Deel 1: mobiliteitsproblemen bij veroudering

Question 1

Afname mobiliteit bij veroudering

Answer 1

het vermogen om te kunnen bewegen in de wereld en de mate van fysieke activiteit waarmee je je in de wereld kunt begeven. De mate van mobiliteitsafname is verschillend per individu

Question 2

Welke factoren nemen af bij veroudering?

Answer 2

Spierkracht, balans, uithoudingsvermogen en loopvaardigheid. Dit heeft gezamenlijk een gevolg voor de mobiliteit als geheel.

Question 3

Wat bepaalt de snelheid van mobiliteit afname?

Answer 3

Op basis van genen (20%) en leefstijl (voeding, fysieke activiteit). Mate inactiviteit ook versterkende factor.
Mobiliteit onder een bepaalde kritische grens wordt zelfredzaamheid een probleem.

Question 4

Met wat voor factoren hangt mobiliteitsafname samen?

Answer 4

vallen, chronische ziekte, artrose, depressie, immobiliteit en zorgkosten

Question 6

Spierkracht

Answer 6

piekt rond leeftijd 20-30 jaar waarna afname inzet; neemt vanaf het 40e levensjaar met ongeveer 5% per jaar af. Deze afname kun je wel remmen. Mechanismen voor spierkrachtverlies:
- Afname cross sectional area
- Afname diameter spiervezel
- Toename bindweefsel / vet
- Afname aantal spiervezels; meer afname type II dan type I
- Afname aantal motor units

Question 7

Snelheid van krachtopbouw

Answer 7

(Power = F*v) neemt vanaf het 40e levensjaar ook af met zo’n 10% per jaar. Mechanismen voor verlies van explosieve kracht:
- Atrofie:minder kracht te genereren
- Afname type II vezels: minder snelheid mogelijk
- Minder peesstijfheid: lagere power die kan worden overgedragen op het bot
- Minder rekrutering vanuit het css: langzamer en trager aansturing

Question 8

osteoporose

Answer 8

verlies van botmassa (botontkalking). verhoogde kans op botfracturen door mindere botdichtheid. De massa en kwaliteit van botten neemt af/ verstoring van botmassa

Question 9

Uithoudingsvermogen (energieverbruik, VO2 in ml/kg/min)

Answer 9

• VO2max (maar metabolisme bij lichamelijke inspanning
• Internationale standaar voor fysieke fitheid
• Lage waarde relateert aan hart-vaat-ziekte (HCZ) en mortaliteit
• Vanaf 30e: ca. 1% afname per jaar > 30-75 jaar >50% verlies

Question 10

Wat is het verschil in maximale capaciteit tussen 30 jaar en 70 jaar?

Answer 10

Rond de 30 jaar ligt deze rond 45 ml/kg/min, tegen 70 jaar is deze afgenomen tot gemiddeld 20/25 ml/kg/min, wat de benodigde capaciteit is om te kunnen traplopen. Alledaagse activiteit vragen dus veel meer dagelijks energieverbruik. De ouderen gaan vaak de taak vermijden, met nog meer een snellere afname tot gevolg.

Question 11

Wat is de kritieke grens voor onafhankelijkheid?

Answer 11

Een VO2 van 15 ml/kg/min (taken als douchen, wandelen, etc).

Question 12

Wat zijn de mechanismen voor verlies van uithoudingsvermogen?

