Dómar og álit - Raunhæf Flashcards
Lögmætisreglan, formreglan, efnisþáttur; efnislegt ósamræmi
Hrd. Eignaauki
þar kom ekki fram í lagareglu, krafa um að þú þyrftir að hafa áður átt íbúð til að fá undanþágu tekjuskatts
lögmætisreglan, formreglan, formþáttur, formlegt ósamræmi
Hrd. veiði silungs í laganet
Þar var ekki uppfyllt skilyrði sem nefnt var í lögum um reglugerð og þær því ekki löggildur refsigrundvöllur
lögmætisreglan, heimildarreglan, efnisþáttur; krafa til skýrleika
Hrd. samherji/stjörnugrís
Þar sem það dugar ekki til að mælt sé fyrir um skerðingu lögbundinna réttinda í reglugerð, löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindakserðingar sem talin er nauðsynleg.
lögmætisreglan, heimildarreglan, formþattur; verður að vera stoð
Hrd. Frami
var ekki talið að reglugerð sem setti það skilyrði fyrir útgáfu leigubílstjóraleyfis að bifreiðastjóri væri meðlimur í tilteknu stéttarfélagi ætti sér næga stið í lögum, enda ekki vikið til slíkrar skyldu í lögunum og ráðherra aðeins veitt almenn reglugerðarheimild.
reglugerð heldur gildi eftir breytingu laga
Hrd. Hundamál
var talið að reglugerð var talin halda gildi eftir að ný lög um hundahald leystu lög um heimild bæjarstjórna til að takmarka hundahald af hólmi. Ekki breytti því að nýju lögin mæltu fyrir um staðfestingu heilbrigðismálaráðuneytis á slíkum reglugerðum sem ekki var gert í hinum eldri.
reglugerð fellur úr gildi við afnám laga
Hrd. starfsmannavegabréf
reyndi á það hvort kona ætti rétt á bótum fyrir ólögmæta handtöku en handtakan hafði farið fram á grundvelli eldri reglugerðar um notkun vegabréfa á varnarsvæðunum. Niðurstaðan var að með afnámi upprunalegu laganna brast grundvöllur reglugerðar og henni voru dæmdar skaðabætur.
reglugerð fær stoð með nýjum lögum
Hrd. Fullur flugstjóri
var ákveðið að flugstjóri færi ekki í hina fyrirhuguðu flugferð þar sem það reyndist áfengismagn í blóði hans. Í dómi hans var tekið fram að hvorki lög um loftferðir né önnur réttarákvæði hafi veitt heimild til að setja ákvæði í reglugerð að flugliðar mættu ekki neyta áfengis síðustu 18 klst. fyrir flug en hefði fengið stoð með setningu áfengislaga áður en málið átti sér stað
Undirliggjandi hagsmunir - af lagaáskilnaðarreglu stjskr. leiðir að löggjafinn verður að mæla skýrt fyrir um skerðingu á þessum grunnréttindum
Hrd. Öryrkjadómur I - seinna tímabil
en í málinu reyndi á hvort það hefði verið heimilt að skerða tekjutryggingu örorkulífeyrisþega vegna tekna maka í almannatrygginalögum. Niðurstaða Hæstaréttar var sú að skerðingin samrýmdist ekki grundvallarreglum stjórnarskrárinnar þ.e. 65. og 76. gr.
framsal lagasetningarvalds
Hrd. samherjadómur
Í Samherjamálinu var deilt um hvort ráðherra hefði verið heimilt að synja Samherja um útflutningsleyfi á grundvelli reglugerðar. Synjun var talin byggjast á ólögmætri lagaheimild, löggjafinn hafði framselt ráðherra vald umfram það sem stjórnarskráin heimilaði. Löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindaskerðingar, sem talin er nauðsynleg
framsal ákvörðunarvalds
Hrd. Stjörnugrís
en í málinu reyndi á það hvort ráðherra hefði verið heimilt að skipa framkvæmdum á svínabúi í mat á umhverfisáhrifum að fengnu áliti skipulagsstjóra. Talið var að ráðherra hefði verið fengið ákvörðunarvald án lagaheimildar sem skerti eignarrétt og atvinnufrelsi en til þess þarf lagafyrirmæli. Löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindaskerðingar, sem talin er nauðsynleg.
birting laga
Hrd. Botnvörpuveiðar
þar reyndi á hvort sjómaður hafi verið við botnvörpuveiðar á svæði sem óheimilt var samkvæmt lögum. Auglýsing þess efnis var birt í Lögbirtingarblaðinu en ekki í B-deild Stjórnartíðindum sem bar að gera. Sjómaðurinn var því sýknaður.
afturvirkni og lagaskil
hrd. Öryrkjadómur II
þar reyndi á hvort að löggjafa hefði verið heimilt að setja lög sem að kváðu á um að skerða tekjutryggingu örorkulífeyrirþega. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að ekki hefði verið hægt að skerða tekjutryggingu með afturvirkum og íþyngjandi hætti.
