Filosofie 2

Question 1

Intentionaliteit

Answer 1

(Husserl) De openheid op de dingen van het bewustzijn. Het bewustzijn kan enkel bestaan als er iets is waarvan het zich bewust is; er is dus een wederzijdse betrokkenheid van bewustzijn en fenomenen.

Question 2

Egypticisme

Answer 2

(Nietzsche) Vroegere filosofen hebben van de levende werkelijkheid begrippenmummies gemaakt. Ze doen alsof er een eeuwig en onveranderlijk ‘zijn’ is. Zo wordt het concrete als leugenachtig afgeschilderd en het abstracte als enige waarheid. Het waren Achterwereldsen! Ze kunnen de wereld niet aan!

Question 3

Categorische imperatief

Answer 3

De wet die de rede zichzelf onvoorwaardelijk oplegt en waarmee ze haar handelen onderwerpt aan de eis tot universaliteit

Question 4

Meaning is use

Answer 4

Wittgenstein II 1930 taalfilo betekenis ontstaat telkens opnieuw wanneer een woord wordt gebruikt en hangt af van de manier waarop het wordt gebrukt

Question 5

Substructie

Answer 5

De zoektocht naar objectiviteit maakt van de wetenschap slechts een constructie. Deze constructie heeft de wereld gesubstitueerd, en dat is niet hoe de wereld werkelijk is. Bv. “liefde is slechts een stofje in de hersenen”

Question 6

Talige context

Answer 6

(Derrida) De betekenis van een taalteken komt voort uit de differentie met de andere taaltekens.

Question 7

Taalspel

Answer 7

(Wittgenstein II) Er is geen één op één relatie tussen naam en ding: de betekenis verschilt naargelang de context of het ‘taalspel’; er is ontstaat een nieuwe betekenis wanneer sprekers een woord gebruiken.

Question 8

Vergelijk zwak en sterk nihilisme

Answer 8

(Nietzsche) Zwak/reactief nihilisme: het vernietigen van het echte leven. Door de eenzijdige blik heeft de traditie belangrijke dingen verwaarloosd en zelfs als onwerkelijk van de hand gewezen.
Sterk/actief nihilisme: aantonen dat de waarden van de traditie in feite niets waard zijn. De mens kan terug ongeremd kracht, grootheid en levensdrift nastreven

Question 9

Verschil tussen Vorhandes en Zuhandes

Answer 9

(Heidegger)
Vorhandes (voorhanden): wanneer tuigen enkel nog gegeven zijn, losgemaakt uit het perspectief van hun bruikbaarheid; in feite de dingen als ‘ding’ beschouwen.
Zuhandes (terhanden): tuigen staan het Dasein ‘ter hand’; het Dasein doet de dingen bestaan in functie van zijn eigen bestaan; de dingen als gebruiksvoorwerp beschouwen.

Question 10

Het probleem van de brug

Answer 10

!!! Représentations => causaliteitsprincipe => God aanvullen

Question 11

Verschil tussen historisme en historicisme

Answer 11

Historisme: het inzicht dat alles historisch is, en vanuit zijn historische context moet worden verklaard, ook subject is historisch gesitueerd
Historicisme: wijze van benadering van de sociale wetenschappen, die ervan uitgaat dat het voorspellen van de geschiedenis hun belangrijkste doel is, dat bereikt kan worden door het ontdekken van de ‘ritmen’ of ‘patronen’, de ‘wetten’ of ‘tendensen’, die aan de ontwikkeling van de geschiedenis ten grondslagen liggen (Popper 20ste eeuw

Question 12

Lebensform

Answer 12

(Wittgenstein II) Een specifieke gebruikscontext van een taalspel dat resulteert in een bepaalde kijk op de werkelijkheid (wereldbeeld). Er is waarheid in het spreken, maar altijd binnen een bepaalde levensvorm; de waarheid heeft dus verschillende betekenissen, ‘de’ waarheid bestaat niet.

Question 13

Hinterweltler (Nietzsche)

Answer 13

Mensen die het eigenlijke leven niet aankunnen. Ze creëren een ‘werkelijke’ wereld achter de concrete werkelijkheid, waar alle chaos en veelheid is weggevlakt. De wereld wordt herleidt tot één vlak, eentonig geheel, waarbij vooral het lichamelijke en het zintuiglijke het moeten ontgelden.

