Disciplinovanje

Question 1

ČINIOCI EFIKASNOG DISCIPLINOVANJA

Answer 1

Usklađenost kazne sa ličnošću deteta
Odloženost kazne
Intenzitet kazne
Doslednost kazne
Priroda odnosa između deteta i osobe koja kažnjava
Verbalno objašnjavanje prilikom kažnjavanja

Question 2

OŠTEĆUJE LI KAZNA LIČNOST?

Answer 2

Da, ukoliko su kazne česte i intenzivne: empirijski nalazi

usaglašeni

Question 3

Negativno ili grubo roditeljstvo (fizička kazna, pretnje,
ignorisanje, nabijanje krivice) dosledno ostvaruje relaciju sa
različititim eksternalizovanim i internalizovanim
problemima u ponašanju

Answer 3

Eksternalizovani: agresivnost, antisocijalna ponašanja,
druženje sa problematičnim vršnjacima
Internalizovani: anksioznost, depresija, socijalno
povlačenje, nisko samopoštovanje

Question 4

Gershoff i sar. (2010) su u svom internacionalnom istraživanju
ispitivali povezanost 11 roditeljskih tehnika sa pojavom dečije
agresivnosti i anksioznosti

Answer 4

REZULTATI STUDIJE
Nijedna od disciplinskih tehnika nije bila u negativnoj korelaciji sa agresivnosti i anksioznošću
korišćenje fizičke kazne i izražavanje razočaranja ostvaruje značajnu povezanost i sa anksioznošću i sa agresivnosću
vikanje ostvaruje značajnu povezanost samo sa agresivnosću a posramiVanje samo sa anksioznošću

Question 5

Larzelere i Kuhn (2005)

Answer 5

Larzelere i Kuhn (2005) pokazali su u svojoj meta analizi
da je fizička kazna povoljnije uticala na dečije ponašanje
od 10 alternativnih disciplinskih tehnika
Pokazali su da je uslovna fizička kazna, delovala
povoljnije na decu nego alternativne disciplinske tehnike

Question 6

Naime oni su fizičku kaznu razložili na četiri vrste

fizičkih kazni

Answer 6

(uslovna fizička kazna,
uobičajena fizička
kazna,
preterano teška fizička kazna,
predominantna fizička kazna)

Question 7

Vaspitna klima u porodicini kazne

Answer 7

Vaspitna klima u porodici: kazna ima različit efekat u
zavisnosti od toga da li dete odrasta u toploj, prihvatajućoj,
suportivnoj porodičnoj sredini, ili u porodici koja neguje
hladnu, restriktivnu atmosferu

Question 8

Legitimnost kazne

Answer 8

Legitimnost kazne: kazna ima različit efekat u zavisnosti od
toga da li se u datoj kulturi smatra legitimnom merom
disciplinovanja deteta, ili ne

Question 9

Zašto kazne doprinose anksioznosti kod dece/mladih?

Answer 9

Zato što će dete biti sklonije da kaznu ne pripiše samom
neželjenom delu koje roditelji kažnjavaju kod njega, već svojoj
ličnosti, što će dovesti do pojave nesigurnosti u sebe i svoje
sposobnosti.

Question 10

Zašto kazne doprinose depresivnosti kod dece/mladih?

Answer 10

Zbog čestih i grubih kazni koje su propraćene verbalnom
agresijom, kao i kazni separacije kojima se detetu može slati
poruka odbacivanja, dete može trajno steći negativnu sliku o
sebi koja je praćena negativnim emocijama prema sebi.

Question 11

Zašto kazne doprinose agresivnosti?

Answer 11

Zbog učenja po modelu: kod dece nasilnika se konstatuje
kažnjavajući i odbacujući tretman u vaspitanju, zbog čega
najčešće izrastaju u agresivne žrtve ili žrtve nasilnike
(„čisti“ nasilnici potiču iz porodica u koji

Question 12

Vrste žrtava/nasilnika

-

Answer 12

• deca koja su primarno nasilnici, a posledično žrtve
  (“neefikasni agresori”)
• deca koja su primarno žrtve, a posledično nasilnici
• žrtve/nasilnici se razlikuju od nasilnika po tome što ih
  karakteriše reaktivna (neprijateljska) agresija

Question 13

Reaktivna agresija

Answer 13

: neprijateljska atribuciona usmerenja i
agresivno rešavanje socijalnih problema, socijalno
povlačenje, odbačenost, viktimizacija u detinjstvu,
represivan vaspitni stil

Question 14

Proaktivna agresija:

Answer 14

očekivanje pozitivnih ishoda
agresivnog ponašanja, veća usmerenost na
instrumentalne nego socijalne ciljeve, maloletnička
delinkvencija, druženje sa devijantnim osobama u
adolescenciji, porodična istorija nasilja

