Dzieciństwo (2-3 - 10-12 rok życia) Flashcards
Rozwój indywidualizacji
- rozwój poczucia własnej odrębności, poczucia autonomii i samokontroli
Wczesne dzieciństwo - wiek poniemowlęcy - 2-3 rok życia
- zaspokaja samo większość potrzeb fizjologicznych
- posługuje się narzędziami
- budujące się poczucie samokontroli oraz własnej odrębności
Środkowe dzieciństwo - wiek przedszkolny - 4-6 rok życia
- pojawia się komunikacja z innymi za pomocą słowa
2. wyobraźnia
Późne dzieciństwo - wiek szkolny - (6-7) - (10-12) rok życia
- większe uniezależnienie od rodziców
- nauka
- rozwój poczucia kompetencji
Rozwój fizyczny
- rocznie +5-8cm i +3kg
- postęp w opanowaniu mięśni dużych - sprawnie biegają, skaczą, wspinają się
- możliwość samodzielnego dotarcia do przedmiotów, które je interesują i wzięcia do ręki wszystkiego w zasięgu
sensomotoryczna jedność
- dziecko chce dotknąć wszystko co spostrzeże, a za każdym spostrzeżeniem podąża działanie
manipulacja specyficzna
- dziecko uczy się dostrajać swoje ruchy do wielkości, kształtu i oddalenia przedmiotów
Zmiany w układzie nerwowym:
- nadal powstają nowe połączenia synaptyczne
- trwa proces mielinizacji
- wzrasta synchronizacja aktywności w różnych regionach mózgu i koordynacja między płatami czołowymi, a innymi częściami mózgu
- zdolność kierowania uwagą, tworzenia panów działania
Poziom sensomotoryczny
- bezpośrednie działania w środowisku - sądy oparte na percepcji
Poziom przedoperacyjny
- myślenie prelogiczne - sekwencje zachowań mogą być odtwarzane nie tylko w realnych zdarzeniach fizycznych, ale też w umyśle
Poziom operacji konkretnych
- myślenie logiczne
- rozumowanie, które nie zależy od bezpośrednich czynności percepcyjnych bądź motorycznych
1. wyjaśnianie związków między przyczynami a skutkami zjawisk w otaczającym świecie
Wczesne dzieciństwo
- myślenie przedoperacyjne - prelogiczne
- inteligencja ma charakter sensoryczno-motoryczny
- zdolność do reprezentowania (przedstawiania) przedmiotów i zdarzeń
- Szczególnie ważne reprezentacje - naśladownictwo odroczone, zabawa symboliczna, rysunek, obraz umysłowy, mowa
Egocentryzm-
dziecko nie jest w stanie przyjąć punktu widzenia innych osób, przekonanie że wszyscy myślą w ten sam sposób jak dziecko i to samo
mowa egocentryczna
- mówienie do siebie w obecności innych osób i niesłuchanie innych
animizm
- traktowanie wszystkiego jako żywe i wyposażone w intencje
artyficjalizm
- przekonanie, że rzeczy zostały stworzone przez człowieka lub boską działalność i funkcjonują na wzór ludzkiej wytwórczości
finalizm
- przekonanie, że rzeczami kieruje jakaś przyczynowość i celowość. Nic nie jest przypadkowe (stąd pytania “Dlaczego?”)
