Ćwiczenie 1: komórki, tkanki, połączenia międzykomórkowe, organizm jako całość, narządy i układy Flashcards
Co to jest komórka?
Komórka - najmniejsza, najdrobniejsza cząstka organizmu zdolna do samodzielnego funkcjonowania/ wykonywania samodzielnych funkcji życiowych. Jest to podstawowa struktura/ jednostka morfologiczno - czynnościowa ustroju
Co to jest tkanka?
Tkanka - zespół komórek jednakowego pochodzenia i budowy, które spełniają tę samą funkcję; są zdeterminowane tzn., że mają ściśle określone właściwości, które w warunkach normalnych przejawiają się tymi samymi reakcjami morfologicznymi i czynnościowymi
Wymień podstawowe elementy budowy komórki
Cytoplazma,
błona komórkowa,
jądro komórkowe,
pory jądrowe z pierścieniami,
chromatyna
Co to jest cytoplazma?
Cytoplazma – galaretowata masa żywej substancji, składa się z cytosolu i organelli
Z czego składa się chromatyna?
Chromatyna składa się z białek i DNA
Wymień organelle występujące w komórce
- Mitochondria
- Rybosomy
- Peroksysomy
- Lizosomy
- Aparat Golgiego
- Siateczka endoplazmatyczna gładka
- Siateczka endoplazmatyczna szorstka
- Jądro komórkowe
- Struktury podporowe komórki (cytoszkielet)
- Centriole
- Witki i rzęski
- Centrosom
Wymień rodzaje tkanek
- Nabłonkowa
- Łączna
- Mięśniowa
- Nerwowa
Podaj charakterystykę morfologiczną tkanki nabłonkowej
a) Komórki ściśle obok siebie, spojone niewielką ilością substancji międzykomórkowej
b) Wyściełają jamy, naczynia, przewody
c) Wchłanianie substancji ze środowiska zewnętrznego (układ trawienia i oddechowy)
d) Wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii (nerki, płuca, skóra)
e) Wytwarzanie dodatkowych tworów komórkowych - mikrokosmki, rzęski, wici, włoski
f) Ochrona przed szkodliwymi wpływami otoczenia
Podaj charakterystykę morfologiczną tkanki łącznej
a) Przewaga substancji międzykomórkowej, w której komórki rozmieszczone są luźno
b) Zawiera 3 rodzaje włókien: kolagenowe, sprężyste, siateczkowe
c) Wytrzymałość na rozciąganie dzięki polisacharydom, białkom włóknistym, głównie kolagen
d) Inne cząsteczki obejmują przypominające gumę białko elastynę, które nadaje sprężystość ścianom arterii podczas pulsowania krwi, jak również mnóstwo wyspecjalizowanych polisacharydów
Podaj charakterystykę morfologiczną tkanki mięśniowej
a) Długie włókna mięśniowe
b) Komórki zawierają liczne jądra i są zdolne do skurczów.
c) Dobrze unaczyniona, co zapewnia dostarczanie energii i oddech
Podaj charakterystykę morfologiczną tkanki nerwowej
a) Składa się z neuronów, które są podstawowymi komórkami przewodzenia impulsów nerwowych
b) Komórki składają się z ciała komórkowego, dendrytów i aksonu
c) Może tworzyć gęste sieci neurony lub pojedyncze, długie aksony
Jak można podzielić tkankę nabłonkową?
