excreterende functie nier Flashcards
1
Q
excreterende functie
A
- eliminatie eindproducten van metabolisme & eliminatie teveel limentaire substanties (H2O, Na, K,…)
- verband met homeostatische functie
2
Q
homeostatische functie
A
- inwendig milieu van organisme constant houden
-> samenstelling & hoeveelheid urine veranderd voortdurend
-> stoffen in wisselende hoeveelheiden excreteren in urine
3
Q
endocriene functie
A
- niet produceert hormonen
4
Q
hoe een idee excreterende functie & homestatische functie inschatten
A
- aantal parameters (analyts) onderzocht in urine & plasma of serum
-> binnen referentie waarden
-> hormonen voor zwangerschap of menstruele cyclus
-> abnormale stoffen (glucose -> diabetes mellitus)
-> giftige stoffen opgenomen & geneesmiddelen
5
Q
opbouw nier
A
- 1.2 milijoen functionele eenheden (nefronen)
-> elke nefron uit glomerulair & tubulair gedeelte
-> glomerulus = netwerk capillairen (artieel bloed) + kapsel van bowman
-> tubulair gedeelte = proximale tubulus + lis van henle + distale tubulus
6
Q
hoeveel urine per 24u
A
- man: 1.51
- vrouw: 1.21
-> 95% water & 5% droogrest (organische & anorganische producten)
7
Q
productie urine door 3 processen
A
- ultrafiltratie bloedplasma
- reabsorptie water & nuttige opgeloste stoffen
- secretie bepaalde stoffen
8
Q
excretie vs secretie
A
- secretie: stoffen actief uit bloed naar niertubuli
- excretie: stoffen & urine verwijderd
9
Q
tekening nier + nefron
A
p 7
10
Q
flow ‘urine’ door nefron
A
1) bowman’s kapsule
2) proximale tubulus
3) lis van henle: aflopende deel & oplopende deel
4) distale tubulu
5) verzamelbuis
11
Q
ultrafiltratie
A
-thv glomerulus door porien (Mr<65 000)
- aorta -> arteria renalis
-> afferente arteriolen -> glomerulus capillairen
- indien niet door porien naar efferente atreriolen
- bloeddebiet afferente arteriolen = 1100-1200 ml/min
- plasmadebiet = 600-700 ml/min
- ultrafiltraat = 120 ml/min = GFR (glomerulair filtration rate)
- ultrafiltraat of primaire urine bevat afvalstoffen (ureun, creatinine, urinezuur) & nuttige bestanddelen (EW, aminozuren, glucose, water, elektrolyten)
- pH = 7.4
12
Q
reabsorptie
A
- van tubuli & verzamelbuis naar bloed
- voor water, aminozuren, glucose, ureum, elektrolyten (Na+, K+, CA²+, Cl-, HCO3-, SO4²-, fosfaten), urinezuur
- glucose & aminozuren actief gereabsorbeerd (verbruik energie)
- water, elekctrolyten, ureum, Cl-, fosfaten, SO4²-,… passief gereabsorbeerd (concentratie gradient)
- 99% water gereabsorbeert (hormonaal geregeld door antidiuretisch hormoon)
- ADH geproduceerd door hypothalamus, opgeslagen in achterkwab hypofyse
13
Q
secretie
A
- vanuit capillairen naar tubuli
- secretie H+ voor zuur-base evenwicht
- K+, urinezuur, exogene stoffen (para-amino-hippuurzuur) & soms creatinine (bij stijging in plasma)
- actief dus tegen concentratiegradient in
14
Q
excretie
A
- uitscheiding uit lichaam
- excretie via urine niet bruikbare stoffen, 1ml/min
- pH = 6
15
Q
bloed door nier
A
- arterieel bloed via nierslagader over nefronen verdeeld -> veneus bloed via vena renalis
- 1/5 bloed door ieren gezuiverd
16
Q
samenstelling urine
A
anorganische bestanddelen: elektrolyten
- Cl-
- Na+
- fosfaten -> H2PO4(-) & HPO4²-