centracja -
tendencja do koncentrowania się na tylko jednym aspekcie bodźca wzrokowego
brak odwracalności
- brak zdolności do cofnięcia linii rozumowania do punktu, w którym się rozpoczęło
problemy z zachowaniem stałości
- tzw. niezmienników - np. węższa wyższa szklanka pozornie ma więcej wody, mimo że jest tyle samo
Stadium operacji konkretnych - od 6-7 roku życia
- operacje logiczne - w pełni odwracalne, uwewnętrznione systemy czynności
- dostępne dzieciom operacje umysłowe są pomocne w rozwiązywaniu problemów dotyczących konkretnych - rzeczywistych, obserwowalnych - przedmiotów i zdarzeń
- stadium przejściowe między myśleniem prelogicznym, a myśleniem w pełni logicznym (operacji formalnych)
- szeregowanie - seriacja - zdolność umysłowego porządkowania przedmiotów pod względem określonego wymiaru na podstawie wykrywania różnic między nimi
- klasyfikowanie - zdolność do grupowania przedmiotów według określonego kryterium na podstawie podobieństwa między nimi
- zasada pojemności kategorii - rozumienie, że podkategorie mieszczą się w jednej szerszej kategorii
Rozwój pamięci
Z wiekiem zmienia się pojemność pamięci krótkotrwałej - zmiana nie wynika z ilościowej zmiany pojemności pamięci, ale ze sposobu korzystania z tej pojemności - stosują strategie zapamiętywania
1. powtarzanie 2. grupowanie - organizowanie materiału - łączenie w grupy obejmujace wszystkie pojęcia do zapamiętania 3. elaboracja/opracowywanie - poszukiwanie wspólnych znaczeń, kojarzenie z innymi przedmiotami lub słowami 4. systematyczne poszukiwanie - przeglądanie pamięci w poszukiwaniu dziedziny, w której znajduje się dana informacja
Doskonalenie metapamięci
- świadomości własnych procesów pamięciowych i wiedzy o nich
Amnezja dziecięca
- niezdolność przypominania sobie zdarzeń z pierwszych 2 lat życia
System pamięci autobiograficznej -
- tworzy się od około 3. roku życia
- zbiór wspomnień odnoszących się do przeszłości jednostki
- jest źródłem poczucia ciągłości życia
- duży udział na tworzenie pamięci autobiograficznej ma rozwój mowy
Stadium I
- moralność heteronomiczna
- moralność przymusu
- wiek przedszkolny
- dziecko patrzy wyłącznie ze swojego punktu widzenia
- nie bierze pod uwagę intencjonalności sprawcy
- posłuszeństwo zasadom
- posłuszeństwo wobec autorytetu
kary ekspiracyjne
- kary surowe, niezwiązane ze skalą przewinienia - kara związana ze złamaniem reguł, a nie rodzajem przewinienia
6. każde nieszczęście jest wiązane z karą
7. każdemu naruszeniu zasad musi towarzyszyć kara
8. postępowanie moralne z obawy przed karą
Moralizm
- skłonność do bezkompromisowego stosowania się do reguł moralnych i oczekiwanie, że wszyscy będą postępować tak samo
Świadomość własnej autonomii
- od 6-7 roku życia
- dziecko przestaje być bezrefleksyjnie podporządkowane woli rodziców
Realizm moralny
- brak możliwości odstępstwa od zasad, arbitralne stosowanie się do zasad bez ich zrozumienia
Moralny relatywizm -
ukształtowany od 6-7 roku życia pogląd, że reguły społeczne wynikają z porozumienia między ludźmi i mogą być zmieniane
Stadium II - moralność autonomiczna - moralność współdziałania - od 10-11 roku życia
- uwewnętrznione normy
- liczy się duch reguły bardziej, niż sama litera
- dziecko widzi inne punkty widzenia
- czyny osądzane przez intencje sprawcy, a nie konsekwencje
- widzi, że reguły są tworzone przez ludzi i mogą być zmieniane
- wzajemność szacunku wobec autorytetu
