Cukrzyca Flashcards
definicja cukrzycy wg WHO
- grupa chorób metabolicznych
- etiologia: różna
- charakterystyka: zaburzenie wydzielania/działania insuliny –>przewlekła hiperglikemia
- powikłania: prowadząca do miażdżycy tętnic oraz uszkodzenia licznych narządów (w tym oczy, nerki, układ nerwowy)
normoglikemia
stan prawidłowego stężenia glukozy we krwi
- stężenie glukozy na czczo 60-99 mg/dl (3,4-5,5 mmol/l)
- OGTT < 140 mg/dl (<7,8 mmol/l)
co to jest OGTT?
- doustny test obciążenia glukozą
- pomiar stężenia glukozy
1. pobranie krwi przed pomiarem
2. podanie 75 mg glukozy rozpuszczonej w wodzie
3. 2 godziny pozniej ponowne pobranie krwi
glikemia przygodna
pomiar glikemii niezależnie od pory dnia i czasu od ostatniego posiłku
IFG i IGT
- IFG - nieprawidłowa glikemia na czczo
- IGT - upośledzona tolerancja glukozy
- stany przedcukrzycowe
- mogą występować osobno lub razem u jednej osoby
diagnostyka IFG
stężenie glukozy na czczo 100- 125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)
diagnostyka IGT
OGTT 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/l)
diagnostyka cukrzycy
stężenie glukozy na czczo > lub rowne 126 mg/dl (> lub rowne 7 mmol/l)
OGTT > lub rowne 200 mg/dl (> lub rowne 11,1 mmol/l)
objawy cukrzycy oraz stężenie przugodne glukozy > lub rowne 200 mg/dl
przyczyny hiperglikemii
niedostateczne działanie insuliny na skutek:
- komórki beta wyso trzustkowych - spadek wydzielania
- insulinooporność tkanek - zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę
- zwiększone wydzielanie hormonóe antagonistycznych do insuliny
tkanki wykazujące insulinooporność mogącą być przyczyną hiperglikemii
wątroba
mięśnie szkieletowe
tkanka tłuszczowa
hormony antagonistyczne do insuliny
GH, aminy katecholowe, PRL, kortyzol, T3, T4
etapy metabolizmu glukozy
- cz. proksymalna jelita cienkiego - wchłanianie glukozy z pożywienia
- jelito cienkie: węglowodany złożone —> cukry proste
glukozydazy - krew: transport wchłoniętej glukozy do tkanek
wątroba, tkanka tłuszczowa, mięśnie: WARUNEK NIEZBĘDNY!
insulina + receptor na powierzchni komórek - przejście glukozy przez błonę komórkową za pomocą GLUT-10
- przekształcenie glukozy do związków bogatoenergetycznych (ATP, kwasy tłuszczowe) niezbędnych do podstawowych procesów życiowych (glikoliza)
- gdy nadmiar glukozy: magazynowanie w postaci glikogenu (glikogenogeneza)
- w okresie głodu (hipoglikemia) - rozpad glikogenu pod wpływem glukagonu
skutki niedoboru glukozy w wątrobie
spadek wychwytu glukozy -> spadek ilości związków wysokoenergetycznych w wątrobie -> glukoneogeneza/glikogenoliza
spadek glikogenogenezy (zmniejszenie zapasów na wypadek hipoglikemii,)
spadek transportu jonów do komórki (bo jony K+,Ca2+ i Mg2+ są transportowane wraz z glukozą)
pobudzenie lipogenezy i ketogenezy (dlatego, że w tkance tłuszczowej zachodzi lipoliza i mamy nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych)
skutki niedoboru glukozy w mięśniach szkieletowych
spadek glikogenogenezy
zmniejszony transport jonów do komórki
proteoliza białek (po to by zwiększyć liczbę aminokwasów, by z nich syntetyzować glukozę w wątrobie)
zmniejszony wychwyt aminokwasów i synteza białek
tkanka tłuszczowa