- K+
- SO4²-
organische bestanddelen
- ureum
- creatinine
- urinezuur
- NH4+
-NO3-
-aminozuren, kleine hoeveelheiden proteinen, vitamine C & andere
17
Q
abnormale bestanddelen urine
A
- bij ziekte (diabetes mellitus)
- bij geneesmiddelen inname
- intoxicaties
18
Q
biologisch onderzoek nierfunctie omvat
A
- onderzoek urine
-> kwalitatief & semi-kwantitatief met teststrookjes - microscopisch & microbiologisch onderzoek urinesedement
- concentratievermogen nier
-> densiteit & osmolaliteit urine & serum
-eleminatiecapaciteit zuren, urinaire pH - kwantitatieve evaluatie GFR
-> creatinine klaring urine en serum - serumconcentratie stikstofhoudende metabolieten via nier geëlimineerd
- kwantitatieve & kwalitatieve bepaling proteinurie
19
Q
bij twijfel of staal urine is
A
- concentratie ureum, creatinine
- geleidbaarheid
20
Q
hoeveel heid urine 24 u
A
- man 1500ml
- vrouw 1200 ml
- 1/4 bij 1-6 jaar
- 1/2 bij 6-12 jaar
- min 500 ml nodig om afvalstoffen te bepalen
21
Q
wat beinvloed hoeveelheid diurese
A
- ingenomen vocht
- aard gebruikte dranken
- spijzen
22
Q
regeling diurese
A
- samenstelling bloed
- concentratie ADH & aldosteron
- bij extreme waarden bloeddruk & hoeveelheid bloed ook invloed
23
Q
polyurie
A
- hoge diurese >2L/24u
- 2-5 L -> diabetes mellitus (glucose werkt diuretisch)
- 6-20 L -> diabetes insipidus (gebrek ADH)
- 6-20L -> ziekte van Addison (gebrek aldosteron)
24
Q
oligurie
A
- lage diurses
- koorts
- diarre
- braken
- hartziekten
- acute nieraandoening
- oedeem vorming/ascitesvocht vorming
- <500ml/24u
25
anurie
- extreem lage diurese
- ernstige nieraandoening
- bilaterale nierstenen
- incompatibele transfusie
- shock
26
urine retentie
- urine in blaas eerhouden
- prostaathyperplasie
- prostaathypertrofie
27
herlderheid urine
- normaal helder
- troebel door neerslag zonder pathologische oorzaak
- troebeling verse urine -> etter, bloed, bacterien ,...
28
kleur urine
- min of meer geel
-> bilirubine-diglucuronide
- geconcentreerde urine = donkerder
- blootstelling lucht -> donkerder
-> oxidatie kleurloze urobilinogeen -> urobiline
29
geelbruine urine
- meer galkleurstoffen (bilirubine diglucuronide & urobiline)
- kan bij geelzucht
30
rood
- hematurie
- hemoglobinurie
- porfyrinopathie
31
hematurie
- RBC in urine
- bloedingen nier of urinewegen
- na centrifugatie RBC in sedemet & supernatans niet rood
32
hemoglobinurie
- hemoglobine in urine
- na cetrifugatie nog steeds rood
- + hematurie: RBC lyseren in hypotone urine waardoor Hb vrijkomt
- - hematurie: intravasculaire hemolyse & hemoglobine glomerulair gefiltreerd
33
tekening hypertoon milieu
p14
- osmotische druk milieu > cel
34
tekening isotoon mileu
p14
- osmotische druk milieu = cel
35
tekening hypotoon milieu
p14
- osmotische druk milieu < cel
36
porfyrinopathie
- contaminatie menstruatie
- rode bieten
37
bruin - zwarte urine
- melanine
- alcopton
38
melanine in urine
- kleurloos bij verse urine
- progressief donkerder
- melanoom met metastasen
39
alcapton
- enzymatische defficientie
- homogentisinezuur niet gemetaboliseerd in urine & uitgescheiden
- tyrosine -> homogentisinezuur -> alcapton (alkalisch milieu)
-> vorming ammoniak maakt alkalisch milieu
