dementie

Question 1

Over welke juridische mogelijkheden beschikt een persoon met dementie in België om zelf te beslissen over zijn levenseinde?

Answer 1

• actuele verzoek om euthanasie
  (* voorafgaande wilsverklaring euthanasie)
• actuele en voorafgaande negatieve wilsverklaring

Question 2

Schets het onderzoek van PubMed.

Answer 2

= medische online databank ; 250 000 artikels:
meer effectieve medicatie in de toekomst?
presymptomatische testen: vroege diagnose van dementie:

+: in pre-dementia stadium al over toekomst en het levenseinde nadenken-> meer autonoom beslissingen plannen
*Testen van nieuwe medicatie vooraleer er onomkeerbare hersenschade -> betere werking van de geneesmiddelen

• :*negatieve invloed op hun perceptie van het functioneren van hun geheugen en een veranderend gezondheidsgedrag -> lage scores op geheugentesten
• verhoogd zelfmoordrisico (bij kwetsbare patiënten) in het vroege stadium van dementie

Question 3

‘weten’ biedt emotionele uitdagingen:

Answer 3

• aanpassen aan de diagnose van een ongeneeslijke ziekte
• de ziekte draagt een sociaal stigma: invloed op hun zelfwaardegevoel

–> kan bij sommigen resulteren in een
vraag naar euthanasie

Question 4

‘het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek’

Answer 4

= euthanasiewet

Question 5

voorwaarden euthanasiewet: opzettelijk het leven beëindigen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek

Answer 5

• handelingsbekwame meerderjarige
• ‘bewust’ op het ogenblik van zijn verzoek
• medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden die niet gelenigd kan worden en het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, (door ongeval of ziekte) veroorzaakte aandoening
• niet-terminale patiënt: bijkomend advies nodig van een onafhankelijke arts (of specialist, of psychiater)

Question 6

De voorafgaande wilsverklaring euthanasie

Answer 6

handelingsbekwame personen kunnen in een schriftelijke verklaring te kennen geven dat zij euthanasie wensen wnr niet meer in staat om je wil te uiten

Question 7

actueel verzoek tot euthanasie

Answer 7

• voorwaarden: euthanasiewet
  beginfase van dementie: én nog handelingsbekwaam
  Na de diagnose is er een gemiddelde levensverwachting tussen de 8 à 12 jaar
  → te ‘vroeg’ sterven

Question 8

voorwaarden uitvoeren van voorafgaande wilsverklaring euthanasie

Answer 8

Voorwaarden:

• de patiënt lijdt ‘aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening’
• de patiënt is ‘niet meer bij bewustzijn’
• ‘deze toestand is volgens de stand van de wetenschap onomkeerbaar’

‘op onomkeerbare wijze het bewustzijn verliezen’: de wetgever doelt enkel op comateuze patiënten
⬇︎
Personen met dementie die wilsonbekwaam geworden zijn, bevinden zich niet in een onomkeerbaar coma en kunnen niet gebruikmaken van deze ‘wilsverklaring inzake euthanasie’

Question 9

De voorafgaande negatieve wilsverklaring

Answer 9

personen kunnen zelf bepalen welke medische behandelingen of onderzoeken zij niet meer willen wanneer zij in een toestand van handelingsonbekwaamheid zouden terechtkomen
Artsen zijn wettelijk verplicht deze schriftelijke weigering te respecteren
in een schriftelijk document
*expliciet een vertegenwoordiger aanduiden die de wensen van de patiënt kenbaar kan maken

Question 10

wetsvoorstel Gabriëls voorafgaande wilsverklaring:

Answer 10

voorwaarde van onomkeerbare coma uitbreiden naar verworven wilsonbekwaamheid

Question 11

Jiroflée wetsvoorstel ter uitbreiding van de euthanasiewet:

Answer 11

in de voorafgaande wilsverklaring mogelijkheid dat de toen handelingsbekwame persoon kan aangeven in welke situatie zij een beroep willen doen op euthanasie

Question 12

Waarin verschilt de Nederlandse wet ten opzichte van euthanasie bij dementie?

Answer 12

Nederlandse wet ‘voor levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding’
zowel actueel verzoek als voorafgaande wilsverklaring zit hierin begrepen: een persoon kan in het beginstadium van dementie een verzoek om euthanasie opstellen om er in een later stadium van dementie, wanneer hij niet meer wilsbekwaam is, een beroep op te doen

Question 13

criteria verzoek tot levensbeëindigend handelen;

voorwaarden; moeilijkheden

Answer 13

*‘verliezen van waardigheid’ blijft moeilijk te interpreteren voor de uitvoerende arts
*voor de uitvoerende arts blijft het moeilijk om te bepalen of de incompetente persoon zijn dementie ervaart als een ondraaglijk en uitzichtloos lijden
→ discussie: onderzoekers pleiten om realistische en specifieke criteria op te nemen in de voorafgaande wilsverklaring
*zeer moeilijk punt: dementerende patiënt is er zich niet meer van bewust dat zijn wilsverklaring wordt uitgevoerd en reageert hierop negatief en biedt zelfs weerstand tijdens de uitvoering van de euthanasie