Answer 12

Perifeer: spier > O2-consumptie, spieratrofie

Centraal: cardiovasculair systeem > minder O2-voorziening, atrofie hartspier en verdikking vaatwand

Question 13

Perifeer: spier > O2-consumptie, spieratrofie

Answer 13

• Minder doorbloeding
• Minder av-O2 verschil (arterioveneus zuurstofverschil)
  > Minder uitwisseling van O2

Question 14

Centraal: cardiovasculair systeem > minder O2-voorziening, atrofie hartspier en verdikking vaatwand

Answer 14

• Minder bloedvolume
• Hogere bloeddruk
• Lagere maximale frequentie (5-10 slagen / 10 jaar)
• Lager maximaal slagvolume
  > Minder bloed naar de spieren

Question 15

Sensorisch systeem = balanscontrolesysteem

Answer 15

• Vestibulair systeem
• Visueel systeem
• Propioceptieve somatosensorische systeem
• Exoreceptieve somatosensorische systeem

Question 16

Vestibulair systeem

Answer 16

registratie lineaire / angulaire versnellingen van het hoofd en de zwaartekrachtsversnelling > Verlies van sensoren, afname sterkte van vestibulaire reflexen.

Question 17

Visueel systeem

Answer 17

registratie lineaire / angulaire bewegingen van het hoofd; waarnemen van potentiële balansdreigingen > Verlies van sensoren; afname gezichtsscherpte, contrastgevoeligheid, dieptewaarneming, adaptatievermogen aan gebrekkige verlichting en variërende afstanden tot objecten in de omgeving.

Question 18

Propioceptieve somatosensorische systeem (spierspoeltjes, peeslichaampjes, gewrichts- en huidreceptoren)

Answer 18

registratie stand en beweging van lichaamssegmenten ten opzichte van elkaar > Verlies aantal en gevoeligheid van sensoren; afname houdings- en bewegingswaarneming

Question 19

Exoreceptieve somatosesorische systeem (receptoren voetzolen en handen)

Answer 19

registratie tactiele informatie en kracht op de buitenwereld via voeten of handen > Verlies van aantal en gevoeligheid van sensoren in de huid; afname houdingswaarneming.

Question 20

Sensorische input uit het sensorisch stelsel naar het brein

Answer 20

houding en beweging > sensorische informatie > sensorische weging > sensomotorische integratie ?> motorische respons > houding en beweging.
Wanneer de sensorische input minder en/of minder accuraat wordt, heeft dit dus duidelijk gevolgen voor houding- en bewegingsregulatie.

Question 21

Zenuwstelsel

Answer 21

Afname grijze stof (aantal zenuwcellen) en witte stof (myeline om vezels) in het brein. De gevolgen hiervan zijn minder en langzamer informatieverwerking.

Question 22

Veroudering en inactiviteit, wat is oorzaak en gevolg?

Answer 22

Effecten van veroudering zijn gelijk aan die optreden bij langdurige inactiviteit:
- Afname spiermassa
- Afname aerobe capaciteit
- Afname doorbloeding
Let op: veeltypering niet > Bij inactiviteit type I atrofie, bij veroudering type II.

Question 23

Relatie tussen leeftijd en fysieke activiteit of sedentair gedrag:

Answer 23

Cross sectionele studie Van Scholten et al. (2018). Vanaf 50 jaar is een afname van de bewegingsintensiteit en van de totale duur van actieve perioden te zien. Ook zijn er minder vaak bewegingsmomenten. Ofwel: we zitten meer en langer aaneengesloten periodes. Maar… causaliteit?

Question 24

Positieve effecten van beweging

Answer 24

‘Active ageing” heeft positieve effecten op de 4 peilers spierkracht, balans, uithoudingsvermogen, loopvaardigheid.
- Zenuwstelsel: betere reactietijden
- Hart en vaatstelsel: betere hartfunctie, lagere bloeddruk en vaatweerstand, lager cholesterol
- Spier-skeletstelsel: meer spiermassa en -kracht, verbeterde botdichtheid en doorbloeding
- Energiehuishouding: meer oxidatieve enzymen en mitochondriën
- Hormonen: minder insulineresistentie

Bewegen = medicijn!

Question 25

Observationele studies over bewegen en sacropenie

Answer 25

ouderen met een actieve leefstijl hebben een kleinere kans op het krijgen van sarcopenie. Maar… etiologische vraag, wat is causaliteit? Is er sprake van confounders, bijvoorbeeld chronische ziekte, die invloed hebben gehad op het bewegen?

