błona komórkowa Flashcards
Błona komórkowa
Plazmalemma otacza zarówno komórkę roślinną jak i zwierzęcą. Zbudowana jest z fosfolipidów.
Rola błony komórkowej
- oddzielenie wnętrza komórki od środowiska
- tworzenie w komórkach przedziałów o różnej koncentracji różnych substancji
- pośredniczy w transporcie biernym i czynnym
- wytworzenie potencjału elektrochemicznego
- zapewnia ciągłnąść przebiegu procesów
Lipidy wchodzące w skład błony:
- fosfolipidy
- glikolipidy
- lipidy obojętne (sterole)
Fosfolipidy charakter:
- amfilowy
- zawiera hydrofobowy ogon złożony z łańcuchów kwasów tłuszczowych, fosfolipidową główkę gdzie znajduje się fosforan
- przemieszcza się :
dyfuzja boczna
ruch flip flop
rotacja
Glikolipidy cechy:
- cząsteczki lipidów z łańcuchami polisacharydowymi
- utrzymują asymetryczność błony komórkowej
- oddzielają środowisko komórki i stabilizują błonę
- są receptorami dla niektórych hormonów peptydowych i toksyn bakteryjnych
- dzięki specyficznej kombinacji topograficznej reszt cukrowych określają grupy krwi
Sterole cechy:
- zbudowane ze sztywnego pierścienia z bocznymi podstawnikami
- w komórkach zwierzęcych głównym sterolem jest cholesterol u roślin zaś są fitosterole np. : sitosterol; kamposterol i sigmosterol
- są umieszczone w błonie między łańcuchami węglowodorowymi fosfolipidów
Cholesterol cechy:
- czynnik regulujący przepuszczalność błony
- grupa hydrofobowa utrzymuję wewnętrzną część błony w stanie płynnym oraz zapobiega przejściu fazowemu dużych obszarów błony
- grupy polarne uszczelniają i usztywniają błonę stabilizują, zapobiegają niekontrolowanym przejściom np.: małych cząsteczek
Białka błonowe:
a) powierzchoniowe
łatwo dają się usunąć z błony wodą, roztworami soli lub czynnikom niszczącym błonę
b) integralne
można je wyizolować z błony za pomocą detergentów niszczących warstwę dwulipidową
Funkcje białek błonowych:
- transportująca
tworzą kanały i pompy np.: pompa sodowa - wiążąca
utrzymanie łączności między komórkami lub cytoszkieletem np.: integryny wiążące elementy wewnątrz komórkowe filamenty aktynowe z białkami substancji wewnątrzkomórkowej - receptorowa
przekazywanie informacji z zewnątrz do wewnątrz, związanie cząsteczki sygnałowej indukuje zmiany w aktywności komórkowej np.: receptor płytko pochodnego czynnika wzrostu , wytwarzający wewnątrzkomórkowe sygnały powodujące wzrost i podziały komórki - enzymatyczna
enzymy których miejsca katalityczne znajdują się po jednej ze stron błony bądź w jej wnętrzu
np.: cyklaza adenylanowa katalizuję wytwarzanie wewnątrzkomórkowego cAMP będącym wewnątrzkomórkowym przekaźnikiem
Właściwości błon komórkowych:
- półpłynność
- dynamiczność
- asymetryczność
- warstwa zewnętrzna składa się z fosfatydylocholiny, sfingomieliny, lecytyny, glikolipid
- warstwa wewnętrzna
fosfatydyloseryny, fosfatydyloetanoloaminy - zdolnośc do fuzji
Zdolność do fuzji
unikanie tworzenia układów z wolnymi końcami spontanicznie zamykani się błon w struktury pęcherzykowe , zdolność w określonych warunkach do łączenia się z innymi podobnymi strukturami błonowymi
Np.:
Łączenie się plemnika z komórką jajową tworząc mioblast.
W procesach patologicznych np.: wnikania do komórki wirusów z otoczką.
Egzocytoza
- Zlanie się pęcherzyka z wydalaną substancją.
- Wbudowanie pęcherzyka w błonę komórkową.
a) konstytutywna
małe pęcherzyki i zachodzi w sposób ciągły
b) regulatorowa
w odpowiedzi na bodziec (hormon , przeciwciała), produkty magazynowane przez dłuższy czas większe pęcherzyki
Dobudowane tak produkty szybko zostają usunięte w wyniku procesu endocytozy.
Endocytoza
to transport makrocząsteczek z otoczenia i transport śródkomórkowy
a) Pinocytoza- fragment błony zagłębia się tworząc pinosom; transport cząsteczek rozpuszczalnych w wodzie.
b) Fagocytoza- ciało pochłaniane przylega do części błony, powstaje fagosom , pochłanianie cząsteczek stałych
c) Endocytoza receptorowa- dołki opłaszczone pokryte klatryną, wiele pęcherzyków opłaszczonych tworzy endosom.
Transport przez błony:
a) Bierny:
- dyfuzja prosta
-dyfuzja złożona
- dyfuzja ułatwiona
b) aktywny (z udziałem transporterów)
- nośniki sprzężone
- pompy napędzane ATP
- pompy napędzane światłem
Osmoza
Dyfuzja prosta dotyczy wody. Woda przenika z roztwory o mniejszym stężeniu (hipotoniczny) do roztworu o wyższym stężeniu (hipertoniczny)
Plazmoliza
zjawisko odtawienia protoplastu od ściany komórkowej (hipertoniczny roztwór)
Transport przez błony
a) kanały, które rozróżniają cząsteczki na podstawie ich mas i ładunków
b) nośniki przepuszczają jedynie cząsteczki pasujące do miejsca wiążącego na białku nośnika, działają z dużą swoistością
Kanały jonowe
- selektywne ( kształt, średnica, rozmieszczenie ładunku )
- bramkowane:
a) napięciem (mian potencjału błonowego)
b) Ligandem
c) naprężeniem=mechanoreceptory
Odbiór sygnałów zewnątrzkomórkowych:
- cząsteczki duże, hydrofilowe - nieprzechodzące
- cząsteczki małe, hydrofobowe- przechodzące przez błony jak gazy (NO), hormony np.: steroidowe
Receptory przekazujące sygnał do wnętrza komórki:
- receptory jonotropowe
- receptory metabotropoowe
- receptory katalityczne
Receptory jonotropowe:
- Sygnał generowany przez przepływ jonów.
- Przekształcają sygnał chemiczny w elektryczny.
- Receptory układu nerwowego i komórek pobudliwych (mięśnie).
Receptory metabototropowe:
- aktywują białka G( białka wiążące GTP) związane z błoną
- związane cząsteczki>zmiana konformacji receptora> odziaływanie z białkiem G (strona cytozolowa)
Receptory katalityczne:
- aktywność enzymatyczna
- transbłonowe, powolne działanie
- największa klasa to receptory z domeną cytoplazmatyczną o aktywności tyrozynowej kinazy białkowej
Mechanizm działania receptorów katalitycznych:
- Związanie cząsteczki sygnałowej.
- Dimeryzacja receptora.
- Autofosforylacja (reszt tyrozyny)
- Wiązanie białek sygnalizacyjnych.
- Przesyłanie sygnału