- geneesmiddelen en voedingsstoffen
40
geur urine
- ammoniakal geur: een tijd bij KT
-> commensale bacterien vermenigvuldige sneller
-> urease in bacterien breekt ureum af tot ammoniak
- verse urine ammoniakgeur: urineweg inf
-> bacterien in urinewegen
- fruitachtige geur: acetoacetaat & aceton (ketonlichamen)
-> diabetes mellitus & vastenketonurie
- fecale geur: blaas-colon fistel (open verbinding blaas & colon
41
chemische screening
- teststrooks
- onderzoek urinesedement
42
staalname & bewaring
- midstream voor ochtend urine
-> geen commensalen
- exacte afnametijd noteren
- vers, 2-8 °C indien niet mogelijk
-> bac groei vermijden
43
teststrooks
- semi-kwantitatief
- hemoglobine en/of RBC = hematrix
- glucose = clinistrix
- albumine = albustrix
- ketonen = ketostrix
- meerdere reagenszones:
-> soortelijk gawicht
-> pH
-> albumine
-> glucose
-> hemoglobines
-> leucocyten
-> bilirubine
-> urobilinogeen
-> ketonen
-> nitrieten
- afgelezen door reflectometrie
44
pH
- reflecteerd mogelijkheid nier om pH extracellulaire vloeistof (ECF) binnen grenzen te houden
- metabole activiteit -> niet vluchtige zuren & vluchtige zuren geproduceerd
-> kunnen evenwicht verstoren
-> lichaamsfuncties niet optimaal
-> buffersystemen in bloed & nieren & longen werken aan behoud evenwicht
- pH verse urine = 4.5-8
- <5 of >9 parameters niet betrouwbaar
45
proteinen
- in kleine conc (<150 mg/dag)
- testsrook vooral albumine
- teststrook positief -> kwantitatieve bepaling totaal proteinen
- teststrook negatief -> kwantitatieve bepaling micro-albuminurie (diabetes mellitus, 30-250 mg/L = lager dan testsrook kan)
-> micro-albuminurie = reversibel
46
glucose
- oxideert tot glucondacton + H2O + chromogeen (door peroxidase gekleurd)
-> vit C ipv chromogeen = geen kleur & vals negatief!!!
- niet in urine
1) glucoseconc in bloed te hoog -> reabsorptiecapaciteit tubuli overschreden
-> diabetes mellitus
2) tubulaire reabsorptie gestoord -> glomulair filtraat onvolledig gereabsorbeerd
-> tekort ATP
- verse urine want bac verbruiken glucose
- indien aanwezig kwantitatief bepaald!
47
ketonen
- geen energie uit glucose -> vetten -> acetyl CoA -> ketonen
- vastenketonurie & diabetes mellitus -> verschillende ketonen
-> acetoacetaat
-> aceton
-> beta-OH-butyraat
- alleen aceton & acetoacetaat ketonfunctie in formule
- alleen acetoacetaat gedetecteerd met sticks
48
hemoglobine & RBC
- bloedverlies nieren/urinewegen of menstruatie
- macroscopisch zichtbaar -> >2500 RBC/µl
- met teststrook te detecteren > 10 RBC/µl
- peroxidase activiteit van hemoglobine zorgt voor kleurverandering
- egaal -> vrij Hb of myoglobine
-> myoglobine tgv spieletsel of spiernecrose
- niet egaal -> RBC in urine
-> lyssert op reagenszone
49
nitrieten
- nitraat -> nitriet door verwekker urineweginf
- vers -> enzymatische werking commensale bac
50
leukocyten (WBC)
- neutrofiele granulocyten
- acute/chronische ontsteking nieren of urinewegen
- esterase activiteit gedetecteerd
51
bilirubine
- bilirubine-diglucuronide meest zinvol
- geelzucht
52
urobilinogeen
- weinig bijkomende info
- geelzucht
53
densiteit/ relatieve dichtheid
- onbenoemd getal
- = massa 1L urine / massa 1L water
- massa opgeloste stof per volume-eenheid
