Administratief recht Flashcards
Wat houden de beginselen van behoorlijk burgerschap in?
Rechtzoekende wordt verwacht op diligente wijze voor zijn rechten en belangen op te komen (fair play en waakzaamheid)
- Evolutie naar wederkerig bestuursrecht
- Handvest gebruiker van de openbare diensten 4 december 1992
- Gevolgen nalatigheid:
- rechtszoekende kan zich niet meer op gebrek beroepen
- verval van recht
- geen sprake van “moeilijk te herstellen ernstig nadeel”
•Heeft invloed op toetsing BBB
ÞBeginselen van behoorlijk burgerschap bakenen grenzen af BBB
Wat zijn verschillende procedurele beginselen?
- Hoorplicht
- Onpartijdigheid
- Motiveringsplicht
- Fair Play
- Zorgvuldigheidsbeginsel
Wat houdt de hoorplicht in?
Iemand gelegenheid bieden op nuttige wijze standpunt kenbaar te maken
•Van toepassing indien
- overheid zinnens is ernstige (individuele) maatregel te nemen die rechtstoestand betrokkene wijzigt
- de maatregel gegrond is op het persoonlijk gedrag van de betrokkene dat hem als een tekortkoming wordt aangerekend
⇒ in recentere rechtspraak wordt deze laatste voorwaarde soms weggelaten
Bv. Intrekking wapenvergunning, marktconcessie, sluiting dancing
- Niet van toepassing op reglementaire besluiten (wel zorgvuldigheidsplicht!)
- Afwijking mogelijk indien:
- maatregel overwogen op grond van feit dat voor directe, eenvoudige constatering vatbaar is en bestuur gebonden bevoegdheid heeft
- Noodzaak om snel op te treden (bv. gevaar voor volksgezondheid)
- betrokkene kan niet binnen redelijke termijn worden bereikt
- Recht van verdediging in tuchtzaken (absoluut en strenger)
Maar evolutie naar “nuttig” horen (met striktere modaliteiten):
- vooraf aard van voorgenomen maatregel wordt meegedeeld
- alsmede de redenen voor het bestuurlijk optreden worden geduid
- inzage in het dossier wordt verleend (indien aanwezig)
- voldoende tijd wordt gelaten om een verweer voor te bereiden
- betrokkene recht heeft op bijstand raadsman
- betrokkene wordt “gehoord” (kan schriftelijk!)
Wat houdt de onpartijdigheid in?
“Nemo judex in sua causa”
“Justice should not only be done, but also be seen to be done”
- Moet wel worden afgewogen tegen continuïteitsbeginsel (werking overheid mag niet worden verlamd)
- Beginselen behoorlijk burgerschap: personen tijdig wraken waarvan gevreesd wordt dat ze niet onpartijdig zijn
Wat houdt de motiveringsplicht in?
Onderscheid tussen materiële en formele motivering
Materiële motivering
Elke bestuursbeslissing geschraagd door motieven die concreet, in feite juist en in rechte pertinent zijn en beslissing verantwoorden
- Motivering moet evenredig zijn met het belang van de beslissing en de omvang van de beleidsvrijheid van het bestuur
- Motivering moet de beslissing verantwoorden: draagkrachtvereiste (duidelijk, nauwkeurig en samenhangend: RvS 04/02/1993)
- Geldt zowel voor individuele als reglementaire bestuurshandelingen
- Motieven kunnen blijken uit dossier of beslissing zelf
Formele motivering
De materiële motivering dient in de akte zelf te worden opgenomen
- Laat burger toe met kennis van zaken te beslissen om al dan niet tegen beslissing op te komen
- Motivering door verwijzing naar andere stukken (betrokkene moet kennis hebben van stukken en motivering moet worden bijgetreden)
- Specifieke wettelijke basis vereist en bijgevolg niet echt BBB
- Naast specifieke normen: formele motiveringswet 29 juli 1991
⇒ Van toepassing op (art. 1):
- administratieve overheden in de zin van art. 14 RvS-wet (ook bestuurs-handelingen wetgevende en rechterlijke organen)
- met betrekking tot eenzijdige rechtshandelingen met individuele strekking
Draagwijdte van formele motiveringsplicht:
- juridische en feitelijke gegevens die ten grondslag liggen:
- motivering moet afdoende zijn: evenredigheid en draagkrachtvereiste.
