycznych złamać, co w etyce określamy mianem dylemat etycznego, albo też angażują wartości, których nie potrafimy należycie rozpoznać
Jakie kryteria muszą spełniać teorie etyczne?
Powinny określać kryteria pozwalające jednoznacznie odróżnić działanie etyczne słuszne od działania nieetycznego, powinny także zawierać wyjaśnienia podstawowych pojęć etycznych.
Nie może być wewnętrznie sprzeczna, powinna być wyczerpująca. Powinna umożliwiać odróżnienia dobra od zła.
Co to jest deontologia Kanta?
teoria obowiązku moralnego. nauka o powinnościach i obowiązkach, a także pogląd przeciwstawny konsekwencjalizmowi – jeśli chce się osiągnąć dobry rezultat, należy do niego dojść dobrą drogą („cel nie uświęca środków”)
Kiedy mówimy, że powinniśmy coś zrobić, ponieważ jest to naszym obowiązkiem moralnym, to nieświadomie odwołujemy się do etyki Kanta.
Jakie jest rozróżnienie między etyką a pojęciem moralności?
Mianem moralności określamy pewien zbiór norm realnie akceptowalnych w danym społeczeństwie w określonym stadium jego rozwoju historycznego, regulujących relacje pomiędzy jednostkami. Moralność jest zatem pewnym faktem, którą można badać metodami empirycznymi.
Etyka traktuje normy jako pewne zadania idealne, nie odnosząc się do konkretnych społeczności.
Co to jest etyka opisowa?
Zwana także nauką o moralności . Jej celem nie jest badanie norm etycznych, lecz moralności w sensie realnie akceptowalnych w danych grupach społecznych zbiorów norm.
Nie jest dyscypliną filozoficzną, lecz nauką empiryczną.
Opisuje jakie są powinności moralne w poszczególnych grupach.
Etyka w pierwszej kolejności ustala czym jest moralność jako zbiór norm, odróżnić wypowiedzi oceniające od wypowiedzi opisowych , a następnie wskazać kryteria odróżniające te wypowiedzi.
Filozofia zarzuca EO, że nie traktuje człowieka jako jednostki decydującej o sobie, zdolnej do rozwoju, wolnej i obdarzonej godnością, definiując tow. kategoriach grup społecznych
Co to jest etyka normatywna?
Celem etyki normatywnej jest znalezienie takich ogólnych reguł postępowania, których przestrzeganie gwarantowałoby w każdej sytuacji realizację dobra a unikanie zła
Etyka Arystotelesa, etyka chrześcijańska, etyka Hume’a, etyka Kanta, marksistowska
Etyka normatywna potrzebuje też wiedzy empirycznej, aby określić konsekwencje działań.
Arystoteles mówił o dwóch składnicach w działaniu: wiedzę empiryczną oraz akceptowalne [rzez podmiot zasady moralne.
Celem jest znalezienie idealnego systemu etycznego.
Co to jest etyka formalna?
Odwołuje się do pojęcia obowiązku. Twórcą formalizmu etycznego był Kant - nie zastanawiał się nad konkretnymi zasadami postępowania, lecz poszukiwaniu meta zasad pozwalających na formułowanie właściwych norm.
etyka formalna nie pyta co powinniśmy czynić, ;lecz lody nasze działanie jest zgodne z nadrzędną zasadą formalną.
Nie bierze pod uwagę stosunku człowieka do człowieka. Uznaje działania za słuszne jedynie na podstawie zgodności z normą bez względu na pobudki i konsekwencje.
Działania powinny być podejmowane z pobudek etycznych, bez odwoływania się do wiedzy o faktach. Formalizm etyczny nakazuje wiec podejmowanie określonych działań nawet jeśli powodują one ból i cierpienie.
Na czym polega etyka cnót Arystotelesa?
