De rechtvaardigingsgronden Flashcards
De rechtvaardigingsgronden
Deze gelden wanneer de constitutieve bestanddelen (het materieel en moreel element) van de
delictsomschrijving aanwezig zijn en dus een misdrijf uitmaakt maar geen straf zal worden opgelegd
doordat een RVG actief is.
- Deze gelden voor alle misdrijven ongeacht de aard.
- Het gaat over door de wet of recht erkende omstandigheden waardoor de wederrechtelijkheid
van de gestelde daad opgeheven wordt en de daad dus geoorloofd is - Eerst moeten alle constitutieve elementen van het misdrijf in kwestie aanwezig zijn vooraleer er gekeken wordt naar de RVG
Bewijs van rechtvaardigingsgronden
Het OM moet ambtshalve de RVG opwerpen wanneer ze uit de zaak blijken.
* De RS (ook Cass) bepaalt dat wanneer een dader een RVG aanvoert en deze enige geloofwaardigheid heeft dat het OM het tegendeel moet bewijzen
- Deze bewijsregels duiden aan dat de wederrechtelijkheid geen bestanddeel van het misdrijf is:
o De wederrechtelijkheid komt pas ter sprake wanneer het aannemelijk is dat er een RVG is
Maar is er geen echte rechtvaardiging, wat dan?
het misdrijf blijft intact maar de dader kan voor zijn
wederrechtelijke gedraging niet ter verantwoording worden geroepen
De verschillende rechtvaardigingsgronden
- Gebod v.d. wet & bevel v.d. overheid (art. 70 Sw.)
- Wettige verdediging of noodweer (art. 416-417 Sw.)= bijzonder objectieve rechtvaardigheidsgrond
- Noodtoestand
De verschillende rechtvaardigingsgronden:Gebod v.d. wet & bevel v.d. overheid (art. 70 Sw.)
is er geen misdrijf:
o het strafbaar gesteld feit verliest zijn wederechtelijk karakter
▪ bv opgevorderde slotenmaker die deur openbreekt pleegt geen huisvredebreuk (439 Sw)
wet:
o dit is bedoelt in de ruime betekenis= materiele zin van het woord
o dus ook decreten/ordonnanties etc.
voorgeschreven in de wet:
o hier wordt bedoelt zowel het gebod van de wet als de uitdrukkelijke toelating (458 Sw)
o alsook de impliciete toelating van de wet
▪ bv slagen en verwondingen bij bepaalde sportactiviteiten
bevolen door de OH:
3 cumulatieve voorwaarden:
1. bevel moet gegeven worden overeenkomstig de wet
2. en uitgaan van de wettige OH
3. die handelt binnen haar bevoegdheid
wanneer de voorwaarden niet zijn vervuld dan is er geen RVG:
▪ Een machtiging door de bevoegde overheid die regelmatig leek, maar dit niet was, kan aanzien worden als een dwaling (schulduitsluitingsgrond
De verschillende rechtvaardigingsgronden:Wettige verdediging of noodweer (art. 416-417 Sw.)= bijzonder objectieve rechtvaardigheidsgrond
Niet als algemene rechtvaardigingsgrond opgenomen in Boek I Sw.;
enkel vastgelegd in art. 416 en 417 Sw.= dus enkel van toepassing op opzettelijke slagen en verwondingen of doodslag.
Het is een toestand die iemand het recht verleend om op evenredige wijze geweld te gebruiken als
noodzakelijk afweermiddel tegen een actuele en onrechtmatige aanranding gericht op zijn persoon of
op andermans persoon.
Het gebruik van het geweld is per definitie opzettelijk:
o Onopzettelijke doodslag of slagen en verwondingen komt dus niet in aanmerking voor deze rechtvaardigingsgrond
LET OP: als de betrokkenen na de noodweer verzuimt hulp te verlenen aan het dan ontstane
slachtoffer die door de noodweer in groot gevaar verkeerd dan kan hij wel schuldig bevonden aan
schuldig hulpverzuim (422bis Sw)
De verschillende rechtvaardigingsgronden:Wettige verdediging of noodweer (art. 416-417 Sw.)= bijzonder objectieve rechtvaardigheidsgrond: Voorwaarden om dit te kunnen toepassen?