Question 26

Experimentele studies over bewegen en spierkracht en spierfunctie:

Answer 26

spierkracht, spierfunctie en spierkwaliteit zijn lager bij inactieve ouderen ten opzichte van actieve ouderen en jongeren. Ook de fysieke functie is lager, er is dus sprake van functionele consequenties. De verschillen zijn met name groot voor taken als opstaan en traplopen, waar meer kracht voor nodig is. Taken zoals lopen is meer coördinatie, balans en uithoudingsvermogen belangrijker voor. Ook de systematic review van Ramsey et al. bekijkt de relatie tussen objectief gemeten fysieke activiteit, spierkracht en power.

Question 27

Beweegrichtlijn (2017)

Answer 27

Bewegen is goed, meer bewegen is beter. Volwassenen en ouderen:
- Matig of zwaar intensieve inspanning: minimaal 150 minuten per week, verspreid over diverse dagen.
- Spier- en botversterkende activiteiten, voor ouderen inclusief balansoefeningen: minimaal 2x per week.
- Voorkom veel stilzitten
> Juist actief zijn door de dag heen, verspreid over verschillende dagen in de week. De grootste gezondheidswinst wordt geboekt wanneer iemand van niet actief naar een beetje actief gaat.

Question 28

Gezondheidseffecten van de beweegrichtlijn, uitkomsten van onderzoek bij ouderen:

Answer 28

Cohortonderzoek, bewegen hangt samen met een kleiner risico op:
o Cognitieve achteruitgang, dementie, ziekte van alzheimer (aannemelijk)
o Lichamelijke beperkingen (aannemelijk)
o Fracturen, met name heupfracturen (overtuigend aangetoond)
RCT’s, bewegen heeft een gunstig effect op:
o Spierkracht o Vevrije massa
o Fracturen
o Loopsnelheid

Associaties, maar onbekend of er ook een causaal verband is.

Question 29

Vallen bij ouderen: struikelen

Answer 29

Meest voorkomende omstandigheid van vallen = struikelen.
Er treedt balansverstoring op. Het zwaaibeen wordt tegengehouden waardoor de voorwaartse snelheid van het lichaam wordt omgezet in voorwaartse rotatie. Voor balansherstel moet de stapgrootte zodanig zijn dat het Izp (massamiddelpunt) weer in het steunvlak komt te liggen.

Question 30

Onderzoek Pijnappels et al. (2008)

Answer 30

Maximale afzetkracht (power):
- Verschilt bij ouderen tussen vallers en niet-vallers
- Is de beste voorspeller voor vallen door balansverstoring
Door het bepalen van de maximale spronghoogte kon worden voorspeld of de proefpersoon na balansverstoring zich weer kon opvangen (balansherstel) of zou vallen.

Question 31

Consequenties van vallen

Answer 31

Ouderen met sarcopenie hebben 49% (v) tot 82% (m) meer kans om te vallen, en 98% (v) tot 152% (m) meer kans op een fractuur ten gevolge van de val. Andere consequenties:
- Ernstige verwondingen (10%) en fracturen (40%)
- Fysieke inactiviteit (40%)
- Sociaal minder actief (17%)
- Verlies van zelfstandigheid (opname verzorgings-/ verpleegtehuis)
- Sterfte (1% direct, 25% binnen een jaar)
- Angst om te vallen (50%) → Causaliteit? Observationele studies: ouderen met valangst hebben 53% meer kans om te vallen

Question 32

Assumptie (vallen)

Answer 32

versnelde achteruitgang na een val door het optreden van een vicieuze cirkel na een val angstminder ondernemen → mindere conditie, spierkracht, reflexen → verhoogd valrisico→ val. Hier is echter nog mager wetenschappelijk bewijs voor. De observationele studies laten zien dat er een verband is, maar leidt de angst tot een nieuwe val of tot de eerste val? Val ten gevolge van angst of angst ten gevolge van de val? Causaal verband is dus niet evident!