- groter Mr, groter densiteit
- snel verstoord bij beschadiging concentratie & dilutie mogelijkheden renale tubuli
- zeer veranderlijk
- omgekeerd evenredig met hoeveeheid uitgescheiden urine
- rond 1.020 (1.001-1.040)
- diabetes mellitus -> hogere urine debieten + hoge densiteit
- diabetes insipidus -> hoge urinedebieten + lage densiteit
- nachturine meer geconc, bij bep nierziekten verdwijnt verschil -> verminderde concentratievermogen
54
eenheden parameters (EW, glucose, hemoglobine, leukocyten, nitriet,acetoacetaat, bilirubine, urobilinogeen, pH, soortelijk gewicht)
- EW = mg/l
- glucose = mmol/L
- hemoglobine = cellen/µl
- WBC = cellen/µl
- nitriet = mmol/L
- acetoacetaat = mmol/L
- bilirubine = µmol/L
- urobilinogeen = µmol/L
- pH = numerieke waarden
- soortelijk gewicht = numerieke waarde
55
concentratie test
- nier past zich aan aan water te kort -> nog steeds afvalstoffen verwijderen
- proteinerijk avondmaal 18u (vergroot diurese) + 200ml drank -> 10-11u urinestaal onderzocht
-> minstens 1.022, indien < 1.018 onvoldoende (hyposthenurie)
56
densiteit vals bij
- hoog: EW, ketonen
- laag: pH>7
57
andere manier densiteit meten
- refractometer
- druppel waar zichtbaar licht op valt & dmv prisma gebroken
- natrium -D-lijn (598nm) over druppel & gebroken
- meet brekingsindex afh massa opgeloste stoffen per volume eenheid
- geen EW of glucose in urine
- pycknometer
- meest juist & arbeidsintensief
- glazen vaatje volledig gevuld
- M0 = gewicht pycknometer, droog
- M1 = gewicht pycknometer, gevuld urine
- M2 = gewicht pycknometer, gevuld water
- = (M1 - M0) / (M2 - M0)
58
microscopisch urinesedement
- ochtendurine
- 5 min gecentrifugeerd (1000-2000 rpm)
- sedement op glaasje
- RBC, WBC, epitheelcellen (hoger dan normaal), pathologische cilinders, kristallen, tumorcellen, gisten,...
59
flowcytometrisch urinesedement
- sysmex UF 50/100
- + geautomatiseerde dipstickanalyse & vergeleken
- conc nitriet correlatie met bac
- activiteit WBC-esterase correlatie aantal WBC
- hematurie correlatie aantal RBC
60
invloed onverse urine
- pH verhoogt
-> ureum -> ammoniak
- glucose daalt
-> verbruikt door commensalen
- nitrieten verhoogd
-> nitraat nr nitriet door commensalen
- densiteit verlaagd
-> door hogere pH
61
bepaling osmolariteit of osmolaliteit
- osmotische druk geeft idee
- lariteit (osmo/l) = molariteit (mol/l) * n * ohm
- laliteit (osmo/kg) = molariteit (mol/kg) * n * ohm
- ifv aantal opgeloste delen
62
n
= aantal deeltjes in elke molecule dissocieert (uiteenvalt)
- KCl = 2 (K & Cl)
63
ohm
= osmotische activiteitscoefficient
- verschilt voor elke stof
64
osmose
streven naar evenwicht -> moleculen diffunderen door semi-permeabel membraan
65
meten osmotische druk
- vriespuntdaling meten met osmometer of cryoscoop
- osmolaliteit berekend
- Na+, Cl-, glucose, bicarnonaationen & ureum
- klinisch niet relevant
- 50mOsmol/kg -- 300 -- 900 -- 1200 mOsmol/kg
- diabeted insipidus polyurie -> laag
- osmolaliteit urine/osmolaliteit serum = maat voor concentrerend vermogen niertubuli
66
renale klaring van een stof
aantal ml plasma volledig van de stof ontdaandoor renale klaring in 1 minuut
67
renale klaringstesten