- Nabłonek jednowarstwowy
- Nabłonek wielowarstwowy
Wymień rodzaje nabłonka jednowarstwowego
- Płaski
- Walcowaty
- Wielorzędowy
- Sześcienny
- Migawkowy
- Gruczołowy
Wymień rodzaje nabłonka wielowarstwowego
- Płaski
- Przejściowy
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego płaskiego
komórki: cienkie, spłaszczone
jądra: spłaszczone i eliptyczne,
brak wyraźnych warstw granicznych,
często unaczyniony
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego płaskiego
Wymiana gazowa i dyfuzja substancji;
płuca,
naczynia krwionośne,
otrzewna
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego walcowatego
komórki: walcowate,
jądra komórkowe: wydłużone,
forma: walcowata lub cylindryczna,
przyczepienie do błony podstawnej,
często unaczyniony
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego walcowatego
Wydzielanie i wchłanianie substancji;
jelita,
gruczoły wydzielania wewnętrznego,
żołądek,
jajowód;
w jego obrębie występują komórki kubkowe - jednokomórkowe gruczoły produkujące śluz
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego wielorzędowego
jądra komórkowe,
unaczynienie,
wszystkie komórki tego nabłonka spoczywają na błonie podstawnej, ale nie wszystkie docierają do powierzchni nabłonka, są różnej wysokości
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego wielorzędowego
Ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi,
wydzielanie śluzu;
górne drogi oddechowe
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego sześciennego
komórki o kształcie sześciennej kostki,
jądra umieszczone centralnie
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego sześciennego
Wchłanianie i wydzielanie substancji, ochrona przed uszkodzeniami;
cewka nerkowa, cewka moczowa
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego migawkowego
Wydłużone komórki wyposażone w migawki (rzęski) na ich powierzchni, migawki służą do ruchu i transportu śluzu
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego migawkowego
Transport śluzu i cząstek po powierzchni; drzewo oskrzelowe;
drogi oddechowe,
jajowody
Wymień cechy budowy nabłonka jednowarstwowego gruczołowego
Komórki walcowate lub sześcienne z komórkami gruczołowymi
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka jednowarstwowego gruczołowego
Wydzielanie substancji gruczołowych; gruczoły wydzielania zewnętrznego (np. trzustce);
żołądek,
jelita,
wątroba,
nerki,
trzustka,
ślinianki,
macica,
skóra,
oskrzeliki
Wymień cechy budowy nabłonka wielowarstwowego płaskiego
komórki wewnętrzne - spłaszczone i wydłużone
komórki zewnętrzne - cieńsze i bardziej spłaszczone,
jądra komórkowe wewnętrzne - centralnie umieszczone,
jądra komórkowe zewnętrzne - mogą być bliżej powierzchni
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka wielowarstwowego płaskiego
Ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi i infekcjami;
skóra; rogowaciejący - naskórek
nierogowaciejący - jama ustna, gardło, przełyk, rogówka, pochwa, odbyt
Wymień cechy budowy nabłonka wielowarstwowego przejściowego
Komórki wewnętrzne - większe i zaokrąglone, centralnie umieszczone jądra
komórki zewnątrzne - spłaszczone,
rozciągliwy i elastyczny
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje nabłonka wielowarstwowego przejściowy
Elastyczność i dopasowanie do zmiany objętości narządu; drogi moczowe
Wymień rodzaje tkanki łącznej
- Włóknista luźna
- Włóknista zwarta
- Siateczkowa
- Chrzęstna
- Kostna
- Tłuszczowa
Wymień cechy budowy tkanki łącznej włóknistej luźnej
Liczne szczeliny umożliwiające wędrówkę komórek,
liczne włókna sprężyste i kolagenowe; rozróżnia się:
fibroblasty,
fibrocyty,
makrofagi,
komórki tuczne,
tłuszczowe,
plazmatyczne,
barwnikowe
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej włóknistej luźnej
Wsparcie i elastyczność tkanek,
Wymiana substancji między krwią a tkankami,
skóra właściwa,
fagocytoza
Wymień cechy budowy tkanki łącznej włóknistej zwartej
Gęsta struktura z gęstymi pęczkami włókien kolagenowych
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej włóknistej zwartej
Wytrzymałość i napięcie tkankom,
ścięgna i więzadła
Wymień cechy budowy tkanki łącznej siateczkowej
Siatkowata struktura z luźnymi włóknami kolagenowymi;
fibroblasty - produkują białka, takie jak kolagen, elastyna i fibronectyna;