Podstawowym celem etyki cnót jest dążenie do poziomu pośredniego przy jednoczesnym kultywowaniu zrównoważonego życia . Charakter i czyny człowieka powinny być ukierunkowane na to, co dobre i sprawiedliwe, a to, co jest dobre i sprawiedliwe, jest naturalnie wynikiem najwyższego dobra, które według Arystotelesa jest trwałym i samowystarczalnym szczęściem.
urzeczywistnienie idei szczęścia wg Arystotelesa jest uczony, który nie odcina się całkowicie od świta, a jedynie czerpie satysfakcję z jego poznania. Najwyższym szczęściem jest zajmowanie się filozofią.
Co to jest etyka materialna?
Etyka materialna poszukuje uzasadnienia zasad postępowania, odwołując się do sfery wartości.
Max Scheler - uważał, że nie można uzasadnić żadnej normy etycznej, jeśli nie uwzględni się pewnej pozytywnej “treści,”, która w wyniku określonego działania ma zostać urzeczywistniona. Tę treść określał mianem wartości.
EM zakłada obiektywne istnienie wartości, ale także obiektywne istnienie relacji pomiędzy nimi.
Warunkiem działania etycznie słusznego jest zdolność rozpoznania wartości oraz rozpoznania hierarchii tych wartości.
Co to jest etyka autonomiczna?
Uzasadnianie nakazów i zakazów moralnych poszukuje się w samym podmiocie, nie odwołując się do żadnego zew autorytetu. Jedynie podmiot sam jest w stanie rozstrzygnąć, co jest wartością i według jakich zasad postępować, aby realizować dobro.
EA nie zakłada istnienia obiektywnych wartości
Etyka Kanta, a także utylitaryzm.
Dlaczego Kant doszedł do wniosku, ze etyka nie powinna poszukiwać uzasadnienia swoich twierdzeń w żadnym zewnętrznym autorytecie?
Kant przekonuje, że każda istota rozumu potrafi dojść do poznania dobra, a następnie sformułować zasady pozwalające na realizowanie dobra w działaniu.
Jedynym warunkiem jest posiadanie dobrej woli.
czym się różni etyka Kanta od utylitaryzmu?
Utylitaryzm akcentuje znaczenie doświadczenia i wiedzy empirycznej w podejmowaniu decyzji moralnych.
Utylitaryzm - Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działań przynoszących pozytywne i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych stała się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia.
Ludzie w działaniu kierują się pragnieniem szczęścia.
U sadzili, że należy postępować tak aby działanie przyniosło korzyści możliwie jak największej liczbie osób. Ale nie zachęcają do poświęcenia własnego dobra dla dobra ogółu.
Przykład etyki autonomicznej.
Co to jest etyka heteronomiczna?
Etyka heterogoniczna uzasadniając normy etyczne poszukuje autorytety usytuowanego poza podmiotem.
Przykładem jest etyka religijna, dla której normy etyczne są tożsame z nakazami pochodzącymi wprost od Boga.
Z chwilą gdy akceptujemy dany autorytet jako władny ustanawiać normy etyczne, akceptujemy również te same normy.
Istnieją też takie teorie które ujmują społeczeństwo czy przyrodę jako autorytet.
Co to jest metaetyka?
Termin tępo wstał w dyskursie etyczny dopiero w XX wieku.
Sprawą kluczową stały się badania metodologiczne oraz badania nad językiem, a więc ogólnie mówiąc badania nad filozofią.
Obecnie metaetyczne rozważania podejmuje się wyłącznie ze względu na problemy dotyczące poznawczego statusu etyki.
Metodologiczny krytycyzm = nieufność wobec różnych ideologii
Co zakłada realizm etyczny?
zakłada, że świat wartości, norm i faktów etycznych jest poznawalny, my zaś jesteśmy w stanie do niego dotrzeć.
Realizm etyczny był dominujący w historii filozofii - Sokrates, Platon, Arystoteles, Św Tomasz
Co to jest emotywizm etyczne?
