Cluster 1 Flashcards
ethiek en recht
normatieve disciplines
- recht beschermt minimum moraal
- ethiek is hoe je met de wet omgaat
science in transition
wetenschap moet bijdragen + nuttig zijn
> anders geen goed onderzoek
wilsonbekwaam
niet in staat tot redelijke waardering van hun belangen
negatieve wilsverklaring > positieve verklaring
ethiek = systematische reflectie op verantwoord handelen
systematisch - body of knowledge
reflectie - denken en argumenteren (afstand)
verantwoord - wat is juist/goed
handelen - uitvoering
ethisch redeneren
= formuleren van goede redenen voor het handelen
in gesprek met redelijke anderen
- anti-dogmatisch (openstaan voor discussie)
- al-partijdig
- argumentatief
provisional fixed points
= resultaat ethisch redeneren
- provisional: erkennen dat te veranderen door betere argumenten
- fixed: goed onderbouwd om nu zo te handelen
ethische uitspraken
- normatief: morele juistheid
- prescriptief: voorschrift hoe te handelen
- ceteris paribus: universaliseerbaar
- intersubjectivisme
intersubjectivisme
morele waarheid wordt bepaald door wederzijdse overeenstemming binnen populatie
normen en waarden
normen = handelingsvoorschriften (principes)
waarden = nastrevenswaardige ervaringen/situaties/eigenschappen (deugden)
verschillende theorieën over normen en waarden; consequentialisme, deontologie en deugdethiek
consequentialisme
morele juistheid bepaald door gevolgen vh handelen
- goed > juist
- kritiek: onduidelijk welke doelen nastreven en hoe je verschillende doelen vergelijkt
- calculus = stelling van vergelijkbaarheid
deontologie
karakter/aard handelen bepaalt
- juist > goed
- kritiek: onduidelijk wat basis verplichtende aard is en hoe meerdere verplichtingen handelen
deugdethiek
genoeg goede eigenschappen > volgt juist gedrag vanzelf
- kritiek: onvoldoende sturing, welke deugden, hoe conflicten
mid level principes
overeenstemming van verschillende theorieën over aantal zaken:
- niet schaden/erger maken
- autonomie
- rechtvaardigheid
- weldoen
rechtsbronnen op sterkte
- internationale verdragen
- nationale wetgeving
- rechtspraak
- richtlijnen en gedragsregels
EVRM
art 2 = recht op eerbiedig leven
art 5 = recht op vrijheid
art 8 = recht op bescherming prive/famleven
Grondwet
art 10 = bescherming persoonlijke levenssfeer
art 11 = onaantastbaarheid lichaam
art 12 = recht op gezondheidszorg
beginselen rechtspraak
- openbare zitting
- openbare uitspraak; transparantie
- onafhankelijke rechter
- onpartijdige rechter
- motiveringsplicht
- hoor/wederhoor
- redelijke termijn
- beroepsrecht
organisatie rechtspraak
rechtbank (hoger beroep)> gerechtshof (cassatie)> Hoge Raad
privaatrecht
publiekrecht
recht tussen burgers onderling (horizontaal)
verhoudingen burgers en publieke autoriteiten verticaal)
tuchtrecht
(= publiekrecht)
- kwaliteit handelen beroepsbeoefenaars bewaken en bevorderen
- toetst handelen zelf (niet de gevolgen)
strafrecht
(= publiekrecht)
- bescherming maatschappij, preventief
- vergelding
- heropvoeding
vermogensrecht/verbintenissenrecht
(= publiekrecht)
behandelingovereenkomst
WGBO
zowel rechten als plichten van hulpverleners en patiënten vastgelegd
plicht op betalen + medewerking/inlichten arts
recht op behandeling, vrije keuze, info, toestemming, weigering, inzage dossier, privacy, second opinion, schadevergoeding
Code van Neurenberg
ontstond na WO2 agv medische experimenten op mensen door duitsers en japanners
> later in verklaring van Helsinki als richtlijnen opgeschreven
ontstonden METC’s omdat er nog steeds onderzoeken plaatsvonden in strijd met neurenberg
WMO
medische experimenten op mensen
- getest door METC en CCMO
- toezicht door IGZ
- verzekeringsplicht
doel:
> deugdelijkheid bepalen vooraf
> toestemming pt
> waarborgen tijdens onderzoek
> risk benefit ratio
WMO artikelen
- personen onderworpen aan handelingen of gedragswijze opgelegd
2-3 toetsing METC - wilsonbekwamen en <16 jaar niet mogelijk
- schriftelijk toestemming, voorlichting doel aard duur, bedenktijd, risicos
- verzekeringsplicht
doelen narrative medicine
attention - aandacht voor anderen
representation - dichtbij belevingswereld anderen
affiliation - relaties met andere
Brody
shared decision making belangrijk
- pt betrokken, narrative betekenisvol
- pt gehoord voelen > betere reactie behandeling
- pt accepteren verhaal volledig om hem
- verhaal ook biomedisch zijn
- pt moet behandeling logisch vinden > gevoel dat controle heeft, goede uitleg
- uitkomst zorgt dat leven niet verandert
metaforen
verhalend; situatie pt relateren aan bekender fenomeen, duidelijk maken wat pt meemaakt
narrative medicine toepassen
- fictieve werelden ontdekken dmv audio/kunst
- zelfbeschouwend schrijven
- actief luisteren en discussie in groepen
narratieve vormen in tekst (arthur frank)
restitution: hoop lichaam terugkeer normale staat
chaos: wordt nooit meer zoals voor de ziekte
quest: lessen geleerd tijdens ziekte
paradox moderne gnk