- kary łagodne, dające szansę poprawy - kary odwzajemnione - skojarzone z rodzajem przewinienia
- nie myli nieszczęścia z karą
- moralny pryncypializm - satysfakcja z samego postępowania zgodnie z normą
- własne oceny moralne - samodzielne rozważanie co jest poprawne, a co nie
- opanowanie takich pojęć jak przypadek i intencjonalność
tendencje rozwoju języka:
- coraz dłuższe i bardziej złożone wypowiedzi
- wypowiedzi coraz bardziej poprawne gramatycznie
- wypowiedzi coraz mniej zniekształcone fonetywnie
Eksplozja nazywania
- gwałtowny wzrost zasoby słownictwa
- następuje po przekroczeniu progu 50 słów, między 16 a 24 miesiącem życia - od tego momentu uczenie się nowych wyrazów nie wymaga już zbyt wielu powtórzeń
holofrazy -
łączenie 1 słowa i 1 gestu oznaczające dwa słowa - np. daj ciastko
Mowa egocentryczna
- głośno wyrażany przez dziecko komentarz do tego co dziecko robi
Rozwój mowy w funkcji intelektualnej
- związany z przypominaniem i przewidywaniem
- poszerzeniu ulega perspektywa postrzegania świata o przyszłość i przeszłość
Nauka języka:
behawioryzm
- warunkowanie instrumentalne
- wzmacnianie zachowań werbalnych poprzez nagrodę, którą może być pochwała rodziców lub potwierdzenie, że wypowiedź została zrozumiana
Natywizm
- wyjaśnia rozwój języka we wrodzonych zdolnościach dziecka
- ludzie przychodzą na świat wyposażeni w wewnętrzny mechanizm przyswajania języka
podejście społeczno-interakcyjne
- dzieci przyswajają język dzięki
systemowi wsparcia przyswajania języka
- zbiór strategii stosowanych przez dorosłych po to, by wspierać nabywanie języka przez dzieci
mowa udziecinniona - wyraźna, krótkie zdania, wypowiadane wolniej, wypowiedzi dotyczą tego co tu i teraz
zabawa na serio - okres wczesnego dzieciństwa
- oparta na przedmiotach dostępnych dla dziecka w danym momencie i używa ich zgodnie z przeznaczeniem, jaki obserwuje u dorosłych
- opiera się na naśladownictwie - kopiowanie czynności zaobserwowanych u dorosłych; najbardziej lubią się bawić przedmiotami których używają dorośli lub podobnymi do nich
- dzieci zainteresowane samym działaniem, a nie ich rezultatem
zabawa na niby - okres przedszkolny
- dziecko realizuje pragnienia, których nie może spełnić w innej formie- np. kierowanie samochodem
- rozwój fizyczny, poznawczy, społeczny, emocjonalny, moralny i umysłowy
- podstawą zachowania przestaje być sytuacja rzeczywista, a zaczyna nią być sytuacja wyobrażona
- myślenie abstrakcyjne
- manipulowanie wyobrażeniami
- kształtowanie umiejętności samokontroli - dziecko robi to na co ma ochotę, ale umie podporządkować się regułom zabawy
- wypełnianie reguł zabawy staje się źródłem przyjemności
gra z regułami - kolejny etap
- najważniejsza staje się relacja partnerska wymagająca podporządkowania się wszystkich grających tym samym celom i regułom
- wierne przestrzeganie reguł gry jest warunkiem uczestniczenia w grze
- dziecko uczy się zachować dystans do odgrywanej roli podczas gry w stosunku do roli na co dzień
Naśladownictwo
- podstawowy sposób uczenia się we wczesnym dzieciństwie - naśladowanie zachowań dorosłych
Proces skolaryzacji
- zaczyna się wraz z pójściem dziecka do szkoły
- uczenie się pod kierunkiem nauczyciela
Kryzysy normatywne wg Eriksona:
- wczesne dzieciństwo - kryzys autonomia vs wstyd i wątpliwości
- środkowe dzieciństwo - kryzys inicjatywa vs poczucie winy
- wiek szkolny - kryzys pracowitość vs poczucie niższości
Wczesne dzieciństwo - potrzeba autonomii i niezależności