Uitzondering in het geval de motivering van een handeling (art. 4):
- de uitwendige veiligheid van de Staat in het gedrang kan brengen;
- de openbare orde kan verstoren;
- afbreuk kan doen aan de eerbied voor het privéleven;
- afbreuk kan doen aan de bepalingen inzake de zwijgplicht.
Geen uitzondering:
- in geval van noodzakelijkheid (art. 5)
- wanneer beslissing resultaat is van geheime stemming
•Sanctie: nietigheid (wel vereiste van belangenschade!)
Wat houdt Fair Play in?
Bestuur mag burger niet hinderen in het uitoefenen van zijn rechten
Bv. geen gegevens achterhouden, geen verkeerde gegevens verstrekken
Wat houdt zorgvuldigheidsbeginsel in?
ÞHet overkoepelende beginsel (cf. bonus pater familias)
ÞProcessuele en inhoudelijke component
Bv. relevante feiten vergaren, op deskundige wijze onderzoeken, relevante belangen erkennen en afwegen
Wat zijn de inhoudelijke beginselen?
- Gelijkheidsbeginsel
- Motiveringspicht
- Redelijkheidsbeginsel
- Rechtszekerheid en vertrouwensbeginsel
Wat houdt het gelijkheidsbeginsel?
Art. 10 en 11 Gw
- Principe: gelijke gevallen gelijk behandelen, ongelijke gevallen ongelijk
- Verschillende behandeling kan mits objectieve en redelijke verantwoording (aanvaardbaar doel, proportionaliteit)
Bv. overheidsopdrachten, gelijkheid burgers voor openbare lasten…
Wat houdt het rechtszekerheid en vertrouwensbeginsel in?
Rechtszekerheidsbeginsel
Recht moet voorzienbaar en toegankelijk zijn zodat burger de gevolgen van zijn handelingen kan voorzien.
Vertrouwensbeginsel
Burger moet kunnen vertrouwen op vaste gedragslijn van de overheid
Gewekte rechtmatige verwachtingen moeten worden gehonoreerd
•Volgens Raad van State schending vertrouwensbeginsel indien er:
- een vergissing bestaat vanwege het bestuur
- op basis hiervan aan een rechtszoekende een voordeel is verleend
- geen gewichtige redenen bestaan om voordeel te ontnemen
•Vertrouwensbeginsel afgewogen tegen dwingende publieke belangen (legaliteitsbeginsel, gelijkheidsbeginsel, veranderlijkheid openbare dienst)
Niet terugwerkende kracht reglementaire/ individuele bestuurshandelingen
Intrekkingsleer
•Opheffing (verdwijnen besluit uit rechtsverkeer ex nunc)
voor reglementen: steeds mogelijk
voor individuele bestuurshandelingen: zie intrekking
•Intrekking (verdwijnen besluit uit rechtsverkeer ex tunc)
Raad van State: rechtsverlenend besluit enkel in te trekken indien:
- beslissing onwettig is
- intrekking gebeurt in periode dat uitvoerbaarheid beslissing onzeker is
Hof van Cassatie: art. 159 GW heeft absolute gelding
Wat houdt redelijkheidsbeginsel in?
Discretionaire macht geen vrijbrief voor willekeur
- Verbod van willekeur
- Evenredigheidsbeginsel (doeltreffendheid, noodzakelijkheid, proportionaliteit s.s.)
- Zuinigheidsplicht
ÞMarginale toetsing door rechter (“kennelijke onredelijkheid”)
Wat houdt het begrip openbaarheid van bestuur in?
Verhoogt rechtsbescherming (preventief en curatief) en versterkt (deliberatieve) democratie
Onderscheid tussen:
-Actieve openbaarheid
Overheid verstrekt uit eigen beweging informatie
-Passieve openbaarheid
Overheid verstrekt informatie op verzoek van de burger
Art. 32 Grondwet:
“Ieder heeft het recht elk bestuursdocument te raadplegen en er een afschrift van te krijgen, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden bepaald door de wet, het decreet of de regel bedoeld in art. 134”
Grondrecht op passieve openbaarheid
Wat houdt de eenzijdige bestuurshandeling in? Wat is het belang?