- capaciteit nier om stoffen in bloed te elimineren (bloed klaren van deze stoffen)
- nier goed functioneert
- RK = GFR + TS (tubulaire secretie)-TR
- nierfunctie test bepaald door welk mechanisme controleren
68
GFR controleren
- glomerulaire filtratie
- RK=GFR
- 120 ml/min (vrouw 85%)
- inuline, mannitol, creatinine (endogeen)
- omslachtig, duur, tijdrovend & niet comfortabel
- 24u verzameling
- creatinineklaring = 120 ml/min
- exacter = inuline/mannitol klaring
69
TR controleren
- glomerulaire filtratie + reabsorptie
- RK=GFR-TR
- RK <120 ml/min
- ureum
70
TS controleren
- glomerulaire filtratie + secretie
- RK=GFR+TS-TR
- RK > 120 ml/min
- creatinine (exogeen), PAH, diodrast
71
formule GFR
C x P = U x V
-> C = ml plasma per minuut door glomulaire filter vloeit = GFR
-> P = conc gegeven stof in plasma
-> U = conc gegeven stof urine
-> V = ml urine per minuut gevormd
=> C = (U x V) / P
72
voordelen creatinine klaring
- endogeen
-> creatine in skeletspieren reversibel omgezet tot creatinefosfaat (energieleverancier) -> creatinine
- afvalproduct nieren
- afhankelijk spiermassa
- serumconc kleine intra-individuele biologische variabiliteit
- glomerulair gefiltreerd niet tubuliar gereabsorbeerd of gesecreteerd (soms wel bij hoge conc)
- niet in nier gemetaboliseerd of geproduceerd
- niet afhankelijk diurese, geen tubulaire reabsorptie (exogeen wel!)
- in bloed weinig beinvloed voedselinname
73
intra-individuele biologische variabiliteit
verandering van conc binnen dezelfde patient op verschillende momenten
74
nadelen creatinineklaring GFR
- niet totaal exact
- GFR verlaagd -> conc creatinine bloed verhogen -> glomerulaire klaring versterkt door secretie -> vals verlaagd
- vanaf 50j verlaagd (10% per 10 jaar)
75
betere formule GFR
genormaliseerde klaring = creatinine klaring (ml/ min) x 1.73/ lichaamsopp
- nonogram: lengte & gewicht verbinden
76
formule cockroft & gault
GFR = (140-leeftijd) x gewicht /P x 72
- vouw x 0.85
77
MDRD
= modification of diet in renal disease
- serumcreatinine
- geslacht
- leeftijd
- ras
78
tubulaire reabsorptiecapaciteit testen
- niet meer berekend
-ureum: GF 2/5 terug in bloed gereabsorbeerd thv tubuli
- ureumklaring 60% inuline/endogeen creatinineklaring
- ureumklaring = 75 ml/min
-glucose: volledig gereabsorbeerd
- C x P + TRg = V x U
-> TRg = tubulaire reabsorptiecapaciteit glucose
=> C x P = TRg
- beta2 microglobuline of cystatine in plasma/urine
- passage tubulicellen afgebroken
-> gestegen -> gedaalde GFR 80 ml/min (indirecte bepaling)
-> normaal -> tubulaire dysfunctie (gedaalde reabsorptie)
79
berekening tubulaire secretie
- exogeen creatinine
- renale klaring creatinine = 180 ml/min
- GF+ exogeen & eventueel verhoogde endogeen creatinine gesecreteerd
- para-amino-hippuurzuur (PAH) & diodrast (contrastmiddel)
- RK = 600ml/min
- max glomerulair gefiltreerd + 20 % plasma glomerulus passeert + 80% plasma in efferente arteriolen niet van stof ontdaan
- thv tubulus bijna volledig gesecreteerd -> bloed bij 1 passage bijna volledig ontdaan
- exogeen & para-amino hippuurzuur niet toegepast mens (proefdieren)
80
renale plasma flow (RPF)
= hoeveelheid plasma per minuut door nier
- vernauwing thv bloedvaten die nier voorzien bloed?
