Ekonomi 3 Flashcards
1
Q
cfare eshte GDP
A
GDP shpreh vleren e mallrave dhe sherbimeve perfundimtare te prodhuara ne nje vend brenda nje periudhe te caktuar kohore, zkn 1 vjecare.
2
Q
cfare eshte PBB
A
shpreh shumen e mallrave dhe sherbimeve te ndryshme qe ofron nje ekonomi gjate nje viti.
*cfare prodhohet jo shitet
3
Q
krahasimi i PBB e GDP
A
PBB > GDP
sepse PBB mat shumen e produkteve te prodhuara por nuk shiten te gjitha!
4
Q
karakteristikat e GDP
A
- shprehet ne vlere
- perfundimtare (jo te ndermjetme)
- ne nje vend (brenda kufijve, edhe firmat e huaja)
- periudha (zkn. 1 vit)
5
Q
cilat mallra perfshihen ne GDP
A
- mallrat perfundimtare, jo te ndermjetme
- mallrat e prodhuara rishtazi (te reja, jo te perdorura)
- brenda vendit
- afati kohor 1 vjecar
6
Q
cilat mallra nuk perfshihen ne GDP
A
- te vjetrat
- te ndermjetmet (lende te paperpunuara)
- ekonomia e nendheshme
- produkte te prodhuara per vete
7
Q
GDP vs GNP
A
GDP - produkti i pergjithshem i brendshem bruto
GNP - produkti kombetar fizik bruto
8
Q
sa menyra ka per llogaritjen e GDP
A
1) metoda e prodhimit
2) metoda e shpenzimeve
3) metoda e te ardhurave
9
Q
Metoda e prodhimit
A
GDP = (P1Q1 + P2Q2 + … + Pn*Qn)
10
Q
Metoda e shpenzimeve
A
GDP = C + I + G + Nx C- konsumi I- shpenzimet per investimet G- shpenzimet qeveritare Nx- dif. import-export
Ne G nuk perfshihen pagesat per ndihme ekonomik, invaliditeti, pensionet … keto jane te parikthyeshme ne ekonomi
11
Q
Metoda e te ardhurave
A
GDP = (Paga + Renta + Interesi) per gjithe popullsine
12
Q
cfare do te thot kur rezultati nga metoda e shpenzimeve dhe metoda e te ardhurave jane te peraferta
A
kjo do thot se jane llogaritur sakte
13
Q
GDP nominale
A
- e matur me cmimet e tregut, pra te ketij viti
- nuk tregon saktesisht rritjen ekonomike
- *GDP nominale rritet sepse jane rritur cmimet por jo mireqenia
14
Q
GDP reale
A
matet me cmime konstante (vit baze)
15
Q
Si matet c’vleftesuesi i GDP (GDP Deflator)
A
GDP nominal / GDP real * 100
16
Q
pse GDP nuk shpreh saktesisht mireqenien sociale
A
- Transaksionet jo te tregut
- cilesia e permiresuar
- perberja e produkteve (produkte te demshem)
- ek. e nendheshme
- GDP dhe ambjenti
- Prodhimi per fryme = GDP (reale) / nr. e pop.
17
Q
Cilet jane treguesit makroekonomike
A
- inflacioni
- papunesia
- rritja ekonomike (GDP)
- bilanci i pagesave
- kursi i kembimit
18
Q
Cilet jane treguesit joekonomike
A
- cilesia e jetes
- mjedisi
- shendeti
- asimimi
19
Q
cfare eshte inflacioni
A
- inflacioni eshte rritja e vazhdueshme dhe e pergjithshme ne treg
- zhvleresim i parase
- pak mall ne treg dhe shume para
20
Q
inflacion / deflacion / dezinflacion
A
- inflacion - rritje e vazhdueshme
- deflacion - inflacion ne nivele negative, me shume mallra se sa para - mungese shitje –falimentim biznesi, papunesi
- dezinflacion - nivele pozitive por zbret psh. 7% -> 2%
21
Q
llojet e inflacionit
A
- i moderuar - deri 20%
- BQ e mban inflacionin 2% - 4% - ky eshte inflacioni normal - galopant 20% - 1000%
- humb besimi ndja bankes
- panik bankar
- ndodh ne raste krizash ekonomike ose lufte - hiperinflacioni - mbi 1000%
- drejt militarizimit - prodhimit te armeve - drejt luftes
- edhe brenda nje vendi pa lufte
22
Q
kush humbet nga inflacioni
A
- ata me page fikse
- huadhenesit
- kursyesit
- bizneset
23
Q
kush perfiton nga inflacioni
A
- qeveria
- argjendaret
- huamarresit
- ata me norme pune ose akorde
24
Q
shkaqet e inflacionit
A
- nga kerkesa - si rezultat i rritjes teresore te D per mallra e sherbime (ne boom ek.)