Question 14

Sprachspiele

Answer 14

(Wittgenstein II) alles hangt af van de context of het ‘taalspel’ dat wordt gespeeld. Het woord taalspel moet beklemtonen dat het spreken van een taal deel uitmaakt van een activiteit, of levensvorm

Question 15

Heteronomie volgens Derrida?

Answer 15

Dit houdt de plicht in om te gehoorzamen aan wetten waar ik zelf geen inspraak in heb.
“je n’ai qu’une langue, et ce n’est pas la mienne”

Question 16

A priori (van Kant)

Answer 16

universeel en noodzakelijk geldig zonder aan de empirie te moeten worden getoetst

Question 17

Differentie bij Heidegger en Derrida

Answer 17

Derrida: differentie is het verschil van een taalteken met andere taaltekens. Hierdoor wordt plaats en betekenis bepaald. heideger zie ontologische differenz

Question 18

Hoe interioriseert Plato de deugd (in tekstfragment)

Answer 18

Abcde (plato) zielsleer

Question 19

Substructie volgens Husserl

Answer 19

De zoektocht naar objectiviteit maakt van de wetenschap slechts een constructie. Deze constructie heeft de wereld gesubstitueerd, en dat is niet hoe de wereld werkelijk is. Bv. “liefde is slechts een stofje in de hersenen”

Question 20

Wittgenstein over metafysica

Answer 20

niet zinvol want niet toetsbaar aan empirie het wel nuttig als eventueel het mystieke

Question 21

Een hoofdvraag over het einde van de geschiedenis

Answer 21

Hegel

Question 22

Wat zegt Hegel over ‘denken’ en ‘zijn’ die een eenheid vormen in zijn filosofie?

Answer 22

denken en zijn iets bestaat slechts als het door het denken kan worden gedacht

Question 23

Hoe bewijst Descartes de buitenwereld en waarom was dat nodig?

Answer 23

De buitenwereld is volgens Descartes (16e – 17e eeuw) de derde substantie. De twee eerste substanties zijn het cogito en God. Als nu mocht blijken dat die voorstellingen niet door een van beide zijn veroorzaakt kunnen we aannemen dat een derde substantie in het spel is. De zintuiglijke voorstellingen kunnen we niet uit onszelf halen, maar dit is een onvoldoende verklaring omdat de voorstellingen zich meestal aan mijn voordoen zonder dat ik ze zelf oproep, dit maakt duidelijk dat ik zelf niet de meester ben van de voorstellingen. Een andere optie is dat God de voorstellingen in mij heeft veroorzaakt, hij is machtig genoeg; maar zou hij dat wel willen? De conclusie dringt zich dus op dat er een derde substantie bestaat: de buitenwereld die de représentations veroorzaakt. Op grond van deze redenering kan men het systeem van Descartes een ‘mediaat realisme’ noemen: het reële bestaan van de dingen buiten mij (realisme) kan maar via een omweg worden bevestigd; tussen denken en buitenwereld is de bemiddeling (vandaar mediaat) nodig van de zintuiglijke voorstellingen, waaraan dan iets buiten mij beantwoordt. Dit is nodig om het probleem van de brug op te lossen (om naar de overkant te raken); om van het denken (cogito) naar de uitgebreidheid te raken.

Question 24

Proletarische existentie

Answer 24

(Marx) De mens ondervindt een tegenstelling tussen feitelijk bestaan en de menselijke mogelijkheden enerzijds en tussen vrijheid en zelfbeschikking anderzijds, maar de proletarische mens heeft geen toegang tot de techniek en productiemiddelen om die vrijheid te bekomen, omdat ze instrumenten van uitbuiting zijn geworden.

Question 25

Substructie van de wetenschap bij Husserl

Answer 25

De zoektocht naar objectiviteit maakt van de wetenschap slechts een constructie. Deze constructie heeft de wereld gesubstitueerd, en dat is niet hoe de wereld werkelijk is. Bv. “liefde is slechts een stofje in de hersenen”

Question 26

Existentiaal?