- hartfalen -> renale bloeddebiet verminderd
- renale doorbloeding = auto-gereguleerd & niet afh bloeddruk
- verminderde doorbloeding -> verminderde werking nier
81
RPF meten
- stof toe dienen (para-amino-hippuurzuur of diodrast
- geringen hoeveelheid in bloed vena renalis gevonden door tubulaire secretie
- RPK PAH & diodrast = 600 ml/min
- normale plasmadebiet = 700 ml/min
- juist meting RPF -> GFR & tubulaire secretie niet gestoord!
82
overzicht renale klaringstesten
p38
83
stikstofhoudende metabolieten gebruikt voor evaluatie nierfunctia
- ureum
- creatinine
- urinezuur
- creatine (onderzoek skeletspieren) & ammonium-zouten (ammoniak bij leverfunctie test)
84
ammoniumzouten & ureum
- resulteren uit katabolisme eiwitten
-> proteolyse -> amminozuren -> aminofunctie afgesplitst
- elk metaboliserend weefsel produceert ammoniak (toxisch) -> ureum (ureumcyclus)
- ammonaik onder 70 µg/dl houden door ureumcyclus
85
creatine & creatinefosfaat
- aanwezig in spieren (skeletspieren)
- afbraakproduct = creatinine
86
urinezuur
- afkomstig katabolisme purinebasen
- diagnose ondersteunen bij vermoeden jicht
87
nierfalen
- stoffen stapelen op in bloed
-> stoffen = uremische retentiestoffen
- patient is uremisch
- uremisch syndroom
88
ureum verhoogd bij
prerenale oorzaken
- verhoogd katabolisme proteinen (meer proteine inname & verhoogde spierafbraak)
- gedaalde wateropname, braken, diarree -> diurese daalt
- hartdecompensatie -> doorbloeding nier daalt
renale oorzaken
- nierziekten -> nierfunctiedaling thv glomerulus -> minder filtratie
postrenale oorzaken
- urinewegobstructies -> druk in nieren stijgt & diurese daalt
89
nut ureum bepaling
- op zich niet veel door vele oorzaken
- met serum creatininebepaling nuttiger!
90
ureum verlaagd bij
prerenaal
-> verlaagd proteine katabolisme
renaal
-> tubulairprobleem -> reabsorptie daalt
91
serum of plasma
voorkeur serum
- nadeel serum
-> staalname duurt langer (+10 min door stolling)
-> indien staal in diepvries serum onbruikbaar
- nadeel plasma
-> verkeerd anticoagulans
92
Diacetyl methode
- directe methode
- reactie ureum met diacetyl -> diazine (geel)
- 540 nm
- abs diazine = evenredig ureum in staal
- diacetyl = onstabiel
- formules reactie p 42
- ammoniak in serum of urine geen interferentie
93
Formule abs fotometrie
A= log (I0/I)
94
indirecte methode ureum bepalen
- ureum gehydrolyseerd door urease naar ammoniak
- sws ammoniak aanwezig!!
-> ammoniak afzonderlijk bepaald in blanco
- formule reactie p 47
- NADPH verlaging (niet NADP+!!)