Question 33

Afname loopvaardigheid

Answer 33

• Kleinere stap/ schredelengte
• Hogere stapfrequentie
• Grotere stapbreedte
• Langere standfase (kortere zwaaifase)
• Langere dubbele ondersteuningstijd
• Mindere voethoogte van optillen zwaaibeen
• Minder armzwaai
• Langzamer snelheid

> ‘Stop talking when walking’: lopen vergt steeds meer aandacht; geen automatisch proces meer. Cognitieve dubbeltaken worden lastiger.

Question 34

Levensverwachting op basis van loopsnelheid en leeftijd:

Answer 34

loopsnelheid blijkt een goede maat voor balans en kracht. Ook wel ‘the 6th vital sense’, maat voor vitaliteit. Er is geen causaal verband, maar wel een associatie tussen lagere loopsnelheid en lagere levensverwachting. Loopsnelheid is dus een voorspeller van kwetsbaarheid en mortaliteit. “De loopsnelheid van Magere Hein is ongeveer 3km/u; met een tempo van boven de 5km/u kunnen mensen hem voor blijven.” Dus: loopsnelheid onder 3km/u betekent een kortere levensverwachting.

Question 35

Meten van kwaliteit van leven:

Answer 35

• Mobiliteit in het dagelijks leven op basis van wearables
• 4 meter looptest

Question 36

Mobiliteit in het dagelijks leven op basis van wearables

Answer 36

• (objectieve) indicatie wat iemand kan én hij/ zij écht doet (anders dan laberatoriatestjes, die niet representatief zijn voor ADL).
• Goede maat om valrisico te bepalen.

De wearable meet de mate van beweging. Wanneer vervolgens de loopstukken uit de data geknipt worden kan uit de accelerometer de kwaliteit van lopen worden bepaald: regelmatig en stabiel vs. onregelmatig. Dit blijkt een goede maat om vallen te voorspellen in het jaar erop.

Question 37

4 meter looptest

Answer 37

loopsnelheid bepaald in klinische/ labsetting. Maar representatief in het dagelijks leven, vergeleken met de wearables? Nee: in minder dan 10% van het aantal stukjes dat ouderen lopen per week wordt de voorkeurssnelheid behaald zoals bepaald op de looptest… Dus: let op bij het interpreteren van data uit de testsetting naar het dagelijks leven

Question 38

Trainbaarheid

Answer 38

• Uithoudingsvermogen
• Loopsnelheid
• Spierkracht

Question 39

Uithoudingsvermogen

Answer 39

Vroege studies suggereren geen effect
o Korte trainingsduur
o Lage intensiteit
Inmiddels voldoende bewijs voor positieve effecten
o Toename VO2max, zelfs bij ‘oude’ ouderen
o Absolute effecten: ouderen <jongeren o Relatieve effecten: ouderen = jongeren (10-30% verbetering

Question 40

Loopsnelheid

Answer 40

training (zowel kracht, coördinatie, als multimodaal) heeft een gunstig effect op voorkeurs- en maximale loopsnelheid bij ouderen.
- Vaak uitkomstmaat van trainingsstudies
- Hoe getraind wordt is niet van groot belang, zolang voldoende intensief en langdurig

Question 41

Spierkracht

Answer 41

tot op hoge leeftijd te trainen.
Positieve effecten van krachttraining
o 227% toename in knie-flexoren, 65+ (12 weken training); effecten variabel in andere (been)spiergroepen (28-152%)
o Zelfs effectief bij zeer ouderen, 72-98 jaar 113% na 10 weken; effecten lijken kleiner dan bij jongeren

Zowel maximale kracht als power explosiviteit, functionaliteit, behoud van type Il vezels
o Hypertrofie
o Sneller en beter rekrutering
o Hogere peesstijfheid, makkelijker en sneller kracht overdragen

Question 42

Pijnappels et al. (2008), spierkracht en balans(herstel): maximale fysieke capaciteiten inzetten voor balansherstel na struikelen?