Answer 26

Heidegger) Existentialen zijn opdrachten die het Dasein moet vervullen; dieptestructuren op grond waarvan oppervlaktestructuren mogelijk zijn. Er zijn 4 existentialen: in-de-wereld-zijn, zorg, Mit-sein, Entschlossenheit

Question 27

Tijd en ruimte bij Kant

Answer 27

Dit situeren we bij de analyse van het kenproces bij Kant. In de eerste plaats bereiken de prikkels de zintuigen op een passieve manier. Het subject moet deze nu ordenen. Het stelt zich op als actieve waarnemer en structureert de prikkels. hiervoor heeft het waarnemingsvermogen een eigen instrumentarium: tijd en ruimte. Hiermee worden de veelheid van prikkels geordend tot één waarneming. We nemen vanzelf de dingen in de tijd en in de ruimte waar. We kunnen echt nooit de tijd of de ruimte zelf waarnemen. Ze behoren tot het subject, tot de manier waarop we de dingen waarnemen. Het zijn a-prioiri vormen van waarneming, of anders, subjectieve elementen die behoren tot de ‘basisuitrusting’ van het subject. Het zijn de eerste ingeboren principes.

Question 28

Homo-mensura stelling

Answer 28

Protagoras: de mens is de maat van alle dingen

Question 29

‘teleologie’ is één van de meest fundamentele begrippen in de filosofie van Aristoteles. Welke implicaties had deze visie van ‘doelmatigheid’ op respectievelijk de natuurwetenschap en de ethiek? Wanneer kwam dit type denken tot een einde?

Answer 29

abcde einde bij popper die van inductieve naar hypot deductieve methode opstapte doel is met de vorm gegeven doelgerichtheid, kwam tot een einde door darwin evolutieleer doel is geluk, vorm niet eeuwig onverandelijk maar juist voortdurend aan verandering onderhevig is niet doelgericht maar evolutie en realisering van het hoogst mogelijke vermogen van de mens, niet gebaseerd op kennis maar gebaseerd op een weten hoe, praxis, deugd van karakter en verstand, karakter door opvoeding oef etc, zorgt bepalen het handelen en al dan niet bereiken van geluk. maken van de juiste keuze is altijd het midden midden zal worden bepaald door rede

Question 30

kosmopolitisme

Answer 30

Deze term komt aan bod bij de Stoa (= school die de toegangsweg tot het geluk onderwijst): Kosmopolitisme betekent dat er geen reden is waarom we ons geluk meer zouden laten afhangen van familie of vrienden dan van verre onbekenden. We mogen ons dus niet overgeven aan emoties ten aanzien van onze vrienden, wier lot niet in onze macht ligt. De enige drijfveer van onze gehechtheid zou moeten bestaan in een solidariteit tussen alle redelijke wezens, aangezien voor iedereen de sleutel tot geluk ligt in redelijkheid. En dus betreft die solidariteit alle mensen zonder onderscheid, in een oprecht kosmopolitisch perspectief.

Question 31

Verschil tussen betekenaar en betekende

Answer 31

(Derrida) Betekenaar: het woord of teken zelf Betekende: datgene wat ik met het teken of woord wil aangeven Het betekende is prioritair, het woord is hierbij slechts een substituut.

Question 32

Waarom is het probleem van de brug een pseudoprobleem volgens de fenomenologie?

Answer 32

(Husserl 19-20ste eeuw: fenomenologie) Men vertrok telkens vanuit een oppositie tussen subject en wereld, en doet alsof er vervolgens een ontmoeting ontstaat tussen twee elementen die elkaar nog nooit hebben ontmoet. Husserl ontmaskert de naïviteit en keert de kwestie radicaal om. Het contact tussen subject en object is geen probleem, maar een feit. Het is het enige feit die op geen enkele manier in twijfel kan worden getrokken. Er is altijd al een relatie geweest tussen mens en wereld, nog voor het bewustzijn zich gaat afvragen hoe het zich tot de wereld verhoudt. Het fameuze ‘probleem van de brug’ wordt hiermee als een pseudo-probleem ontmaskerd: Het is een probleem dat slecht kon ontstaan in een mentaliteit die volledig doordrongen was van het objectivisme.