Question 14

in België is actuele en voorafgaande negatieve wilsverklaring gebaseerd op:

Answer 14

de wet betreffende de rechten van de patiënt

Question 15

Het morele dilemma tov de voorafgaande wilsverklaring:

Answer 15

• erkenning van de voorafgaande wilsverklaring kan leiden tot het doden van een dementerende persoon met genietingen;
• niet-erkenning van de voorafgaande wilsverklaring kan leiden tot het schenden van de waardigheid van een dementerende persoon

Question 16

Drie auteurs en hun standpunten als uitgangspunt:

tegenover het morele dilemma

Answer 16

Dworkin: zijn integriteitsvisie op autonomie verdedigt het naleven van de voorafgaande wilsverklaring

Dresser: haar identiteitsvisie verwerpt de erkenning van de voorafgaande wilsverklaring

Jaworska: haar visie op het vermogen tot waarderen verschuift de wilsbekwaamheid van de dementerende persoon naar een meer gevorderd stadium van de ziekte

Question 17

Dworkin:

Answer 17

Authenticiteit of eigenheid: geheel van houdingen, overtuigingen, waarden die een persoon nastreeft: beslissingen met betrekking tot het levenseinde maakt daar deel van uit

• Onderscheid tussen kritische belangen en ervaringsbelangen
• Kritische belangen: het nastreven van waarden die het leven in zijn geheel zin en betekenis geven: wijze van sterven, euthanasie
• Ervaringsbelangen: het actuele beleven van genietingen: leven in het heden zonder aandacht voor verleden of toekomst
• De integriteitsvisie: pleidooi voor het prioritair beschermen van de kritische belangen ten opzichte van de ervaringsbelangen
• Autonomie en wilsbekwaamheid: handelen volgens kritische belangen
• De dementerende persoon is niet langer autonoom, hij is wilsonbekwaam
• Oplossing voor deze situatie: de voorafgaande wilsverklaring gebaseerd op de kritische belangen
• Niet-schaden en Weldoen vertrekkende van de kritische belangen van de patiënt en niet van de ervaringsbelangen: consequentie van dit standpunt
• Waardigheid, de opvatting dat elk individueel leven ertoe doet, en het recht op waardigheid van de dementerende persoon: gezien zijn wilsonbekwaamheid is het een plicht van de samenleving om dit recht te handhaven

Question 18

Dresser :

Answer 18

• Zij bouwt verder op de reductionistische identiteitsopvatting van Hume en Parfit: identiteit is een ‘mentale constructie’, een beperkte opeenvolging en bundeling van psychologische ervaringen: strikt genomen bestaat de persoon niet, maar wel een bundel van verbonden herinneringen, waarden, verlangens, gevoelens en intenties
• De verbondenheid tussen onze identiteiten zijn onderbroken
• Dit geldt a fortiori voor de dementerende ‘persoon’: hij beschikt niet meer over dezelfde identiteit als voorheen
• De voorafgaande wilsverklaring staat daardoor ter discussie, de ervaringsbelangen zijn prioritair ten opzichte van de kritische belangen
• Twee posities: voorafgaande keuzes bepalen de behandeling van personen met dementie, of het huidige welzijn van de personen met dementie bepalen de behandeling. Dresser is voorstander tweede standpunt
• Vijf problemen van voorafgaande wilsverklaring:
• Beperkte informatie over toekomstige situaties
• Interpretatieproblemen voor de arts
• Het recht op zorg voor de huidige belangen worden niet of onvoldoende onderkend
• Negatieve stereotypen rond dementie beïnvloeden de voorafgaande wilsverklaring
• Voorafgaande wilsverklaringen erkennen de levenskwaliteit van personen met dementie niet

Question 19

Jaworska

Answer 19

Jaworska vertrekt van de kritische belangen (Dworkin), maar beklemtoont de betekenis van waarden, het vermogen om te waarderen, en de zelfwaardering die ermee samengaat

• Zelfs wanneer de dementerende persoon de greep op zijn levensverhaal verliest, blijven waarden een betekenisvolle rol spelen
• Het vermogen om te waarderen (Jaworska) is niet hetzelfde als het leven kunnen beschouwen als een coherent geheel (Dworkin), met andere woorden: personen met dementie zijn veel langer autonoom dan Dworkin voorhield
• Het belang van familieleden en zorgverleners bij het ondersteunen van dementerende personen
• De grens van de autonomie verschuift hier naar een meer gevorderd stadium