makrofagi, komórki plazmatyczne;
w tkance tej powstają składniki morfotyczne krwi, z komórek o czynności krwiotwóczej - hemocytoblastów
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej siateczkowej
Tworzy rusztowanie dla narządów limfatycznych i krwiotwórczych,
śledzionie i węzły chłonne;
wątroba,
szpik kostny
Wymień cechy budowy tkanki łącznej chrzęstnej szklistej
Gładka i przezroczysta struktura z małą ilością włókien kolagenowych
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej chrzęstnej szklistej
Podparcie elastyczne i umożliwia ruch stawów,
na powierzchni stawów,
przymostkowych częściach żeber,
w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani
Wymień cechy budowy tkanki łącznej chrzęstnej włóknistej
Składa się z chondrocytów osadzonych w przestrzeniach otoczonych włóknami kolagenowymi, co nadaje jej wytrzymałość i elastyczność,
substancja międzykomórkowa jest mniej gęsta niż w chrząstce szklistej i zawiera mniej włókien siarczanu
chondroityny, włókna kolagenowe tworzą sieć, nadając większą elastyczność,
jest lekko unaczyniona, co umożliwia dostarczanie składników odżywczych do komórek
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej chrzęstnej włóknistej
Zapewnia wytrzymałość i elastyczność, występuje w krążkach międzykręgowych; tworzy połączenia ścięgien i wiązadeł z kośćmi, spojenie łonowe, dyski w kręgosłupie
Wymień cechy budowy tkanki łącznej kostnej
Substancja międzykomókowa jest przesycona solami wapnia (fosforany, węglany),
tworzy wokół kanałów naczyniowych koncentrycznie ułożone blaszki, między blaszkami, w jamkach kostnych, rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej kostnej
Wspomaga ciało, przechowuje minerały, produkuje krwinki czerwone, umożliwia ruch i ochronę narządów; w szkielecie, szpiku kostnym, skórze, zębach, krwi, stawach, uchu środkowym, kostkach nosowych
Wymień cechy budowy tkanki łącznej tłuszczowej
Duże rozmiary komórek,
tłuszcze w postaci drobnych pęcherzyków, występuje w niej glikogen, cholesterol i barwniki
Podaj miejsca występowania i fizjologiczne funkcje tkanki łącznej tłuszczowej
Magazynuje energię,
izoluje ciało,
ochrona narządów wewnętrznych, dostarcza ciepło; gruczoły przytarczyczne, nerki, gruczoły nadnerczy
Wymień rodzaje gruczołów
Cewkowe (potowe)
Pęcherzykowe (łojowe)
Cewkowo-pęcherzykowe
Jak zbudowane są gruczoły cewkowe?
Składają się z cewek, które toczą się wokół jednego centralnego przewodu wyprowadzającego. Komórki wydzielnicze wokół cewek produkują i wydzielają swoje produkty do przewodu wyprowadzającego
Gdzie występują gruczoły cewkowe?
Przykładem gruczołów cewkowych jest trzustka, która produkuje enzymy trawienne i wydziela je do przewodu trzustkowego
Jak zbudowane są gruczoły pęcherzykowe?
Składają się z kulistych lub owalnych pęcherzyków, które są otoczone komórkami wydzielniczymi. Produkty wydzielania gromadzą się wewnątrz pęcherzyków, a następnie są uwalniane do przewodu wyprowadzającego
Gdzie występują gruczoły pęcherzykowe?
Przykładem gruczołów pęcherzykowych są gruczoły tarczycy, które wytwarzają hormony tarczycy i przechowują je w pęcherzykach
Jak zbudowane są gruczoły cewkowo-pęcherzykowe?
Łączą w sobie cechy gruczołów cewkowych i pęcherzykowych. Składają się zarówno z cewek, które wytwarzają produkty wydzielania, jak i pęcherzyków, które gromadzą te produkty przed ich wydaleniem do przewodu wyprowadzającego
Gdzie występują gruczoły cewkowo-pęcherzykowe?
Przykładem gruczołów cewkowo-pęcherzykowych są gruczoły potowe, które wytwarzają pot i wydzielają go na powierzchnię skóry
Wymień rodzaje połączeń międzykomórkowych
Połączenia desmosomalne
Połączenia komunikujące, szczelinowe (gap junctions)
Jakie jest znaczenie połączeń dosmosomalnych?
Nie stykają się ze sobą, lecz są utrzymywane za pośrednictwem białek wiążących. Połączenia takie zapobiegają separacji komórek i występują w tkankach narażonych na duży stres mechaniczny (skóra, serce, macica)
Jakie jest znaczenie połączeń komunikujących?
Połączenia dwóch sąsiadujących komórek przez wypełnienie wodą cylindryczne kanały między ich błonami, przez które przechodzą swobodnie jony, cukry i inne drobne molekuły. Połączenia takie występują w sercu i mięśniach gładkich, w których pobudzenie elektryczne rozchodzi się od komórki do komórki