Answer 42

4 trainers en 5 controles, 10 weken trainingsperiode, maximale afzetkracht gemeten door middel van ‘springen’ op een leg press. Toename in capaciteit? Niet veel mensen dus niet heel significant, maar wel een trend aanwezig (dus: ‘ja’). Ook beter balansherstel? Met name plantairflexiemoment bepalend voor herstel. Maar… functioneel lieten trainers én controles beter balansherstel zien bij de postmeting, terwijl die geen training en dus geen verbeterde maximale capaciteiten hadden… 2 belangrijke conclusies: 1. Een controlegroep is heel belangrijk, is de assessment (het deelnemen aan een test) al een leereffect?

2. Maximale capaciteitstraining is niet per se beter dan functionele training → coördinatief ook leren om de kracht in te zetten in bewegingspatronen

Question 43

Valpreventie

Answer 43

Training van adaptieve en reactieve loopvaardigheid met behulp van technologie, bijvoorbeeld cognitief-motorische training (raken/ ontwijken van geprojecteerde targets op loopband), of perturbatietraining (loopband verandert van positie of snelheid) →Verbeteren van reactievermogen.

Question 44

Onderzoek valpreventie

Answer 44

sterke evidentie van de effectiviteit van beweegprogramma’s op het voorkomen van vallen

Question 45

Systematic Review (Sherrington et. al., 2008)

Answer 45

16% afname van vallen. Maar let op: veel heterogeniteit/ variatie dus wees voorzichtig met het interpreteren van de informatie

Question 46

Wisselende resultaten effect van beweegprogramma’s opvallen:

Answer 46

wandelen, Tai Chi, balanstraining krachttraining, ‘oefeningen’→Tot 49% afname aantal vallen, maar ook 17% toename

Question 47

Belangrijke aspecten voor effectieve oefenprogramma’s (valpreventie)

Answer 47

Hoge intensiteit: minimaal 2x per week (25 weken)

Uitdagende balansoefeningen: progressive overload

Krachttraining gunstig in combinatie met balanstraining: functionaliteit

Negatief effect bij alléén looptraining: slechts een wandelprogramma zonder goede basis aan kracht en balans is niet beter!

Question 48

Verschillende doelgroepen (valpreventie (trainingen))

Answer 48

• Relatief hoge effectiviteit bij hoog risico groepen
• ‘Uitstel’ eerste val bij relatief fitte actieve ouderen

→Voorkomen van negatieve spiraal!

Huidige ontwikkelingen: bijvoorbeeld exergaming, op een leuke manier effectief in het trainen van balans en het verkleinen van valrisico

Question 49

E-health (leefstijlinterventies)

Answer 49

veelbelovende mogelijkheid voor bewegingsstimulering. Het verzamelen van meetgegevens en geven van feedback over gedrag en leefstijl ook ouderen staan hiervoor open. Systematic review: E-health interventies leiden tot gedragsverandering bij ouderen.

Question 50

Brodie et al. (2017), bewegen en vallen

Answer 50

Bewegen kan leiden tot vallen, tenzij je tot de ‘active’ groep behoort, dat is waar de beweegrichtlijn op doelt met de aanbevelingen die zij doen voor ouderen!

Question 51

Beweeginterventies voor kwetsbare ouderen

Answer 51

Ziekenhuisopname leidt tot versnelde fysieke achteruitgang, met name bij de oudere groep. Bedrust wordt afgeraden; patiënten zo snel mogelijk weer uit bed krijgen! Al is het alleen al het zitten in een stoel.

Stimuleren om zich fit te voelen en te gaan bewegen.