Fordæmi
hrd. Aðskilnaðardómur III
Þar veik Hæstiréttur frá fyrri fordæmum sínum og var sú niðurstaða rökstudd með 7 ástæðum
textaskýring, rúmast orðalagiðoinnan mögulegrar merkingar?
Hrd. Forkaupsréttur
þar sem þanþol orðsins barns var skýrt rúmt, það er teygt yfir hugtakið barnabarns.
Textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
fellur ekki undir
Hrd. Sæluhús
Í því máli hafnaði Hæstiréttur að leggja almenna málvenju til grundvallar þar sem hann taldi skýringu orðabókar á orðinu „sæluhús” of víðtækt.
Textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
gæti ekki fallið undir
UA. endurnýjun fiskibáts
Kvartað yfir úrskurði SJR þar sem staðfestar voru ákvarðanir Fiskistofu um að hafna umsókn þeirra um auka aflahlutdeild vegna breytinga og lagfæringa á sóknardagabátum þeirra á grundvelli ákvæða laga um stjórn fiskiveiða. SJR kvað um að aðeins gæti verið um endurnýjun fiskibáts að ræða ef að aðili sem ætti sér bát fengi sér annan bát og flytti allar sóknarheimildir af þeim sem hann ætti yfir til hins. Með tilgang ákvæðins í huga var ekki séð hægt að túlka hugtakið í merkingu ákvæðisins með þeim þrönga hætti sem SJR gerði.
textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
vægi, ef eitthvað er óljóst er vægið lítið
Hrd. Ókeypis
þar sem ekki er notað orðið ókeypis eins og almenn málvenja í auglýsingu
setningafræðileg afmörkun ,,og”
Hrd. svipting ökuréttinda
þar sem deilt var um hvort uppfylla þurfti skilyrði lagaákvæðis þar sem skýrt var kveðið á um loft- og blóðrannsókn á vínandamagni. Svo var ekki talið og því vikið frá skýrum texta ákvæðisins
setningafræðileg afmörkun ,,eða”
Hrd. bubbi fallinn
„Höfundar texta og ljósmynda eru ekki nafngreindir í blaðinu. Fer því um ábyrgð eftir 3. mgr. 15. gr. og eru „útgefandi rits eða ritstjóri” næstir í ábyrgðarröðinni. Það leiðir beint af orðalagi ákvæðisins að ábyrgð verður, að höfundi frágengnum, ekki lögð á þessa báða heldur aðeins annan hvorn þeirra.
samræmisskýring, innri samræmisskýring
orðasambönd hafa sömu merkingu
Álit UA. aðgangur brotaþola að gögnum málsins
þar reyndi á hvort brotaþoli fengi aðgang að gögnum ríkissaksóknara um mál sitt eftir að það var fellt niður. Deilt var um hvort hann ætti rétt á að fá afrit eða einungis að kynna sér þau. Umboðsmaður Alþingis leit til ákvæða í sama lagabálki og komst að þeirri niðurstöðu að hann fengi afrit af gögnunum
samræmisskýring, innri samræmisskýring
Orð/hugtök hafa sömu merkingu
Hrd. vogahöfn
þar taldi Hæstiréttur skilyrði gjalds í ákvæði hafnalaga ekki vera fyrir hendi. Hæstiréttur túlkaði hugtakið „höfn” með hliðsjón af öðru ákvæði laganna þar sem það var skilgreint.
samræmisskýring, innri samræmisskýring
Orð/hugtök hafa sömu merkingu
efnisreglur til samræmis við aðrar nátengdar efnisreglur
Hrd. atvinnuleysistryggingar
í því mali reyndi á hvort að heimilt hafi verið að láta A endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysibætur þar sem að talið var að hún hafi brotið gegn lögum um atvinnuleysistrygginar. UA byggði niðurstöðu sína á því að orðalag í lagaákvæði hafi ekki verið nægilega skýr lagatexti og hnekkti því ósamrýmanlegum upplýsingum úr lögskýringargögnum.
samræmisskýring, ytri samræmisskýring
orðasambönd
Hrd. sumarhús
reyndi á hvort heimilt væri að skrá lögheimili fjölskyldu á svæði sem skipulagt hafði verið sem frístundabyggð.. Sératkvæði lagði á það áherslu að skýra hugtakið föst búseta í merkingu lögheimilslaga til samræmis við ákvæði í öðrum lagabálk á sviði stjórnsýslu.
samræmisskýring, ytri samræmisskýring
orð
Álit UA Tollstjóri
en þar leit umboðsmaður til sjónarmiða á sviði opinbers réttarfars við túlkun á orðinu játning.
ytra samhengi, lögskýringargögn
i. Vægi lögskýringargagna við túlkun er breytilegt eftir frá einu til annars. Fer það til að mynda eftir tegund þeirra, efni, aldri o.s.frv.