- nga kostoja - si rezultat i rritjes se cmimeve te faktoreve te prodhimit
25
efekti cmim - page
- rritje e vazhdueshme
- cmimet nuk bien me
- qev. detyrohet te rrise edhe pagat
26
efekti page - cmim
- per shkak te grevave, demonstratave
- detyrohet e rrise pagat, sepse eshte kosto e biznesit
- gjithashtu rrit cmimet
27
menyrat e matjes se inflacionit
1. inflacion mujor - psh shkurt 2021 me shkurt 2022, ose me tremujore
2. inflacion vjetor - jo me vitin e kaluar por me vit baze
- nprm CPI
28
cfare eshte CPI
CPI - norma qe tregon vleren e shportes
| - me cmime konstante, jo koherente
29
cfare eshte shporta
shporta eshte nje nr. i caktuar mallrash ose sherbimesh, te vendosura nga qeveria, te domosdoshme per nje konsumator mesatar familjar.
30
si matet inflacioni mujor
Im = ( Pt - Pt-1 ) / Pt-1 *100
Im - inflacioni mujor
Pt - cmimet aktuale (koherente)
Pt-1 - cmimet te njejten periudhe vitin e kaluar
31
si matet inflaiconi vjetor
Ivj = ( Shpt - Shpt-1 ) / Shpt-1 *100
Ivj - inflacioni vjetor
Shpt - shporta me cmimet koherente
Shpt-1 - shporta me cmimet e vitit baze
32
kush quhet i papune
i papune quhet nje individ perkohesisht i papune
33
si matet norma e papunesise
u = U/N * 100
u - papunesia
U- te papunesuarit
N - nr. i fuqise punetore
34
pse norma nuk tregon realitetin
sepse ka shume te punesuar ne kompani informale, ne te zeze
35
kush jane format e papunesise
1. friksionale (e ferkimit) - e perkohshme, ata qe sapo kane dale nga bankat e shkolles, ose ata qe lene punen per nje pune me te mire
2. strukturore - nga ndryshimi i strukturave te tregut disa profesione shtohen e disa zhduken, kur produkti ska kerkese ne treg e keshtu shuhen profesionet
3. ciklike - me e rrezikshmja, shfaqet si rezultat i rënies ciklike të prodhimit.
4. sezonale - psh ne turizem, bujqesi...
36
norma natyrore e papunesise
NNPp = papunesi friksionale + papunesi strukturore / nr. i fuqise punetore
ketu NNPp = u
* punezenia e plote ndryshon nga norma e papunesise
* norma e papunesise (u) nuk eshte kurre 0
37
pasojat ekonomike te papunesise
- GDP ulet
- te ardhura shume te vogla
- shoqeria humbet nje profesionalist
38
pasojat sociale te papunesise
- stres, depresion - presioni nga anetaret e familjes
- krimi ne familje (dhune psikologjike/fizike)
- rritje kriminaliteti ne shoqeri
- prishje e harmonise familjare
39
sa faza ka cikli ekonomik
1. kriza ek.
2. ekspancioni (rritja ek.)
3. boom-i ek. (piku)
4. recensioni (renia ek.)
40
karakteristika te ciklit ekonomik
1. periudha - midis dy krizave ek.