Twierdzi, że sądy moralne są jedynie wyrazem określonych emocji przeżywanych przez podmiot w chili wypowiadania sądu, argumentują, że ludzie przeżywają podobne emocje niezależnie od okoliczności społecznych oraz kulturowych.
Przekonania etyczne to w zasadzie mity w które wierzą ludzie, mimo iż nie wyrażają oen prawdy o realnym świecie.
Co to jest etyka zawodowa?
Stanowi odmianę etyki normatywnej, a jej celem jest poszukiwanie zasad odnoszących się do specyficznego rodzaju działania właściwego dla danego zawodu.
Stanowi uszczegółowienie czy też konkretyzacje etyki ogólnej, nie tworzy zatem nowych zasad.
Celem jest stworzenie kodeksu etycznego.
Co to jest etyczny intuicjonizm?
Intuicjonizm głosi, że ludzki umysł jest ze swojej natury wyposażony w zdolność rozpoznawania powinności, nie musimy więc zastanawiać się, jak postępować i jakich czynów unikać.
Indticjonizm przyjmuje obiektywizm etyczny
Co głosi relatywizm poznawczy?
głosi, że człowiek nie rozpoznaje powinności moralnej, lecz powinność tę ustanawia. Skoro nie istnieje obiektywny porządek moralny, to człowiek może ustanowić dowolne normy postępowania.
Co to jest manicheizm?
Manichejczycy przyjęli, że w świecie działa nie jeden, lecz dwóch bogów, z których jednen jest sprawca dobra, a drugi zła.
Dziełem dobrego Boga jest dusza, natomiast dziełem złego boga jest materia będąca ze swej natury siedliskiem zła.
Manichejski dualizm dotyczy także człowieka - w którym są dwie dusze. Zło powstaje już w momencie złączenia duszy z ciałem, czyli materia. dopóki człowiek pozostaje bytem cielesnym, skazany jest na doświadczanie zła.
W manicheizmie głównym narzędziem zbawienia jest rozum, dzięki któremu człowiek poznaje istotę swatał, dobra i zła.
Co mówi utylitaryzm w kontekście moralności i decyzji etycznych?
Utylitaryści uważają, że przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji etycznej Walezy przeprowadzić rachunek zysków i stra. podmiot nie jest zatem w stanie dokonać wyboru moralnego w oparciu o własną intuicje
Co głosi relatywizm poznawczy w kontekście moralności?
Relatywizm poznawczy głosi, ze człowiek nie rozpoznaje powinności moralnej, lecz powinnaś te ustanawia. skoro nie istnieje obiektywny porządek moralny, to człowiek może ustanowić dowolne normy postępowania. nie ma żadnych kryteriów, których należałoby się trzymać.
można kierować się skutecznością rozwiązania, tradycja lub wyczuciem estetycznym.
Co to jest emotywizm Carnapa?
systemy te traktują nakazy
moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich
emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania
ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma
sensu szukać ani naturalistycznych, ani
antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a
moralność jest po prostu jednym ze zjawisk
psychologicznych
Co zakładają twórcy preskryptywizmu? Richard Harę.
Sady etyczne wyrażone św w języku, aby wiec rozstrzygać, czym w rzeczywistości jest sad etyczny , nadzy rozpocząć od analizy jeżyka.
Mianem preskrypcji Harę, określał różnego rodzaju nakazy, prośby, porady, recepty, pochwały, nagany
- ich funkcja jest nakłanianie innych żeby cos zrobili.
Ludzie nie kierują się w działaniu ogólnymi zasadami moralnymi, lecz wyłącznie wewnętrzną motywacja, a celem sądów etycznych jest pobudzanie owej wewnętrznej motywacji.
Co to jest błąd naturalistyczny?
Błąd naturalistyczny to idea, według której to, co obecne w naturze, jest dobre. Stanowiła ona podstawę socjaldarwinizmu, wiary, że pomaganie biednym i chorym stoi w sprzeczności z ewolucją, która polega na przetrwaniu najsilniejszych.