- 340 nm
- interferentie bij gehemolyseerde stalen (NADPH uit RBC vrijgekomen)
-> ook bij andere bepaling met co-enzym NADPH
95
NADPH volluit
nicotinamide adenine di nucleotide (fosfaat)
formule = p48
96
onbekende al substraat
1) enzym 1 -> sub1 nr reactieprod 1
2) enzym 2 -> sub2 nr reactieprod 2
- enzymatische reacties reversibel
-> richting afh pH
-> buffer
- reactieproduct fotometrisch bepaald
- goed weten welke substanties in incubatiemilieu & pH, ionenconc, temp
97
blancometing 1 bij onbekende als substraat
- enzym 1 niet toe voegen
-> ammoniak wel naar NADPH omgezet = A2
-> A= |A1-A2|
- elk staal 2x gemeten
98
blancometing 2 bij onbekende als substraat
- blancostaal zonder ureum & alle interfererende stoffen van oorspronkelijke staal
- 1 staal
- serumstaal zoder ureum bestaat niet
= artificeel
- A =|A0-Ai|
99
2 punts-kinetische meting / fixed time kinetische meting
= enzymatische bepalingsmethode voor substraat met kinetische meting
- eerste fase = lag-fase
-> juist contact tss sub & enzym
- tweede fase
-> sub omgezet met constante snelheid
- derde fase
-> reactie vertraagd door daling 1/meerdere reactiebestanddelen
- alle reactiebestandelen toegevoegd
- tijdens 2e fase min 2 tijdstippen waar reactiesnelhei max & constant
-> A1 = eerste tijdstip
-> A2 = tweede tijdstip
-> A = |A1-A2|
- tijdstippen onderzocht & vastgelegd
- reactieomstandigheden zeer constant
100
referentie ureum
plasma: 15-38 mg/dl of 2.5-6.3 mmol/l
urine: 25-43 g/dag of 0.42-0.72 mol/dag
101
berekening referentie ureum
- aselecte steekproef
- representatief normaal geachte populatie
- >100
- normaal verdeling = gaussiaanse curve
-> 95% tss gem +/- 2s
- n= aantal waarnemingen
- bij normaal verdeling gem = modus = mediaan
- geen normaal verdeling ref ook in 95% maar niet met gem+/- 2s
102
bepaling creatinine
- diffundeert uit spieren naar bloed
- uitgescheiden via nieren
- stijging creatinine in plasma -> gecorrigeerd door meer gesecreteerd
=> meer spiermassa, meer spieractiviteit en meer creatinine
103
klinisch belang creatinine in serum
- GFR & TS dus niet snel verhoogd
-> wel bij ernstige nierdysfunctie!
- GFR schatten
- vaak gekoppeldserum ureum bepaling
104
klinisch belang creatinine urine
- geen hulp evaluatie renale functie
- 24u staal volledig?
-> gemeten creatinine urie vermenigvuldigd met volume -> excretie vreatinine in 24u
-> 1 individu moet constant zijn
105
intra-individuele (biologische) variabiliteit
- variatie binnen 1 individu
- door eten, moment dag, stress
106
inter-individuele (biologische) variabiliteit
- variabiliteit tussen individu's
- ras, geslacht, leeftijd, lichaamsbouw,...
107
biologische variabiliteit vs analytische variabiliteit
- analytische = verschillende waarden voor conc parameter in 1 staal wanneer verschillende keren gemeten in 1 laboof verschillende labo's
108
serum:
ureum hoog
creatinine normaal
pre-renaal probleem: proteine rijk dieet
-> prot katabolisme gestegen door spierafbraak (beenbreuk)
109
serum:
ureum laag
creatinine normaal
pre-renaal probleem: prot arm dieet
renale probleem tubulair probleem verlaagd reabsorptie
110
serum:
ureum heel hoog
creatinine hoog
pre-renaal probleem: dehydratatie/ minder boorbloeding (hartfalen)
postrenaal probleem: een blok na nieren -> GF daalt, TR stijgt, TS daalt
111
serum:
ureum hoog
creatinine normaal/hoog
renale problemen: glomerulonefritis
- GF aangevuld met TS waardoor mss normaal creatinine
112