Question 15

Nasilnik ili žrtva/nasilnik: od čega zavisi

Question 16

Kazna je neophodno sredstvo socijalizacije tn

Answer 16

T

Question 17

Mora se primenjivati u skladu sa pravilima i u kontekstu

tople, podržavajuće vaspitne klime tn

Answer 17

T

Question 18

Nemoguće je dati odgovor o najprimerenijem načinu
disciplinovanja deteta (ne reaguju sva deca jednako na sve
oblike kažnjavanja, niti je isti oblik kažnjavanja jednako
delotvoran na različitim uzrastima) tn

Answer 18

T

Question 19

Kolektivistička društva teže da kod svojih najmlađih
članova razviju _____, dok
individualistička društva visoko vrednuju _______ kod dece

Answer 19

samokontrolu i poslušnost

asertivnost i
individualnost

Question 20

Šta je kažnjavanje

Answer 20

Kažnjavanje je namerna i smislena primena neprijatnih
draži, odnosno uskraćivanje prijatnih, koje je uslovljeno
detetovim nepoželjnim ponašanjem , a koje se preduzima
sa ciljem da se smanji verovatnoća tog ponašanja

Question 21

kazne samo potiskuju

Answer 21

nepoželjna ponašanja, ne mogu ih 
trajno eliminisati (a još manje izazvati poželjna)

Question 22

uz kažnjavanje je važno ponuditi

Answer 22

i alternativni oblik
ponašanja i nagraditi njegovo manifestovanje u
ponašanju

Question 23

U literaturi se nailazi na klasifikaciju koja specifikuje tri
moguća načina roditeljskog reagovanja na neadekvatno
ponašanje dece (Landsford & Deater – Deckard, 2012):

Answer 23

a) nenasilni (zabrana, oduzimanje privilegija)
b) nasilni u psihološkom smislu (vikanje, nazivanje pogrdnim imenima, psovanje, upućivanje pretnji)
c) nasilni u fizičkom smislu (šamaranje, udaranje rukom po telu,
udaranje predmetom)

Question 24

Druga klasifikacija (Larzelere et al., 1998) pravi razliku 
između:

Answer 24

a) preventivnih kazni: uspostavljanje pravila i očekivanja
od strane roditelja, pre pojave ikakvog neželjenog
ponašanja kod dece
b) korektivnih kazni: roditeljska reakcija na percipirano
nedolično ponašanje dece, kao izraz namere da se takvo
ponašanje koriguje

Question 25

Dihotomnu podelu kazni nailazimo i na drugim mestima (Straus &
Fauchier, 2007):

Answer 25

a) asertivne kazne: fizičke kazne, psihološka agresija, uskraćivanje
privilegija, kazneni zadaci
b) induktivne kazne: odvraćanje, objašnjavanje, ignorisanje
pogrešnog ponašanja, nadgledanje

Question 26

O dvema širokim grupama kazni govore i domeće autori (Genc,

1986):

Answer 26

a) fizičke kazne: disciplinovanje zasnovano na strahu od bola
b) separacione kazne: disciplinovanje koje se temelji na strahu od
gubitka roditeljske ljubavi i naklonosti

Question 27

Najpreciznijom i najiscrpnijom klasifikacijom čini se Van

Hjutenova (Van Houten, 1983):

Answer 27

a) fizička kazna
b) verbalna kazna
c) uskraćivanje pozitivnog potkrepljenja
d) time–out

Question 28

Da li će fizička kazna rezultirati željim ishodom, ili će biti
nefikasna i/ili kontraproduktivna zavisi od toga kako je dete
percipira, a roditelj primenjuje

Answer 28

Iz pozicije deteta: ako dete percipira fizičku kaznu kao
legitiman metod kažnjavanja, odnosno kao razumljiv odgovor
roditelja na njegovo ponašanje, velika je verovatnoća da će
fizička kazna efikasno “prenositi” vaspitne poruke i obrnuto

Iz pozicije roditelja: ako se fizičke kazne implementiraju
planski i kontrolisano, moguće je postići željene efekte;
impulsivno i neregulisano primenjivanje fizičkih kazni
rezultira problemima u ponašanju dece

Question 29

zajednički imenitelj fizičke kazne i agresije

Answer 29

Tendenciozno izlaganje osobe averzivnim dražima je

zajednički imenitelj fizičke kazne i agresije

Question 30

Razlika fizičke kazne i agresivnost

Answer 30

Razlika: fizička kazna se (navodno) primenjuje za dobrobit
deteta (“protivnica, a ne sestra agresije”)
Agresivne motive je teško demaskirati, te se kazna od fizičkog
zlostavljanja razlikuje pre svega po posledicama
Ukoliko fizičke kazne povređuju dete (umesto da mu izazovu
trenutnu neprijatnost odmerenog intenziteta), kazne prelaze u
fizičko zlostavljanje