Hrd. Hátún 6 hf.
Þar sem Hæstiréttur taldi, eftir að hafa skoðað greinargerð með frumvarpi til laga um tekju- og eignaskatt, að hugtakið íbúðarhúsnæði væri ekki hægt að túlka svo þröngt að það næði aðeins til þess húsnæðis sem búið væri í
ytra samhengi, lögskýringargögn
mikið vægi
Hrd. Ríkisendurskoðun
reyndi á hvort ákvæði laga um Ríkisendurskoðun heimilaði trúnaðarlækni hennar aðgang að sjúkraskýrslum til að staðreyna hvort samræmi væri milli gjaldskrárreikninga og læknisverka. Ræða framsögumanns fjallaði einmitt um aðgang trúnaðarlæknis og benti til þess að tilvikið félli undir ákvæðið. Lögskýringargögnum var því veitt meira vægi en ella.
ytra samhengi, lögskýringargögn
minna vægi
Hrd. arnarvarp í Miðhúsaeyjum
var ákærða gefið að sök að hafa raskað hreiðurstað arna, en þar sem orðalag lagaákvæðisins þótti of almennt og óskýrt til að refsa honum var ákærði sýknaður. Þar sem réttarsviðið sem um var að ræða gera miklar kröfur til skýrleika laga var ekki talið rétt að gefa lögskýringargögnum mikið væga.
ytra samhengi, lögskýringargögn
Arekstur laga og lögskýringargagna
Hrd. dráttarvélar
reyndi á hvort heimilt hefði verið að gefa út ábyrgðarskírteini sem kvað ekki á um meiri rétt en viðkomandi hafði samkvæmt verðlagslögum. Lögskýringargögn hnigu í öfuga átt við lagaákvæðið og byggðist niðurstaða Hæstaréttar á því að orðalag hafi ekki gefið tilefni til verulegs vafa og skýr lagatexti hnekkti ósamrýmanlegum upplýsingum úr lögskýringargögnum
söguleg skýring
Af réttarsöglegri þróun má sjá að vilji löggjafans hafi ekki staðið til að gera neinar efnislegar breytinga við setningu nýju laganna heldur aðeins að færa ákvæðið í nútímalegra horf
Hrd. Djúpavogshreppur
í því máli reyndi á hvort heimilað var að borga iðgjald starfsmanns í B-deild lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins sakmvæmt lögum um sjóðin. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að athugun á réttarsögulegri þróun ákvæði eldri laga að óheimilt væri að greiða í B-deild
söguleg skýring
Forsaga og textaskýring hníga í öfuga átt
Hrd. Jakob Valgeir
þar reyndi á túlkun lagaákvæðis sem sett hefði verið á grundvelli ákvæði í kjarasamningi. Þar taldi Hæstiréttur að ný grein sjómannalaga, um bætur til vinnuveitanda þar sem að skipverji hætti fyrirvaralaust , skyldi skilin eftir orðanna hljóðan, eftir að hafa litið til forsögu greinarinnar
söguleg skýring
forsaga og texti hníga í sömu átt
Hrd. Fiskiðjan ver
en þar komst hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að gildandi regla siglingalaga væri að sama efnis og ákvæði eldri laga og ætti því að skýra samkvæmt orðanna hljóðan
söguleg skýring
forsaga og textaskýring hníga í ólíkar áttir
Hrd. Lífeyrissjóður Vesturlands
í því máli féllst Hæstiréttur ekki á kröfur lífeyrissjóðs Vesturlands að túlka ákvæðið eins og það hafi verið gert þangað til, þar sem hann taldi ákvæðið skýrt kveða á um öðruvísi framkvæmd
markmiðsskýring
Ályktun af texta ákvæðis - mesta vægi
Hrd. varanlegt fóstur
deilt var um markmið þess að bak við fyrirkomulag að setja barn í varnlegt fóstur . Hæstiréttur vísaði til texta markmiðsskýringarinnar og komst að þeirri niðurstöðu að markmiðið væri að ákvarðanir ættu að vera teknar með það í huga hvað væri barninu fyrir bestu
Markmiðsskýring
lögfest markmiðsákvæði - mismunandi vægi
1. Á síðari tímum hér á landi er oft og tíðum farin sú leið að lögfesta sérstök markmiðsákvæði í upphafi lagabálks. Það leiðbeiningarsjónarmið má nefna að því almennra sem markmiðsákvæði er orðað því minna vægi hafi það við túlkun og öfugt.