spadek lipogenezy (zmniejszenie liczby związków wysokoenergetycznych) wzrost lipolizy (wzrost substratów do syntezy glukozy, ciał ketonowych, lipidów w wątrobie)
działanie insuliny ogólnie
ułatwia przechodzenie glukozy do komórek tkanek obwodowych i jej magazynowanie w postaci glikogenu -> zapobieganie nadmiernemu wzrostowi poziomu glukozy we krwi po posiłku
działanie glukagonu ogólnie
hipoglikemia -> uwalnianie glukagonu -> stymuluje uwalnianie glukozy z zapasów tkankowych oraz glukoneogenezę w wątrobie
wytwarzanie glukagonu
komórki A trzustki
wytwarzanie insuliny
komórki B trzustki
podział cukrzycy
90 proc chorych -cukrzyca I i II uwarunkowane genetycznie (w tym 90 proc II)
10 proc chorych - inne typy cukrzycy
cukrzyca typu I - charakterystyka
czynniki środowiskowe
——> zniszczenie komórek B trzustki –> cukrzyca
predyspozycje genetyczne
cukrzyca typu I - kiedy sie ujawnia
gwałtownie - dzieciństwo, wiek młodzieńczy
przewlekle - 40 rż
rodzaje, podtypy cukrzycy typu I
Ia uwarunkowana autoimmunologicznie
Ib idiopatyczna
cukrzyca 1a charakterystyka
90 proc przypadków cukrzycy typu 1
charakterystyka: T CD4+, CD8+, limfocyty B, makrofagi –> insulitis–> zniszczenie komórek B trzustki
co się dzieje przy zniszczeniu większosci komórek B trzustki?
bezwzględny niedobór insuliny (stężenie insuliny we krwi bardzo niskie lub równe zero). Charakterystyczne dka cukrzycy typu 1
przeciwciała występujące przy cukrzycy 1a
ICA - przeciwko wysoom trzustkowym
GAD - przeciwko karboksylazie kwasu glutaminowego
IA2 - przeciwko fosfatazie tyrozyny
IAA - przeciwko insulinie
w jaki sposób przeciwciała wskazują na wystąpienie cukrzycy typu 1a?
wysoki poziom ICA i IAA wskazuje na duże ryzyko cukrzycy
ogólnie: im większe miano przeciwciał i ich różnorodność tym większe prawdopodobieństwo cukrzycy
ryzyko innych chorób przy cukrzycy 1a
Gravesa Basedowa, Hashimoto, Addisona, bielactwa, anemii złośliwej, miastenii
czynniki genetyczne w rozwoju cukrzycy typu 1
mają znacznie mniejsze znaczenie niż w cukrzycy typu 2
czynniki genetyczne w cukrzycy typu 1 - rodzaje
- antygeny HLA-DR i DQ - procentowo największe znaczenie
- u bliźniąt jednojajowych
- krewni z cukrzyca typu 1
- geny: kodujacy CTLA-4, SUMO-4, AIRE, PTPN22
czynnik środowiskowe w cukrzycy typu 1a
- wywołują odpowiedź immunologiczną skierowaną przypadkowo przeciw komórkom B trzustki
- wirus różyczki i cytomegalii w okresie płodowym, wirus Coxsackie, Herpes, Retrowirus, białko mleka krowiego i gluten w okresie niemowlęcym
cukrzyca 1b
10 proc. cukrzycy typu 1
wszystkie cechy cukrzycy 1, ale brak przeciwciał ICA, IAA
leczenie cukrzycy typu 1
insulina
cukrzyca typu 2 charakterystyka
albo insulinooporność –> defekt wydzielania insuliny
albo pierowtny defekt wydzielania insuliny –> insulinooporność
względny niedobór insuliny
insulina ma prawidlowy poziom, ale za niski w stosunku do glikemii
charakterystyczne dla cukrzycy typu 2
patomechanizmy w cukrzycy typu 2
insulinooporność -> wzrost stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia) -> wzrost wydzielania insuliny przez trzustkę (hiperinsulinemia) -> wyczerpanie rezerw wydzielnicznych trzustki -> spadek wydzielania insuliny -> pogłębienie hiperglikemii, cukrzyca typu 2
defekt wydzielania insuliny-> hiperinsulinemia-> down-regulacja liczby receptorów dla insuliny -> insulinooporność-> j.w.