- rodzi się poczucie autonomii dzięki stopniowemu przejmowaniu przez nie kontroli nad sobą i swoim zachowaniem
- napięcie między poczuciem autonomii a poczuciem zwątpienia i wstydu, grożącym przy egzekwowaniu własnej woli
- wstyd wynika z doświadczanego poczucia niedoskonałości
- gdy dziecko ma możliwość podejmowania decyzji, rozwija się poczucie sprawstwa, umiejętność podejmowania decyzji i dokonywania trafnych wyborów
Wiek przedszkolny (4-6 lat) - faza inicjatywy
- poczucie inicjatywy - radość rywalizacji, wytrwałość skupienia na celu, przyjemność z osiągnięć
- Rozwój przedsiębiorczości - zrównoważone i pełne namysłu wykorzystanie własnej inicjatywy
Wiek szkolny - pojawia się potrzeba bycia kompetentnym, zajmowania się czymś poważnym, podobnym do tego co robią dorośli
- dążenie do zdobycia uznania, osiągania pozytywnych rezultatów, robienia rzeczy perfekcyjnie
- rozwija się pracowitość
Faza 4. - wzrost poczucia fachowości, adekwatności i produktywności
- wykształca się nowa siła ego → kompetencja - swobodne doświadczanie sprawności, umiejętności i inteligencji w pełnieniu zadań
- Osiąganie sukcesów i aprobata społeczeństwa kształtują poczucie zadowolenia z własnej efektywności → poczucie produktywności
Styl autorytatywny
- najlepsze środowisko dla rozwoju
- miłość i szacunek wobec dziecka oraz troska o realizacje jego potrzeb
- wymaga podporządkowania pewnym zasadom
- opiera się na wzajemności
Styl permisywny - pobłażliwy
- rodzice nadmiernie ulegli wobec woli dziecka
- utrwalenie egocentryzmu
- nadmierna opiekuńczość, brak stawiania granic, wymagań
- zwolennicy tej formy twierdzą, że dorośli powinni pozwolić na naturalny i w pełni spontaniczny rozwój dziecka
- konsekwencją jest ukształtowanie ludzi mających poczucie nieskrępowanej autonomii, zawyżoną samoocenę, własne potrzeby są najważniejsze
- Mają trudności z zaakceptowaniem obowiązujących reguł społecznych
Styl autorytarny
- zaniedbywanie potrzeb dziecka - przedkładają nad nie zasady postępowania, którym dziecko ma się podporządkować
- dziecko nie mogąc sprostać wymaganiom rodziców doświadcza ciągłego poczucia winy i niższości
- prowadzi do zachować uległych w stosunku do innych ludzi, do konformizmu
- może się wykształcić postawa ucieczkowego reagowania na inne osoby czy zdarzenia
- nie ma miejsca na dziecięcą autonomię
- ukształtowanie osób zależnych od otoczenia i temu otoczeniu się podporządkowujących, mających trudności z wyrażaniem swojej opinii, podejmowaniem niezależnych decyzji, działaniem w sytuacjach niestandardowych, wymagających kreatywności
Styl niedbały - niezaangażowany
- dziecko nie nabywa poczucia stabilności sytuacji wychowawczej
- niekonsekwencja i przypadkowość oddziaływań rodziców
- dziecko obwinia siebie za nieobecność rodzica czy brak miłości
- dziecko nie rozwija poczucia kontroli
- Jest tak bardzo zajęte adaptowaniem się do sytuacji domowej, która zmienia się szybko i w sposób nieprzewidywalny, że nie może się otworzyć na świat zewnętrzny. W konsekwencji pojawiają się u niego zachowania antyspołeczne w stosunku do rówieśników i nie jest ono zainteresowane nauką ani tym, co dzieje się w szkole
- Z powodu braku dorosłego, który odpowiadałby na jego pytania i czynił świat bardziej zrozumiałym, dziecko ma poczucie, że w świecie panuje chaos. Z powodu braku reguł, które nie są przez niezaangażowanego dorosłego wprowadzane, otoczenie jawi się dziecku jako niezrozumiałe, a nawet niebezpieczne.