Hrd. Kirkjugarðar reykjavíkurprófastdæma
voru heimildir samkeppnisyfirvalda til aðgerðar túlkaðar rúmt í ljósi markmiðs og gildissvið samkeppnislaga. Markmið laganna samkvæmt lögfestu markmiðsákvæði þeirra var að efla virka samkeppni í viðskiptum
Markmiðsskýring
Önnur ákvæði í sama lagabálki - töluvert vægi
Hrd. Hávöxtunarféalgið hf.
í því máli reyndi á hvert markmið ákvæðis laganna um verðbréfakaup og hvort að verðbréfasjóður í eigu verðbréfafyrirtækis gæti verið viðskiptavinur þess. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að markmið tveggja lagaákvæðis í sama lagabálki ekki stefna að sama markmiði og komst hann því að þeir gætu ekki talist viðskiptavinir.
markmiðsskýring
lögskýringargögn - breytilegt vægi
hrd. Sæluhús
reyndi á hvort að sumarhús teldis sem sæluhús í skilningi fasteignalaga. Ekkert var að finna í skilgreiningu í lögunum og hafnað að túlka ákvæðið skv almennri málvenju. En í málinu var talið að umrædd skilgreining gengi gegn markmið ákvæðis og eðli þess.
Markmiðsskýring
þjóðarréttarsamningar - frekar lítið vægi
Hrd. blindur nemandi við HÍ
í því máli afmarkar hæstiréttur markmið um frelsi til menntunar og jafnrétti til náms að baki viðauka MSE
Markmiðsskýring
breytilegt vægi markmiðsskýringar - réttarsvið með miklar kröfur til skýrleika
1. Markmiðsskýring kann að hafa lítið vægi á þeim sviðum réttarins þar sem gerðar eru miklar kröfur til skýrleika ákvæðis, s.s á sviði refsiréttar. Á þetta fyrst og fremst við þegar markmiðsskýring kann að leiða til niðurstöðu sem er einstaklingi eða lögaðila í óhag.
2. Aukið vægi annarra lögskýringarsjónarmiða í aðra átt,
Hrd. Baugur I
í því máli var ákærði m.a. borinn sökum að hafa brotið gegn þágildandi lögum um ársreikninga en í málinu var því hafnað af hálfu Hæstaréttar að beita markmiðsskýringu við túlkun refsiákvæða ákærða í óhag
meginreglur laga
i. Meginreglur eru þær hugmyndir, þau rök eða þau markmið sem liggja til grundvallar einstökum rétarreglum, lagabálkum, réttarsviðum eða réttindum í heild og hægt er að setja fram sem almenn viðmið. Þegar úrlausnir úr réttarframkvæmd eru skoðaðar kemur í ljós að stundum er vísað til meginreglna, þegar reynir á álitmál við túlkun lagaákvæða
Hrd. Hekla
þar sem Hæstiréttur túlkaði ákvæði laga um tekju- og eignaskatt þröngt vegna þess að það samrýmdist ekki meginreglu kröfuréttar um að heimilt sé að krefjast dráttarvaxta við endurgreiðslu ofgreidds fjár.
meginreglur laga
Tilvist meginreglu styður túlkun ákvæðis
Hrd. uppgjör skaðabóta
þar sem Hæstiréttur telur örorkulífeyri falla undir ákvæði skaðabótalaga um greiðslur sem dragast frá þegar tjónþoli er ekki vinnufær. Ákvæðið taldi Hæstiréttur byggt á meginreglunni um að tjónþoli eigi ekki að hagnast á tjóninu sem hann verður fyrir.
meginreglur laga
i. „meginreglur skatta/refsiréttar koma hér til skoðunar..allir eiga að borga skatt…”
Hrd. erfðafjárskattur
Þar sem ekki var leyfilegt að leggja afturvirka, íþynjgandi skattalöggjöf á erfingja, vegna strangra krafna réttarríkis, sbr 40 og 77 gr stjstskr
eðli máls
Eðli hlutarins
Hrd. Sími
í því máli var vísað til eðli máls sem lögskýringarsjónarmið við túlkun á orðinu „sími” sem að kom fyrir í lögum og vafi var enn til staðar hvernig ætti að túlka það.