serum:
ureum normaal
creatinine verhoogd
renaal probleem: tubulaire secretie verlaagd
113
schema conc ureum, creatinine bij prerenale/renale en post renale problemen
p59
113
wat met con creatinine & ureum
- ureum / creatinine = 25-40
-> problemen hiervoor uit leiden
114
reactie van jaffe algemeen
- creatinine bepaling
- in serum/plasma niet-creatinine chromogenen (prot, glucose, ascorbinezuur) storen
-> deproteinisering
- in urine kleine hoeveelheden niet-creatinine chromogenen
- vers staal want creatine -> creatinine gaat door (minder bij pH7)
- enzymatische bepaling geen interferentie niet-creatinine chromogenen
115
reactie van jaffe principe
- alkalisch picraatreagens (picrinezuur + NaOH) aan serum -> creatinine-picraatcomplex (rood)
- 510 nm
- 10% overschatting door niet-creatinine chromogenen
116
enzymatische methode
- creatinine gehydrolyseerd tot creatine door creatininehydrolase
- creatne tot fosfocreatine door creatine(fosfo)kinase
- fotometrisch NADPH gemeten
- 340nm
- referentie methode = HPLC
117
alle reactie enzymatische reactie
1) creatnine -> creatine
-> creatininehydrolase
2) creatine + ATP -> creatinefosfaat + ADP
-> creatinekinase & Mg2+
3) ADP + fosfoënolpyruvaat -> ATP + pyruvaat
-> pyruvaatkinase & Mg2+
4) pyruvaat + NADPH + H+ -> lactaat + NAD+
-> lactaadehydrogenase
118
referentiewaarden creatinine
plasma:
-> man: <1.2mg/dl of <110 µmol/l
-> vrouw: <0.9 mg/dl of <82.5 µmol/l
urine:
-> man: 14-26 mg/kg/dag of 124-230 µmol/kg/dag
-> vrouw: 11-20 mg/kg/dag of 97-177 µmol/kg/dag
119
urinezuur
- belangrijkste eindproduct katabolisme purine base adenine & guanine
-> aflomstig eten (exo) & opbouw/afbraak RNA & DNA (endo)
- RNA & DNA = polynucleotiden
-> opgebouwd uit ketting mononucleotiden
-> mononucleotide = fosfaat, suiker (ribose) & purine / pyrimidine base
-> fosfaat afgesplitst -> nucleosiden (purine/pyrimidinenucleosiden
- bij afbraak suiker weg & purinebasen tot urinezuur
120
hyperuricemie gevolg van
verhoogde productie of verlaagde urinaire secretie
- prerenaal
-> familiaal: prim. jicht
-> verhoogde turn-over nucleoproteinen (bestraling kanker)
-> overmatige inname nucleoproteinen (eten lever, nier, zwezerik)
- renaal
-> via nier gesecreteerd -> renale insufficientie
- post-renaal
-> excretie daalt
=> sec. jicht
121
principe enzymatische urinezuurbepaling
- urinezuur geoxideerd tot allantoïne & H2O2 door uricase
- H2O2 bepaald via enzymatische reactie
-> product met geconjugeerd systeem dubbele bindingen
- fotometrisch bepaald
122
reacties enzymatische bepaling urinezuur
1) urinezuur + O2 -> allantoïne + H2O2 + CO2
-> uricase
2) H2O2 + chromogeen O2 acceptor -> H2O gekleurd product
-> peroxidase
123
referentiewaarden urinezuur
plasma:
- man: 2-7.5 mg/dl
- vrouw: 2.6-7.0 mg/dl
urine:
- man: 250-750 mg/dag
- vrouw: 250-750 mg/dag
124
urinezuurkristallen in sedement
microscopisch geindentificeerd
125
synthese creatine
- in lever & pancreas uit 3 AZ
- omgezet in energierijke creatinine-fosfaat door creatinekinase & ATP (spiercontractie)
126
klinisch belang creatine
skeletspieren niet nierfunctie
127
onrechtstreekse bepaling creatine principe
1) reactie van jaffe
2) temp verhoging & zure pH -> creatine -> creatinine
3) reactie jaffe
4) verschil is creatine
128
enzymatische bepaling creatine principe
- bepaald creatine direct (idem creatinine zonder 1e stap)
129
indirecte bepaling creatine principe
- creatine afgebroken tot NH3 & bepaald