Question 31

Većina autora smatra da fizičku kaznu treba izbegavati

iz sledećih razloga:

Answer 31

a) lako izmiče kontroli u pogledu intenziteta
b) ima kratkotrajne efekte
c) njome se dete podstiče na agresiju
d) izaziva negativne emocije kod deteta koje su
usmerene prema osobi koja ga kažnjava (tzv. fenomen
reaktancije – pojava negativizma u adolescenciji u
odnosu prema roditelju koji je primenjivao fizičku
kaznu)
e) njena česta upotreba može dovesti do dečijeg
prestupničkog ponašanja

Question 32

Verbalna kazna def

Answer 32

Možemo je odrediti kao verbalno izražavanje neodobravanja sa
ciljem da se smanji učestalost nekog ponašanja

Question 33

VERBALNA KAZNA: MEHANIZAM

DELOVANJA

Answer 33

Verbalna kazna je efikasnija ukoliko pri kažnjavanju
onaj koji je primenjuje ostvaruje kontakt očima i
dodirom sa onim koji je kažnjavan, ukoliko je fizička
razdaljina među njima manja, ukoliko su kazne manje
učestale, ukoliko su manje glasne, ukoliko je veća
strogost (ozbiljnost) prisutna u glasu onoga koji
primenjuje kaznu

Question 34

USKRAĆIVANJE POZITIVNOG

POTKREPLJENJA

Answer 34

Ova vrsta kazne se razlikuje od prethodne dve (fizičke i verbalne
kazne), jer se ne zasniva na direktnom pričinjavanju bola i
neprijatnosti kažnjeniku od strane onoga koji kažnjava

Question 35

Pozitivna kazna

Answer 35

možemo je odrediti kao kaznu koja uključuje uskraćivanje
sekundarnih potkrepljenja (ne smeju se uskraćivati primarni):
- simboličkih (igračke, slatkiši, džeparac, sličice,
stripovi)
- socijalnih (pažnja,naklonost i podrške)
- potkrepljivačkih aktivnosti (aktivnosti koje detetu
pričinjavaju zadovoljstvo)

Question 36

USKRAĆIVANJE POZITIVNOG

POTKREPLJENJA: MEHANIZAM DELOVANJA

Answer 36

Potkrepljivači moraju imati vrednost za dete da bi
njihovo uskraćivanje predstavljalo kaznu

Uskraćivanje socijalnih potkrepljivača mora se
sprovoditi oprezno, zbog važnosti ove vrste
potkrepljivača u razvoju ličnosti deteta

Određeni autori smatraju da uskraćivanje pažnje,
naklonosti i podrške dovodi do povećanja emocionalne
zavisnosti deteta od roditelja

Question 37

TAJM-AUT: ODREĐENJE I POJAVNI

OBLICI

Answer 37

možemo ga odrediti kao kaznu koja podrazumeva udaljavanje kažnjenika od
svih pozitivnih potkrepljivača na određeni vremenski period ili premeštanje u
sredinu koja je manje potkrepljujuća za dete

Question 38

Tajm out Ovaj način kažnjavanja u praksi ima svoja tri pojavna oblika:

Answer 38

a) Odvajanje ili izolacija: kazneni postupak kojim se dete potpuno odvaja od
nekog izvora potkrepljenja, i to najčešće tako što se pošalje u drugu prostoriju
za određeno vreme
b) Isključivanje: dete se udaljuje od izvora potkrepljenja, ali za razliku od
odvajanja ono nije sasvim izolovano iz sredine (slanje u “ćošak”)
c) Kontigentno posmatranje: postupak kojim se smanjuje učešće u tekućim
aktivnostima, ali nije potpuno onemogućeno (isključivanje deteta iz grupe
koja trenutno ima aktivnost i njegovo stavljanje u situaciju posmatranja
ponašanje druge dece u aktivnostima koje su ocenjene kao socijalno poželjne)

Question 39

TAJM-AUT: MEHANIZAM DELOVANJA

Answer 39

Efikasnost u najvećoj meri zavisi od razlike između potkrepljenja u
sredini pre i sredini posle njegove primene
Primena ovakve kazne imaće veću efikasnost ukoliko se promena u
potkrepljenju kreće od većeg ka manjem
„Tajm-aut“može imati i kažnjavajuće i potkrepljujuće efekte: deluje kao
kazna kada sredina u kojoj se osoba nalazi sadrži potkrepljujuće draži za
nju, a kada je sredina, u koju se „tajm-autom“ premešta, neprijatna ili
odbojna
- deluje kao potkrepljenje ukoliko premeštanje deteta u drugu sredinu
predstavlja neku vrstu dobiti za dete