B.2, Hücre Membranı

Question 1

Hücre membranının özelliği

Answer 1

Seçici geçirgen yani bazı makromoleküllerin hücre membranından geçmesine izin verirken bazılarının ise geçmesini engeller.

Question 2

Hücre membranın görevleri

Answer 2

• Sitozol ile dış ortam arasındaki farklılığın sürdürülmektedir
• İyon ve makromolekül trafiği
• Hücre-hücre tutunması (adhezyon)
• Hücre-hücre haberleşmesi
• Hücre tanıması (antijenik makromoleküller içerir)
• Reseptörler ile hücre dışındaki sinyaller alınır

Question 3

Doymuş ve doymamış fosfolipidler

Answer 3

Doymuş fosfolipidlerden oluşan çift tabaka daha akışkan olur çünkü yağların olduğunda arasındaki mesafe artar.
Organların membranlarının daha az kırılgan olması için doymuş fosfolipid oranını arttırır.

Question 4

Fosfolipitlerde kolesterolun etkisi neler

Answer 4

Kolesterol hayvan hücrelerinde bulunurken bitki hücrelerinde bulunmaz, bunun yerine dayanıklılık hücre duvarıyla sağlanır. Kolesterol membran yapısının akışkanlığını sağlar.

• Hidrokarbon kuyruklarına tutunarak küçük maddelerin geçişini engeller.
• Fosfolipid doymuş halde ise hidrokarbon kuyruklarına bağlanarak çok yakın durmalarını engeller ve daha akışkan hale getirir.
• Doymamış halde ise hidrokarbon kuyruklarına tutunarak aralarındaki boşluğu azaltır ve daha az akışkan hale getirir.

Question 5

Membran zarı neden akışkan mozaik modeli denilir

Answer 5

Zar mozaik olarak tanımlanmıştır çünkü birçok farklı parçadan oluşan bir mozaik gibi plazma zarı da integral proteinler, periferal proteinler, glikoproteinler, fosfolipitler, glikolipitler ve bazı durumlarda kolesterol, lipoproteinler gibi farklı makromoleküllerden oluşur.

Question 6

Taşıma proteinler ve çeşitleri

Answer 6

Maddelerin membrandan taşınmasından sorumludur.
Çeşitleri:
- Kanal proteinleri (pasif taşıma) – bazı polar moleküllerin ve iyonların geçişini sağlayan hidrofilik kanallardır. örn. akuaporinler
- Taşıyıcı proteinler (aktif ve pasif taşıma) – yolcularını tutarak onları membrandan geçecek şekilde şekillerini değiştirir.

Question 7

Hücre zarından kolayca geçebilecek maddeler

Answer 7

• Zardan zorunlu olarak geçen maddeler (bu maddelerin geçişini kontrol edemez): Yağı çözen maddeler–alkol, eter ve asetondur, yağda çözünen maddeler–A, D, E, K vitaminleridir.
• Gazlar: O2, CO2, CO, N2, NH3
• Salgılar–hormonlar, enzimler, gözyaşı, tükürük gibi maddeler
• Metabolik atıklar–H2O, iyonlar, NH3, üre vb.
• Temel besinler–(1) Su, mineraller ve vitaminler zardan doğrudan geçebilirler. (2) Protein, karbohidrat, yağlar yapısı birimlerine ayrıştırıldıktan sonra zardan geçebilirler.

Question 8

Pasif taşıma (kolaylaştırılmış) nedir

Answer 8

Küçük moleküllü maddelerin osmoz ve difüzyon yardımıyla hücre içine enerji harcanmadan alınmasıdır.

Question 9

Difüzyon nedir

Answer 9

Moleküllerin yüksek konsantrasyondan düşük konsantrasyona denge ulaşıncaya kadar geçişidir. Hem çözüçü hem de çözünen geçebilir. Örn, akciğerde difüzyon ile gaz alışverişi.

Question 10

Ozmoz nedir

Answer 10

Suyun seçici geçirgen zardan konsantrasyon farklılığına göre difüzyon. Sadece çözücü geçebilir.
Difüzyonda moleküllerin seçici geçirgen zardan geçmesi şart değil.

Question 11

Hipotonik nedir

Answer 11

Hücreye göre maddenin az, suyun çok olduğu ortamdır. Hipotonik ortamda su alarak şişen bitki hücresinde zarın çepere yaptığı basınca turgor basıncı denir. Hayvan hücresi hipotonik ortamda uzun süre beklerse, turgor basıncı artar ve hücre bir süre sonra artan basınca dayanamaz ve patlar. Bu olaya hemoliz denir.