- Ten styl wychowawczy ma najbardziej szkodliwe konsekwencje dla funkcjonowania w okresie dzieciństwa, ale także dla radzenia sobie z wyzwaniami fazy adolescencji
dzieci mają skłonność do nierealistycznego oceniania swoich możliwości,
czują się pewne siebie, uważają, że w wielu sytuacjach poradzą sobie same.
To nadmierne przekonanie o swoich możliwościach często jednak je zawodzi, w związku z czym doświadczają licznych porażek.
Około 7. roku życia -
Zdolność do uogólniania różnorodnych przeżyć związanych z doświadczaniem sukcesów i porażek.
W efekcie dochodzi do ukształtowania się stosunku do samego siebie, który od tego momentu w rozwoju zacznie być bardziej stabilny, czyli względnie niezależny od konkretnej sytuacji
Obszary składające się na samoocenę:
- szkolny
- sportowy
- społeczny
- fizyczny
- behawioralny
Poziom samoakceptacji
- poziom rozbieżności między tym, jakie dziecko chciałoby być (Ja idealne) a tym jakie dziecko myśli ze jest (Ja realne)
- poczucie wsparcia, jakie dziecko doświadcza od ważnych dla niego osób
gotowość szkolna
- osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym, podjęcie i satysfakcjonujące wypełnianie roli ucznia
Poziom gotowości szkolnej dotyczy:
- możliwości opanowania przez dziecko elementarnych kompetencji szkolnych - umiejętności czytania, pisania i liczenia
- gotowość psychomotoryczna
- gotowość słownikowo-pojęciowa
- gotowość emocjonalno-motywacyjna
wiek koleżeństwa
- silna potrzeba życia w grupie
- wspólnota działania
- kryterium jest to, co dzieci robią razem
segregacja płciowa
- przyjaźnie zawierane są wyłącznie w ramach tej samej płci
Stopniowa zmiana myślenia o przyjaźni
- Dzieci w wieku przedszkolnym myślą o przyjaźni jak o dzieleniu się lub obdarowywaniu nawzajem różnymi przedmiotami oraz przebywaniu w bliskości fizycznej.
Natomiast w szkole podstawowej osiowym dla przyjaźni pojęciem staje się wzajemne zaufanie
Kryzys -
dotychczas ustalona relacja ja-inni traci swoje znaczenie, ulega rozpadowi, a nowa nie została jeszcze wytworzona
Kryzys 3. roku życia - przejście od wczesnego do środkowego dzieciństwa
- psychiczne oddzielenie dziecka od matki
- czas kształtowania się woli dziecka
- rodzi się poczucie autonomii i niezależności
- nagatywizm - odrzuca wszelkie propozycje tylko dlatego, że pochodzą od rodziców
- upór - związanie ze swoim postanowieniem
- bunt
- deprecjacja - poniżanie innych np. rodzice są głupi
- despotyzm
Kryzys 6-7 roku - punkt zwrotny między wiekiem przedszkolnym a szkolnym
- zachowanie nieadekwatne do swojego wieku - nadmiernie dziecinne
- dezintegracja struktury funkcjonowania dziecka przedszkolnego, która przestała odgrywać swoją rolę
- rozwiązaniem jest powstanie nowej struktury, adekwatnej w nowej fazie rozwojowej
Osiągnięcia rozwojowe:
- pojawienie się momentu intelektualnego - oddziela przeżywany afekt od zewnętrznego wyrazu
- dziecko zaczyna obejmować refleksją swoje przeżycia, analizuje je i dopiero podejmuje działania - nie działa impulsywnie
- zdystansowanie do własnych przeżyć
- świadomość własnych stanów emocjonalnych
- oddzielenie celu od reguł jego osiągania - opracowywanie bardziej skutecznych sposobów osiągania celu
- Zdolność do samooceny - zdolność do uogólniania własnych przeżyć
- Częsta radość z osiągnietego sukcesu i pozytywne informacje zwrotne od rodziców, rówieśników i nauczycieli → Ukształtowanie wysokiej, realistycznej samooceny → wytrwałość w działaniu odporność na niepowodzenia