zaburzenia pierwszej fazy wydzielania insuliny -> hiperglikemia-> kompensacyjna hiperinsulinemia -> insulinooporność-> j.w.
hipotezy insulinooporności
- defekt receptorów dla insuliny (insulinooporność typu A)
- obecność przeciwciał przeciwko temu receptorowi (ty B)
- mutacja: braj reakcji proinsulina –> insulina
- defekt sygnalizacji poreceptorowej
- defekt genu GLUT-4 w mięśniach i tkance tłszczowej
- down-regulacja receptorów w komórkach docelowych
- wzrost wydzielania hormonów antagonistów insuliny
czynniki genetyczne w cukrzycy typu 2
bardzo znaczące, bardziej niż w typie 1
- rodzinne występowanie cukrzycy typu 2
- u bliźniąt jednojajowych
- grupy etniczne
czynniki środowiskowe w cukrzycy typu 2
zwiazane ze stylem życia (dieta, aktywnosć fizyczna) oraz wplywem obszarów geograficznych ( różnice w zachorowalnosci w populacjach zyjacych na danym obszarze)
- otyłość - 80 procent chorych - zwłaszcza otyłość trzewna
przyczyny pogłębiania insulinooporności w otyłości
tkanka tłuszczowa –> związki o działaniu antyinsulinowym
tkanka tłusczowa -> spadek wydzielania czynników o działaniu proinuslinowym w stosunku do liczby adipoctyów
wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi -> wychwyt przez wątrobę -> wykorzystaniebich zamiast glukozy do produkcji związków wysokoenergetycznych-> hiperglikemia
czynniki antyinsulinowe
rezystyna, TNF alfa
czynniki proinsulinowe
adiponektyna
u osób otyłych
wysokie stężenie glukozy we krwi +down regulacja receptorów
glukotoksycznosć i lipotoksyczność
upośledzenie wydzielania insuliny z komórek B -> błędne koło zmian
osoby otyłe z cukrzycą typu 2 gdy zmniejszą swą masę ciała
mogą spowodować nirmalizację glikemii a nawet ustąpienie insulinooporności
leczenie cukrzycy typu 2
początkowo: metmorfina - zwiekszenie wrazliwosci tkanek na insuline
po wyczerpaniu rezerw metabolicznych trzustki - pochodne sulfynylomocznika - pobudzanie wydzielania insuliny
całkowity niedobór insuliny - wstrzyknięcie insuliny
cukrzyca LADA - TYP
zaliczana do cukrzycy typu 1, powinna byc leczona insulina
cukrzyca LADA - charakterystyka
etiologia typowa dla cukrzycy 1, ale objawy typowe dla cukrzycy 2
cechy LADA typowe dla cukrzycy 1
- destrukcja komorek B w procesie autoimmunizacji
- obecność przeciwciał ICA (zwłaszcza GAD u chorego i jego rodziny) i IAA
- występowanie innych chorób autoimmunologicznych i w związku z tym przeciwciał
- obecność antygenów HLA
- małe stężenie peptydu C
- brak nadciśnienia tętniczego w momencie rozpoznania
- szczupły lub z nadwagą
- koniecznosc leczenia insulina
vo oznacza niskie stezenie peptydu C?
niskie stezenie endogennej insuliny
badanie roznicujace cukrzyce LADA
poziom przeciwciał GAD (rodzaj ICA) u chorych i jego krewnych
cechy LADA charakterystyczne dla typu 2
- powolny rozwoj
- niszczenie komorek B przeplatane z regeneracja
- objawy - 40 rż i później
- pozorna wrażliwość na leczenie sulfynylomocznikiem - niekorzystne dla chorego, bo szybko prowadza do wyczerpania rezerw metabolicznych trzustki)
u kogo nalezy podejrzewac cukrzyce LADA?