Question 33

Sprachspiele/taalspel

Answer 33

Dit is een begrip dat we terugvinden bij Wittgenstein II (20e eeuw: analytische wijsbegeerte): Het taalspel betekent dat alles afhangt van de context. Er is geen één op één relatie van een naam met een ding, of van een uitspraak met een stand van zaken. Uitspraken (zoals “sluit de deur”) hebben niet zomaar 1 enkele betekenis, maar worden verschillend begrepen naargelang van de context waarin de sprekers ze gebruiken.

Question 34

Wat bedoelt Derrida met heteronomie?

Answer 34

De plicht om te gehoorzamen aan wetten waar je zelf geen inspraak in hebt. taal

Question 35

fysicalisme

Answer 35

psychische verschijnselen verklaren aan de hand van natuurkundige begrippen

Question 36

structuralisme

Answer 36

De betekenis van woorden is niet iets wat voor eeuwig vastligt, maar wordt in particuliere en veranderende contexten gesticht.

Question 37

Leg de reconstructie van Schleiermacher uit.

Answer 37

(Schleiermacher) De reconstructie, het verstaan van een bepaalde talige uiting (de Rede), bestaat uit twee momenten: 1. De grammaticale interpretatie: de talige uiting begrepen als afgeleid van de taal in het algemeen; 2. De psychologische interpretatie: de talige uiting begrepen als afgeleid van het denken van de auteur. Via deze twee momenten kunnen we een tekst begrijpen als een subjectief moment in de ontwikkeling van een persoon binnen een objectieve context van taligheid. De ideale weg daartoe is de reconstructie van de talige uiting. Dit kan objectief - de taalkennis van de auteur kennen - en subjectief - de innerlijke en uiterlijke aspecten van het leven van de auteur kennen. We moeten de tekst trachten even goed te kennen en daarna zelfs beter te begrijpen dan de auteur zelf. Ook dat kan objectief - verbinding leggen tussen de talige uiting en de taal als systeem - en subjectief - weten hoe de talige uiting in het verstand van de auteur tot stand is gekomen. Dat proces leidt tot het volledig verstaan van de tekst. In de reconstructie kunnen we gebruik maken van 3 hulpmiddelen: objectief achterhaalbare gegevens, een gedeelde taligheid van de auteur en geestesverwantschap of congenialiteit om zich in de geest van de auteur te verplaatsen.

Question 38

E. Betti’s kritiek op Gadamer

Answer 38

Gadamers hermeneutiek leidt tot relativisme en subjectivisme. Dit is geen objectieve maatstaf die correcte van incorrecte interpretaties onderscheidt meer. Daarnaast verstaat een interpreet een tekst vanuit zijn eigen historiciteit, en tracht hij deze uit te wissen.

Question 39

J. Habermas’ kritiek op Gadamer

Answer 39

Habermas wijst op een gebrek in Gadamers hermeneutiek: de afwezigheid van een kritisch en metahermeneutisch bewustzijn. Gadamer legt te veel de nadruk op autoriteit van traditie. We moeten volgens Gadamer de autoriteit van de traditie aanvaarden opdat interpretatie mogelijk wordt, maar daardoor krijgt traditie een autoritair karakter dat de mogelijkheid tot kritiek uitsluit. Verder zegt Gadamer dat verstaan een consensus inhoudt die niet afgedwongen of verstoord werd, maar hij houdt hierbij geen rekening met de buitentalige socio- economische en politieke krachten die voor storingen kunnen zorgen. Er bestaat bijgevolg dus een zekere kritische metahermeneutiek.

Question 40

J. Derrida’s kritiek op Gadamer

Answer 40

Derrida noemt Gadamers hermeneutiek een onrechtmatig verlangen naar het beheersen van het vreemde, een quasi-Nietzscheaanse wil tot macht. Gadamer zegt ook dat gesprek absoluut tot een consensus moet leiden, maar zo wordt de vreemdheid van een ander toegeëigend i.p.v. gerespecteerd, en dat is, aldus Derrida, niet de bedoeling.