2. ciklet e biznesit jane objektive, veprojne pavaresisht nga vullneti apo deshira e qeverive apo individeve
3. nuk perseriten me te njejtet tregues (GDP, inflacioni, papunesia)
4. nuk jane periodike
41
cfare sjell kriza
- papunesi
- falimentim
- te ardhura te uleta e niv. te ulet te jeteses
- ndoshta dhe inflacion
42
cfare sjell piku
- GDP reale kapercen GDP potenciale
- biznese ne kapacitet te plote
- punesim i plote
- fitim max.
- rritje e inflacionit per shkak te kerkeses
43
kur kemi punezenie te plote
kur kemi vetem papunesi friksionale e strukturore
44
shkaqet e jashtme qe ndikojne ne ciklin ek.
1. lufta
2. pandemia
3. mosmarreveshje nderkombetare
45
shkaqet e brendshme qe ndikojne ne ciklin ek.
1. novacionet apo shpikjet
2. ngjarjet politike
3. politikat qeveritare
46
politikat stabilizuese
per te zbutur pasojat e ngritjeve dhe uljeve ne ciklin e biznesit dhe problemeve qe krijohen ne ekonomi gjate fazave te saj
47
qellimet e politikave stabilizuese
1. rritje e qendrueshmerise ek., qe rrit stand.jet. se pop.
2. nxitje e punesimit
3. ulje te inflacionit
48
sa llojesh jane politikat stabilizuese
1. fiskale
| 2. monetare
49
nga kush zbatohet politika fiskale
qeveria, parlamenti
50
nga kush zbatohet politika monetare
Banka Qendrore
51
kush jane instrumentet e politikes fiskale
- taksat
| - shpenzimet
52
kush jane instrumentet e politikes monetare
te drejtperdrejta (vende ne zhvillim)
- norma e interesit te kredise
- kontrolli i kredise
jo te drejtperdrejta (vende te zhvilluara)
- operacionet ne treg te hapur (shitja/blerja e letrave me vlere: bono thesari, obligacione, çeqe nprm kleringut)
- norma e rifinancimit (skontos)
- norma e rezerves se detyrueshme
53
llojet e pol.fisk.
lehtesuese
- ekonomia ne renie dhe niv. u ne rritje
- rrit kerkesen e pergj.
1) ul taksat, shpenzimet nuk i ndryshon
2) tx nuk ndryshojne, shp rriten
3) ul tx, rrit shp = politike agresive lehtesuese
shtrenguese
- ekonomia ne rritje te madhe dhe inflacioni i larte
- ul kerkesen e pergj.
1) rrit tx, shp nuk i ndryshon
2) tx e pa ndryshuara, ul shp
3) rrit tx, ul shp
54
llojet e pol.mone.
lehtesuese (krize)
- ekonomia ne renie dhe niv. u ne rritje
- rrit kerkesen e pergj. nprm rritjes se ofertes monetare
1) blen letra me vlere
2) ul normen e rezerves se detyruar
3) ul normen e rifinancimit (skontos)
shtrenguese (boom)
- ekonomia me inflacion te larte
- ul kerkesen e pergj. nprm uljes se ofertes monetare
1) shet letra me vlere
2) rrit normen e rezerves se detyruar
3) rrit normen e rifinancimit (skontos)
55
kufizimet e politikes fiskale
1) parashikimi
2) inventari kohor
3) deficiti buxhetor
4) ndekimi ne sektorin privat
56
kufizimet e politikes monetare
1) kundershti ne objektiva
2) veshtiresia e kontrollit t eshume variablave ekonomike
3) afati kohor
57
cfare jane stabilizuesit automatike
ato lloj instrumentash qe hyjne ne pune pavaresisht nga qeveria
58
cfare eshte ekonomiksi nderkombetar
ekonomiksi nderkombetar eshte studimi i marredhenieve ekonomike midis vendeve, duke perfshire investimet, tregtine nderkombetare dhe marredheniet monetare.