- cukrzyk 30-60 lat
- dobrze reaguje na leki doustne
szczupły - bez nadcisnienia, otylosci, cukrzycy typu 2 w rodzinie
- choroby autoimmunologiczne w rodzinie
cukrzyca MODY
etiologia jak cukrzyca 2, objawy jak cukrzyca 1
cechy MODY typowe dla cukrzycy 2
- upośledzenie wydzielania insuliny uwarunkowane genetycznie
- mozliwosc leczenia pochodnymi sulfynylomocznika dow yczerpania rezerw trzustki, co trwa dluzej niz w LADA, wiec w tym przypadku to skuteczna terapia. po wyczerpaniu rezerw - insulina
cechy MODY charakterystyczne dla cukrzycy 1
- objawy u osob mlodych 15-35, niemowlat (defekt kanaow potasowych), dzieci (defekt glukokinazy)
- wystepuje rodzinnie
defekty bedace przyczyna MODY
defekty czynnikow transkrypcyjnych, najczesciej MODY 3 zwiazany z HNF alfa
wady czesto wspolistniejace z MoDY
gluchota, zaburzenia czynnosci nerek, ukladu nerwowego
cukrzyca w chorobach zewnatrzwydzielniczej czesci trzustki
ozt, pzt, uraz, wyciecie, nowotwor, chemochromatoza –> uszkodzenie czesci zewnatrzwydzielniczej trzustki –> uszkodzenie czesci wewnatrzwydzielniczej –> spadek wydzielania insuliny –> cukrzyca
cukrzyca w endokrynopatiach
endokrynopatie -> zaburzenia hormonow o dzialaniu antagonistycznym do insuliny -> spadek wydzielania insuliny -> cukrzyca
leczenie: leczenie choroby podstawowej
cukrzyca polekowa
- mechanizm jak w endokrynopatiach
- leki: b blokery, diuretyki, sterydy, L-tyroksyna
- leczenie: zastapienie lekow
eksperymentalne modele cukrzyc
- po streptozcynie -> uszkadza komorki B trzustki -> leczenie insulinomy
- pankreatektomia
cukrzyca ciezarnych
- wystepuje 24-28 tydzien
- z powodu zwiekszonegonwydzielania hormonow antagonistycznych do insuliny (w ciazy sa to progesteron, laktogen lozyskowy, PRL, kortyzol)
- ryzyko: starszy wiek, otylosc, dodatni wywiad rodzinny, przynaleznosc do grupy etnicznej
- po ciazy ustepuje, a gdy nierozpoznana przed porodem to nie
objawy cukrzycy
- hiperglikemia (jak wczesniej)
- glikozuria (zdolnosc resorpcji zwrotnej jest max 180 mg/dl)
- poliuria i nykturia (diureza osmotyczna - glukoza pociaga wode)
- polidypsja (nadmierne pragnienie) - od poliurii
- polifagia (nadmierny apetyt) - zmniejszona aktywnosc osrodka sytoscinw podwzgorzu
- spadek masy cialanod niemoznosci wykorzystania glukozy, utraty wody, katabolizmu bialek
ostre powiklania cukrzycy
- kwasica ketonowa - szczegolne nasilenie przy uwalanianiu hormonow anatagonistow do insuliny
- spiaczka hiperosmolarna - w stanach hipowolemicznych
- hipoglikiemia
- kwasica i spiaczka mleczanowa
przewlekle powiklania cukrzycy
- retinopatie
- nefropatie
- neuropatie
- mononeuropatia
a z nich:
- miazdzyca
- zespol stopy cukrzycowej
- sklonnosc do infekcji