Question 12

Hipertonik ortamı nedir

Answer 12

Hücreye göre çözünen madde miktarının çok, suyun az olduğu ortamdır. Hipertonik ortama konulan bir hücrenin su kaybederek büzülür, bu büzülme olayına ise plazmoliz denir. Örn, tuzlu su.

Question 13

Kontraktif kofullar

Answer 13

Hücre içine giren fazla suyu biriktiren ve bu suyu belli aralıklarla hücre dışına atan hücre içi keseceklerdir.

Question 14

Kolaylaştırılmış difüzyon iki gruba ayrılmış

Answer 14

Taşıyıcı proteinler ve kanal proteinleri

Question 15

Taşıyıcı proteinler nedir

Answer 15

Çözünen maddeleri taşırken, taşıyıcı proteinler çözünen maddeyi bir zarın bir tarafına bağlar, konformasyonel değişikliklere uğrar ve bunları zarın diğer tarafında serbest bırakır.

Question 16

Kanal proteini nedir

Answer 16

Kanal proteinleri iyon seçicidir ve çözünen maddenin kanal açıkken yüksek akı hızlarında geçtiği bir gözenek içerir.

Question 17

Sodyum potasyum pompası (aktif taşıma) nasıl çalışır

Answer 17

• Taşıyıcının şekli üç adet sodyum iyonuna bağlanmaya uygundur.
• ATP’den kopan fosfat grubu taşıyıcıya aktarılır.
• Şekil değişimi üç sodyum iyonunun hücre dışında serbest kalmasını sağlar. Yeni oluşan şekil iki adet potasyumun bağlanmasına olanak sağlar.
• Fosfat grubu taşıyıcıdan ayrılır
• Şekil değişimi iki potasyum iyonunun hücre içine serbest kalmasını sağlar. Yeni oluşan şekil tekrar üç adet sodyumun bağlanmasına olanak sağlar.

Question 18

İyon kanallarının 3 özelliği işlevler

Answer 18

• İyon kanallarından geçiş çok hızlıdır
• Kanallar yüksek düzeyde seçicidir
• İyon kanalları sürekli ‘açık’ değildir

Question 19

İyon kanallarında kapılar

Answer 19

• Voltaj-kapalı kanallar—plasma zarındaki elektrik potansiyeli değişimlerine yanıt olarak
• Ligand-kapalı kanallar—sinirsel ileticilerin (nörotransmitter) ya da başka uyarıcı moleküllerin bağlanmasına yanıt olarak açılırlar.

Question 20

Bir sinapsta nörotransmiter ya da sinir iletici salınımıyla sinyal iletimi

Answer 20

Bir sinir uyarımının nöronun ucuna ulaşması, sinaptik veziküllerin plazma zarıyla kaynaşmasıni ve nörotransmiterinin presinaptik hücreden sinaptik aralığa serbestleşmesini uyarır. Sinyal iletici, hedef hücrenin plazma zarındaki reseptörlere ve açık ligand-kapılı iyon kanallarına bağlanır.

Question 21

Taşıyıcı proteinlerde uniport, simport ve antiport

Answer 21

Uniport–tek yönlü olarak zarı bir yönünden diğer tarafına madde geçişi
Simport–bir molekül geçerken başka bir molekül de aynı yönde geçiş yapıyor. örn, glukoz alımı.
Antiport–bir molekül geçerken başka bir molekül de zıt yönde geçiş yapıyor. örn, Na+–Ca2+ antiporteri, Na+–H+ değiş dokuş proteinidir
Simport ve uniport birlikte taşınma ya da co-transport denir.

Question 22

Ekzositoz ve Endositoz

Answer 22

• Ekzositoz–hücresel sekresyon
• Endositoz
  a. Fagositoz–hücrenin yemesi
  b. Pinositoz–hücfenin içmesi
  c. Reseptör-aracılı endositoz–özel partiküllerin tanınması ve taşınması. İçeri alınacak olan makromoleküller önce özel reseptörlere bağlanırlar.

Question 23

Fagositozun rolü

Answer 23

İstila edile mikroorganizmalara karşı savunma veya, yaşlı ya da hasarlı hücrelerin vücüttan uzaklaştırılması. Örn, makrofaj ve nötrofiller.
Ayrıca makrofajlar, vücuttaki hücrelerden yaşlı ya da ölü hücreleri temizler.

Question 24

Hücre dışı matriks nedir

Answer 24

protein ve polisakkitlerden oluşur, hücre ve dokulara destek sağlar ve hücre davranışlarının düzenlenmesinde rol oynar.

Question 25

Bakteriler duvarlarının yapısına kaç gruba ayrılırlar?