59
kush jane objektet e studimit te ekonomiksit nderkombetar
- cmimet
- oferta dhe kerkesa
- konkurrenca
- struktura e tregut
- kostot oportune
- specializimi
- kembimi
- tregjet
60
kush quhen importe
mallrat dhe sherbimet e prodhuara jashte vendit dhe te konsumuara brenda tij
61
kush quhen eksporte
mallrat dhe sherbimet e prodhuara ne nje vend, qe u shiten konsumatoreve te nje vendi tjeter
62
pse njerezit bejne tregti
1. shperndarja e pabarabarte e burimeve ekonomike-natyrore, njerezore dhe kapitale midis vendeve
2. prodhimi eficient i mallrave te ndryshme qe kerkon teknologji ose kombinim te burimeve ekonomike.
63
pse njerezit nuk bejne tregti
njerezit nuk tregtojne kur malli apo sherbimi qe u ofrohet eshte me pak i vlefshem se malli ose sherbimi qe atyre u kerkohet te kembejne.
64
kur nje vend ka perparesi absolute
nje vend ka perparesi absolute ne prodhimin e nje produkti, ndaj nje vendi tjeter, ne qofte se prodhon me shume produkte me te njejtin sasi burimesh (prodhueshmeri me e larte) ose thuhet se ka kosto prodhimi per jnesi me te vogel se vendi tjeter.
--me te njejten sasi burimesh prodhon me shume
65
kur nje vend ka perparesi relative (krahasuese)
nje vend ka perparesi relative ne proshimin e nje produkti ndaj nje vendi tjeter, kur ai mund te prodhoje ate produkt me kosto oportune me te ulet se nje vendi tjeter
66
cfare eshte specializimi
specializim eshte perdorimi i burimeve te nje individi, firme, rajoni apo vendi per te prodhuar nje ose pak mallra dhe sherbime per te cilat ekziston perparesia relative.
67
pengesat ne tregtine nderkombetare
1. tarifa doganore
2. kuotat
3. subvencionet
4. embargo
5. pagesat jotarifore
68
cfare eshtetarifa doganore
eshte nje takse qe vendoset per cdo mall qe importohet ne vend
69
cfare jane kuotat
jane kufizime meksimale mbi sasine ose vleren e pergj. te produkteve te vecanta te importuara nga nje vend ne nje periudhe te caktuar
70
cfare jane subvencionet
ndihma qe prodhuesit te kene me shume te ardhura. keshtu ata vendosin P te uleta per produktet. keto cmime - perparesi ndaj konkurrenteve te huaj
71
cfare eshte embargo
eshte eliminim total i tregtise me nje vend te vecante
72
cfare jane pagesat jotarifore
kane te bejne me krijimin e veshtiresive artificiale administrative ndaj mallrave te importuara
73
cfare eshte kursi i kembimit
cmimi i monedhes se nje vendi i shprehur ne monedhde te nje vendi tjeter
74
kush jane faktoret qe ndikojne ne kursin e kembimit
- eksportet
- importet e vendit perkates
- kerkese-oferte
- inflacioni
- interesa bankare
75
cfare eshte bilanci i tregtise
bilanci i tregtise i referohet diferences ne vlere midis mallrave te eksportit dhe atyre te importit te nje vendi ne nje periudhe kohore te caktuar
Mex(t) - Mim(t) = x
76
cfare eshte bilanci i pagesave
bilanci i pagesave eshte nje pasqyre e regjistrimit te te gjitha transaksioneve (kembimeve) qe behen midis rezidenteve te nje vendi (perfshire individe, firma, qeveri) dhe rezidenteve te vendeve te tjera
kembimet (rez te vendit 1 2)
77
kush varen nga fitimi, obligacionet apo aksionet
obligacionet jane kredi te marra nga firma, e qe nuk varen nga fitimi
aksionet varen nga fitimi
78
sa lloje aksionesh kemi
1. te zakonshme - aksionere por qe sjane pjese e administrates
2. te parapelqyer - jane pjese e administrates
--nqs falimentojne shlyhen para te zakonshmit
79
sa llojesh i kemi korporatat
- te hapura ndaj publikut - shesin obligacione me burse
| - te mbyllyra (familjare) - te ardhurat kalojne nga nj-tj