la condition humaine: door vooruitgang medische wetenschap zijn we vergeten dat we sterfelijk zijn
> doing better, feeling worse
vroeger: gezondheid was lot, artsen deden weinig nuttigs maar was geen geklaag
nu: we kunnen veel meer maar er is meer geklaag
ontologische denkwijze
ziekte is vaststaand ding en wordt ontdekt
constructivistische denkwijze
ziekte is uniek proces en wordt geconstrueerd door taal
Jewson these
in loop 19e eeuw werd de zieke (uniek persoon) vervangen door de ziekte (abstractie)
holisme
oudheid-18e eeuw
bedside medicine
alles hangt met alles samen
narrativiteit
vooral anamnese, behandeling thuis
doel: vaststellen prognose
humoralisme (4 sappen in evenwicht)
reductionisme
hospital medicine
lokalisatieprincipe; ziekte terug naar orgaan > dat behandelen ipv mens als geheel
behandelen in zkh
doel: diagnose en classificatie
mens steeds meer object
laboratory medicine
eind 19e eeuw
specificiteitsbeginsel
behandelen in lab
doel: diagnose, classificatie, magic bullet opsporen
fasen WO
preklinische fase: testen op proefdieren
klinische fases:
1. evaluatie bijwerkingen
2. evaluatie werking (therapeutische dosering)
3. vergelijken standaard/placebo
4. post marketing surveillance
informed consent
deontologisch: uit respect voor autonomie
consequential: bescherming pt
3 elementen:
- voorwaarden (wilsbekwaam en vrijwillig)
- informeren (begrip testen)
- toestemmen (schriftelijk)
therapeutische misconceptie
misvatting dat deelname aan onderzoek zelfde is als krijgen afgestemde behandeling
(verschil onderzoeksrelatie en behandelrelatie)
METC
beoordeelt voldoende info om goed besluit te kunnen nemen als pt; kwaliteit
- risico’s tussenstijds stoppen
- doel aard duur
- risico’s deelname
- belasting
risk/benefit ratio beoordelen
(niet) therapeutisch onderzoek
Therapeutisch Onderzoek: Gericht op het verbeteren van de gezondheid van de deelnemers met potentiële directe voordelen. Vaak uitgevoerd in klinische settingen met een focus op behandelingen en interventies.
Niet-Therapeutisch Onderzoek: Gericht op het vergaren van kennis zonder directe gezondheidsvoordelen voor de deelnemers.
WMO
medisch wetenschappelijk onderzoek waarbij pt worden onderworpen aan behandeling of hen een gedragswijze wordt opgelegd
WGBO/WBP
onderzoek met data
- anoniem of met toestemming
Hans Jonas
- proefpersoon mag nooit lijden voor onderzoek
- informed consent leidt tot sociale/morele druk
- voor verbetering samenleving mag burger niet geofferd worden
- meedoen uit eigen wil, genade, identificatie
wetenschapsfilosofen 20e eeuw
Wittgenstein - afbeelding in taal
Kreis - logisch positivisme
Popper - kritisch rationalisme
Menton - CUDOS
Kuhn - historische wending
Latour - sociologische wending
verificatie
falsificatie
dingen die niet te controleren zijn, zijn zinloos
> streven naar bevestiging
(witte zwaan zoeken)
streven naar opblazen eigen theorie
(zwarte zwaan zoeken)
belangrijk om kritisch te zijn
logisch positivisme (pseudo)wetenschap
onderscheid obv of het wel of niet geverifieerd is
kritisch rationalisme (pseudo)wetenschap
iets is pas wetenschap als het gefalsificeerd is
geen bewijs dat iets niet waar is -> is geen wetenschap
Merton en CUDOS
C: communalisme
kennis is product gezamenlijke inspanning en collectief eigendom
U: universalisme
werk beoordeeld zonder persoonlijke belangen
D: disinterestedness
eigenbelang of groepsbelang geen rol
OS: organized specticism
gelijken moeten kritisch beoordelen
analyse Hans Jonas
algemeen belang vd samenleving weegt zwaarder dan invidivu > te abstract, individu is geen abstractie
offer individu wordt cultureel gesanctioneerd > geen heldere criteria en moet geen offer zijn in tijden waarin verbetering nodig is (is geen oorlog)
altruisme en vrije wil (identificatie) vindt hij belangrijk
altijd informed consent
sociaal contract: algemeen en wederzijds
identificatie zorgt hierarchie voor deelnemers onderzoek:
1. onderzoekers zelf
2. hoger opgeleiden
3. algemene burgers
4. zieken/afhankelijken/beinvloedbaren
empirische cyclus (logisch positivisme)
empirische feiten > empirische wetten > theorie > hypotheses > nieuwe empirische wetten > voorspelling over feiten
Kuhn vs Popper
Popper: wetenschapper moet eigen theorieen falsificeren
- prescriptief
Kuhn: wetenschapper leeft in paradigma > oplossen puzzel binnen dit paradigma
- descriptief
Latour
actor netwerk theorie (ANT)
symmetrie context en content; wetenschap, technologie en samenleving beinvloeden elkaar
mode 1 science vs mode 2
mode 1: differentiatie tussen onderliggende systemen
mode 2: integratie/vervlechtingsmodel
+ beter toepasbaar, maatsch relevanter en sneller opgenomen door bevolking
- vanuit welke hoedanigheid wordt kennis gepresenteerd?
wetenschap is intersubjectief
invloed van subjectieve invloeden maar nog wel voldoende grond om objectieve gronden te verkrijgen
PPI
wanverhouding wbt pt en onderzoekers over doeleinden onderzoek
- onderzoekers: doel is wetenschp prestatie
- PPI: maatschapp belang, voor en MET pt
