Ethiek Flashcards
Eudaimonistische ethiek
(Aristotelis) Deugd ethiek en theoretische
deugdethiek. Ook wel: Teleologische theorie
Utilitaristische ethiek
(Mill / Bentham) , Gevolgen ethiek
Deontologie/Plichtsethiek
(Kant) plicht normatief en principe
Contractualistische ethiek
(Rawls)
1 Kenmerken Deugdethiek / Teleologie (Aristotelis) ‘van doel
naar handelen
In de deugdenethiek staan het karakter van een persoon en het ontwikkelen van ‘deugden’ centraal.
Deugden zijn goede karaktereigenschappen, zoals eerlijkheid en betrouwbaarheid. De
deugdenethiek richt zich op het ontwikkelen daarvan. Een belangrijk begrip in de deugdenethiek is
‘praktische wijsheid’, dat tegenover ‘theoretische kennis’ staat.
Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw werd de medische ethiek voornamelijk vanuit het
perspectief van de deugdenethiek bekeken. Daarbij ging het om vragen als: Wat maakt mij tot een
goede dokter? En welke deugden zijn belangrijk om een goede dokter te zijn en te blijven?
Bekende denkers vanuit deze traditie zijn Plato, Aristoteles en Alasdair MacIntyre.
ad 2 Utilitarisme Gevolgenethiek (Mill / Bentham) ‘het doel heiligt
de middelen’ ‘welke handeling is het beste voor het grootste aantal
betrokkenen
In de gevolgenethiek (ook wel consequentialisme genoemd) staan de gevolgen van een handeling
centraal. Het gaat dus niet om de handeling zelf of om de intenties van de handelende persoon, maar
alleen om de gevolgen die de handeling heeft. Zijn die gevolgen goed, dan is de handeling ook
goed. Principes, zoals eerlijkheid, zijn in deze visie van minder belang.
Een specifieke vorm van de gevolgenethiek is het utilisme. Deze stroming gaat uit van het principe
dat een handeling moet bijdragen aan ‘het grootste geluk voor het grootste aantal mensen’.
Bekende aanhangers van de gevolgenethiek zijn John Stuart Mill, Jeremy Bentham en Peter Singer.
ad 4 Contractualistische ethiek (Rawls) ‘welke regels spreken we af
voor rechtvaardig samenleven’
- De concentratie op de institutie het duidelijkst. Zijn ethiek (Rawls)
vraagt op de eerste plaats naar de regels die een rechtvaardige
institutie constitueren. En omdat de rechtvaardigheid die gezocht wordt
van meet af aan begrepen wordt in termen van intersubjectieve
legitimatie, kunnen we zijn vraag samenvatten als: welke regels
moeten we afspreken we voor ons samenleven, wil dat samenleven
rechtvaardig kunnen heten? - Institutioneel gericht. Het bestaat eigenlijk uit de regels die de institutie
tot een rechtvaardige maken. Zoals de spelregels het handelen dat
zich daarnaar voegt tot een correcte vorm van dit specifieke spel
maken, zo maken de regels van rechtvaardigheid het handelen binnen
bepaalde instituties rechtvaardig. - Rechtvaardige regels zulke zijn, die de instemming van alle
betrokkenen zullen kunnen krijgen, op voorwaarde dat die
betrokkenen vrije en rationele belangenbehartigers zijn die onpartijdig
zullen oordelen en zich niet door hun toevallige positie zullen laten
leiden. De regels die zij opstellen zullen principieel bepaald zijn door
de eis van gelijkwaardigheid van alle betrokkenen
Deontologie
Het woord deontologie komt van het Griekse ‘deon’, dat ‘plicht’ betekent. De deontologie gaat uit
van het principe dat een handeling in lijn moet zijn met een in zichzelf geldende regel, zoals een
waarde, norm of wet. Daarbij doen de gevolgen van die handeling niet ter zake: ook al zijn die nog
zo positief, een handeling is moreel onjuist als deze niet aan de geldende regel voldoet.
Belangrijk in de deontologie is de ‘categorische imperatief’ van de Duitse filosoof Kant: handel
altijd zodanig dat jouw handelen als wet kan gelden voor alle anderen. Dit lijkt sterk op de regel om
anderen te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden. Een ander belangrijk beginsel uit de
deontologie is dat je mensen nooit alleen als middel, maar ook altijd als doel in zichzelf moet zien.
Zo mag je de ene mens niet opofferen om een ander te redden volgens Kant.