De volgende voorwaarden moeten cumulatief vervuld zijn:
- De aanranding moet gericht zijn tegen personen:
- De aanranding moet onrechtmatig zijn:
- De aanranding moet ernstig en actueel zijn:
- Het verweer moet noodzakelijk en evenredig zijn:
i. Vluchten ook al was dit mogelijk is niet verplicht
b. Het verweer moet evenredig zijn: het moet overeenstemmen met de aard en ernst van
het gevaar (HvC):
B.i. LET OP: er moet een evenredigheid zijn tussen de ernst van de aanval en de ernst van het geweld gebruikt om deze af te weren
B.ii. Het gaat dus niet om een vergelijking van verwondingen: als de aanrander door het verweer zwaardere verwoningen heeft is dit niet relevant (HvC)
B.iii. !! wat de grenzen van de noodzakelijke verdediging overstijgt is niet gerechtvaardigd (HvC)
B.iv. !!! moet steeds in concreto bekeken worden (HvC)
c. LET OP: Wanneer het evenredigheidbeginsel door de verweerder werd miskend dan kan de onrechtmatigheid van de aanranding als verschoningsgrond of als verzachtende omstandigheid worden gezien
De verschillende rechtvaardigingsgronden:Wettige verdediging of noodweer (art. 416-417 Sw.)= bijzonder objectieve rechtvaardigheidsgrond:Bijzondere gevallen van 417 Sw
- Het afweren van inbraak ‘s nacht in een bewoond huis of appartement:
o = weerlegbaar vermoeden iuris tantum (tegenbewijs is mogelijk) (HvC).
▪ Bv. de inbreker gedood door een schot in de rug bewijst dat hij wegvluchtte op het moment dat hij gedood werd en dus geen onmiddellijk gevaar was.
o De strafwet vestigt een wettelijk vermoeden dat de inbreker kwade bedoelingen had en een actuele noodzaak tot verweer door de bewoners wordt aangenomen
- Het zich verdedigen tegen diefstal met geweld tegen persoon = onweerlegbaar vermoeden
iuris et iure (geen tegenbewijs mogelijk).
De verschillende rechtvaardigingsgronden:Wettige verdediging of noodweer (art. 416-417 Sw.)= bijzonder objectieve rechtvaardigheidsgrond:Verschil met de verschoningsgrond van uitlokking
Wettige verdediging: zich verweren om een bestaande of nakende aanranding te vermijden die gepleegd wordt of onmiddellijk dreigend is;
* uit een gevoel van rechtshandhaving of eigen bescherming
Uitlokking: reageren op een aanranding die reeds gepleegd is;
* uit gebrek aan beheersing of met uitspatting van passie
De verschillende rechtsvaardigingsgronden: Noodtoestand:
- Wel heeft het SWB bepalingen die strafbaar zijn als zij zonder de noodtoestand worden gesteld. Hier is de afwezigheid van noodtoestand een onderdeel van het misdrijf:
o Bv. abortus buiten de noodsituatie (art. 350 Sw.).
o LET OP er is evenwel geen algemene regel dat het bestaan van de noodzaak het gepleegde feit altijd zal rechtvaardigen.
Kan omschreven worden als een conflict tussen twee rechtsbelangen waarbij het ene alleen kan
gevrijwaard worden door de schending v.h. andere. De dader die zich een situatie van ernstig en
dreigend gevaar bevindt heeft het recht om een misdrijf te plegen om het hogere rechtsbelang te
vrijwaren.
- Het gaat over feitelijke omstandigheden
HvC meent dat de NT een rechtvaardigingsgrond is.
- Omdat er een verwantschap is met de overmacht
- Het kan als een mildere vorm van overmacht worden beschouwd omdat de dader ook al
behoudt hij zijn wilsvrijheid niettemin in de onmogelijkheid verkeerde een andere oplossing te
vinden voor het belangenconflict dan het door het plegen van een misdrijf
De verschillende rechtsvaardigingsgronden: Wat zijn de voorwaarden om van noodtoestand te kunnen spreken:
- Ernstig en ogenblikkelijk gevaar
- Er bestaat geen andere weg om het gevaar te vermijdenc3. Het gekrengte belang moet in de regel een geringere waarde hebben dan het te vrijwaren
belang - Geen voorafgaande fout in hoofde van diegene die zich op de noodtoestand beroept
De verschillende rechtsvaardigingsgronden: Wat is het verschil tussen noodtoestand, wettige verdediging en overmacht?
Wettige verdediging: conflict tussen recht en onrecht als gevolg van aanranding tegen personen.
* recht vs. onrecht
Noodtoestand: conflict tussen 2 rechtmatige belangen die tegenover elkaar moeten worden afgewogen als gevolg van een situatie die zowel personen als goederen in gevaar kan brengen.
* recht vs. Recht
Overmacht of dwang veronderstelt dat een persoon meestal om zijn eigen belangen van een onrechtmatig kwaad te vrijwaren, op een voor hem onweerstaanbare manier gedwongen werd een
strafbaar feit te plegen.
* De wilsvrijheid is hier dus uitgeschakeld
* Bij de noodtoestand wordt de wilsvrijheid behouden