eðli máls
sanngjörn og haganleg efnisregla
hrd. Handleggsbrot
þar var eðli máls beitt sem réttarheimild þar sem meirihluti Hæstaréttar taldi réttlátt og eðlilegt að þjóðfélagið bæri ábyrgð á harðræði sem maður varð fyrirþegar lögregluþjónar handtóku hann
almenn lögskýring
1. Þar sem ekki er vafi eftir textaskýringu/ Þar sem vafanum var eytt með rannsókn á ytra samhengi
Hrd. Landsafl
reyndi á hvort komist hafi á bindandi kaupsamingur um lóð. Aðili sem kom að sölunni hafði ekki skriflegt umboð til að undirrita samninginn. Samkvæmt ákvæði laga um fasteignakaup og lögskýringargögnum var það skýrt að skriflegt umboð þyrfti og notast var við almenna lögskýringu.
- Þá er smá vafi en við erum á innra réttarsviði sem að er túlkað í hag borgarans
Hrd. Kirkjuferjuhjáleiga
var deilt um hvernig skýra bæri hugtakið “lán” í stjórnarskránni. N.tt. hvort það tæki aðeins til lána sem stofnað er til að hálfu ríkis eða hvort það tæki einnig til yfirtöku á eldri lánum. Hæstiréttur skýrði hugtakið rúmt í samræmi við meginreglu stjórnarskránnar um fjárstjórnarvald alþingis
þrengjandi lögskýring
Tilvik fellur utan lagaákvæði
Hrd. Laugarásbío
Þar sem rekstur kvikmyndahús til tekjuöflunar elliheimild var ekki talinn falla undir undanþágureglu frá skattgreiðslu
lögjöfnun
· Í íslenskum og norrænum rétti hefur lengi verið viðurkennt að dómstólar hafi eftir atvikum heimild til að beita lögjöfnun
Hrd. aðfararveð - samningsveð
taldi Hæstiréttur sjónarmið sem lágu tilgrundvallar ákvæði laga um samningsveð vera fyrir hendi og féllst á notkun lögjöfnunar.
lögjöfnun
· Tilvik sé eðlislíkt eða samkynja tilvikum sem falla undir efnisreglu sem ráðin verður af lagaákvæði með lögskýringu
Hrd. skagstrendur
álitamál snerist um hvort skilyrði væru til að lögjafna frá ákvæðum laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins um ákvörðun útgerðarfélags að segja starfsmanni upp störfum. Hæstiréttur hafnar því með þeim röksemdum að aðstöðu sjómanna megi öldungis ekki jafna við stöðu ríkisstarfsmanna.
lögjöfnun
· Hafnað að beita lögjöfnun þar sem lagaákvæði hefur að geyma undantekningarreglu, sérreglu eða tæmandi talningu
Hrd. Skagstrendur
álitamál snerist um hvort skilyrði væru til að lögjafna frá ákvæðum laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins um ákvörðun útgerðarfélags að segja starfsmanni upp störfum. Hæstiréttur hafnar því með þeim röksemdum að aðstöðu sjómanna megi öldungis ekki jafna við stöðu ríkisstarfsmanna.
lögjöfnun
· Ekki mega standa mikilvæg rök/meginreglur til þess að um tilvikið sé fjallað um í öðrum réttarheimildum
Hrd. islandia-internet
Ríkislögreglustjóri krafðist þess að fá upplýsingar frá Islandia-Internet um notendur þjónustu þeirra vegna skemmdaverka á heimasíðum.Hæstiréttur taldi að þrátt fyrir að ákvæði laga um meðferð opinberra mála um upplýsingagjöf ættu einungis við stjórnvöld væri hægt að beita því ákvæði með lögjöfnun vegna breyttra aðstæðna. Þegar lögin voru sett voru bara stjórnvöld sem höfðu aðgang að þessum upplýsingum en nú höfðu fleiri aðgang að þeim eins og kom fram í málinu.
gagnályktun
· Gagnályktun felur í sér að við túlkun lagaákvæðis sé komist að þeirri niðurstöðu að tilvikið X verði ekki talið falla undir lagaákvæðið Y en jafnframt að haldbært sé að álykta sérstaklega að önnur (gagnstæð) efnisregla gildi um tilvikið
Hrd. Lögtaksmál
gagnályktaði Hæstiréttur frá ákvæði laga um Hæstarétt og taldi að úrskurður héraðsdómara um frestsynjun væri ekki kæranlegur.