Answer 25

2, gram pozitif ve negatif. Gram boyası adlandırılan boyama işlemi ile ayırt edilirler.
Gram pozitif–çok daha kalın bir hücre duvarıya ve tek bir plazma zarına sahiptirler. örn, Staphylococcus aereus.
Gram negatif–ince bir hücre duvarına ve çift bir plazma zarına sahiptirler. örn, E. coli.
Her ikisinin de hücre duvarlarındaki ana bileşen, kısa peptidlerle birbirlerine bağlı doğrusal polisakkarit zincirlerinden oluşan bir peptidoglikandır. Çapraz bağlı bu yapı nedeniyle peptidoglikan, tüm bakteri çevresinin hücresinde, güçlü, kovalent bir kabuk oluşturur.

Question 26

E. Coli peptidoglikanı nelerden oluşur?

Answer 26

N-asetilmuramik asit (NAM) ve N-asetilglukozamin (NAG) monomerlerinden oluşur.

Question 27

Bitki hücre duvarları nelerden oluşur

Answer 27

• Ökaryotların (mantarlar, algler ve yüksek bitkiler dahil) hücre duvarı temel olarak polisakkaritlerden oluşur.
• Mantar hücre duvarının temel polisakkariti kitindir.
• Alglerin ve yüksek bitkilerin temel polisakkariti selülozdür. Selüloz fibrilleri, proteinlerden, hemiselüloz ve pektin adı verilen diğer iki polisakkarit türünden oluşan bir matriks içerisine gömülüdürler.

Question 28

Birincil ve ikincil hücre duvarı?

Answer 28

• Büyümekte olan bitki hücrelerinin duvarları birincil hücre duvarlarıdır ve selüloz, hemiselüloz ve pektinden oluşur.
• Hücre büyümesi durunca genellikle plazma zarı ile birincil hücre duvarı arasında ikincil hücre duvarı oluşur. Lignince zengindir. Lignin odunun sağlamlığından ve yoğunluğundan büyük ölçüde sorumludur.

Question 29

Hücre-hücre etkileşimleri?

Answer 29

• Hücre adezyon proteinleri
• Sıkı bağlantılar
• Aralık bağlantılar
• Bitki hücresi adezyonu ve plazmodesmata

Question 30

Hücre adezyon proteinleri?

Answer 30

• Seçici bir işlemdir, yani belirli tipteki diğer hücrelere tutunurlar
• Dört büyük adezyon protein grubu tarafndan organize edilir:
  a. Selektinler (lökositlerin endotel hücrelerine ilk yapışmasını sağlar).
  b. İntegrinler
  c. İmmünoglobin süper aile üyeleri
  d. Kaderinler (bitişik hücrelerin hücre iskeletlerini birbirine bağlar).

Question 31

Kaderin nedir

Answer 31

• Sinir sisteminde özel sinapların oluşmasında rol oynayan, dokuları oluşturan hücreler arasında kalıcı bağlantıların oluşumundan sorumlu proteinlerdir.
• Homofilik etkileşimler–aynı tipten hücreler arasında yapışmayı sağlar.
• Kaderinler, homofilik etkileşimlerde görev alan ortak bir hücre dışı işlevsel bölümü paylaşan büyük bir protein ailesidir.

Question 32

Kararlı hücre-hücre etkileşimleri

Answer 32

• Desmozom–desmoplakin, kaderin süper ailesi üyelerini (desmogleinler ve desmokolinler) ara filamanlara bağlar.
• Aterens (adherens) bağlantılar–kaderinler, kateninler aracılığıyla aktin flaman demetlerine bağlanırlar.

Question 33

Sıkı bağlantıların (tight junction) işlevi

Answer 33

Çözünen maddelerin ve suyun sızmasını önlemek ve hücre dışı yolu kapatmaktır.
Sıkı bağlantılar, bitişik hücreler arasında, bilinen en yakın temastırç

Question 34

Aralık (gap) bağlantılar nedir

Answer 34

• Bitişik hücrelerin sitoplazmalarını bağlayan en açık kanallardır.
• Proteinlerin ve nükleik asitlerin geçmesini engeller.
• Epitel hücreleri, endotel hücreleri, kalp kas, düz kas hücreleri gibi, hayvan dokularındaki hücrelerin çoğu, aralık bağlantılar yoluyla haberleşir.

Question 35

Plazmodesmata nedir

Answer 35

Bitki hücreleri arasında uzanan gözeneklerden veya kanallardan oluşur. Bir hücrenin plazma zarı komşu hücreninkiyle devam eder ve böyle iki sitozol arasında açık bir kanal oluşur. Genellikle bir RE uzantısı bu kanaldan geçer.