Eenzijdig
Bestuur (zie discussie aflijning administratieve overheid)
Rechtshandeling (rechtsfeit)
- Handeling die beoogt rechtsgevolgen teweeg te brengen
- Brengt wijziging aan in bestaande rechtstoestand of belet dat dergelijke wijzigingen tot stand komen
Bestuurshandelingen gekenmerkt door “privilège du préalable” (vermoeden van wettigheid) en “privilège de l’exécution d’office” (uitvoerbare kracht)
Belang
- Bevoegdheid Raad van State
Let op: uitputten georganiseerd administratief beroep; goedkeuring toezichthoudende overheid; soms bevoegdheid andere bestuursrechter of burgerlijke rechter
- Hoedanigheid administratieve overheid
- Toepassingsgebied bepaalde bestuurlijke regelgeving:
Vb. formele motivering en openbaarheid bestuursdocumenten
Welke 2 soorten termijnen bestaan?
-
Ordetermijnen
- geen gevolg (maar art. 14, §3 RvS-wet: impliciete weigeringsbeslissing), wel bindend (aansprakelijk) -
Vervaltermijnen
- overheid verliest bevoegdheid (niet vermoed; rechtszekerheid in het gedrang?)
Wat zijn bestuurlijke sancties?
Sancties met een preventieve en repressieve functie
Eenzijdig opgelegd door actief bestuur
Aan burgers of medewerkers van de openbare dienst
Bij schending publiekrechtelijk voorschrift
Krachtens en binnen door de wet bepaalde grenzen
Zonder voorafgaande rechterlijke tussenkomst
- Niet: sancties van rechtswege; veiligheidsmaatregelen, vrijheidsberoving
- Ruim toepassingsgebied
- Uiteenlopende vormen
- Onaangepastheid van de strafrechtelijke sanctie
- Straffeloosheid bij bepaalde vormen van overlast
- Snelheid van optreden tegen bepaald gedrag
- Ruimere categorie van personen die inbreuken kunnen vaststellen
Rechtsgevolgen kwalificatie bestuurlijke rechtshandeling:
- Geen vermelding in strafregister
- Cumulatie administratieve en strafrechtelijke sancties in principe mogelijk
→ Non bis in idem enkel voor straffen van dezelfde aard
Uitzonderingen:
- Wettelijk of decretaal verbod bv. GAS (art. 5 GAS-wet)
- Administratieve sanctie met strafrechtelijk karakter
In principe aanvechtbaar voor Raad van State (annulatieberoep)
-Toepassing van BBB: Formele motivering + hoorplicht
Wat is de GAS-wet?
Wet 13 mei 1999 tot invoering GAS: voorheen art. 119 bis, ter N.Gem.W.
Gemeenten bevoegd administratieve sancties te bepalen voor overtreding gemeentelijke reglementen (voordien enkel strafsancties)
Overlastbegrip ingevuld door gemeenten
Keuzemogelijkheid: administratieve sanctie OF strafsanctie
Tenzij hogere regel voor dezelfde overtreding reeds straf of administratieve sanctie bepaalt
ÞUitz. 1: gemengde inbreuken (winkeldiefstal, graffiti, klein vandalisme, nachtlawaai, …): administratieve geldboete enkel indien OM niet optreedt
ÞUitz. 2: uitdrukkelijke machtiging hogere overheid (vb. achterlaten afval)
Recente uitbreiding van het systeem (GAS-wet 24/06/2013)
–schaalvergroting (meergemeentezone): één politieverordening, sanctionerende ambtenaar, vaststelling in meerdere gemeenten
–maximumbedrag geldboete (350 euro, 175 euro)
–minderjarigen vanaf 14 jaar i.p.v. 16 jaar: facultatief; ouderlijke betrokkenheid
–aanpassing lijst gemengde inbreuken
–aanvullende maatregelen (gemeenschapsdienst, bemiddeling)
–tijdelijk plaatsverbod door burgemeester , MAAR: kwalificatie als bestuurlijke politiemaatregel, niet als sanctie
–Meer vaststellers (provinciale, gewestelijke ambtenaren, overheidsbedrijf, intergemeentelijk samenwerkingsverband)
–Parkeerinbreuken (stilstaan en parkeren, verbodsbord C3 – verboden toegang, F103 - voetgangerszone): facultatief
–Protocol met parket voor gemengde inbreuken (verplicht voor parkeerinbreuken)
–Proceduretermijnen (doorgeven vaststelling: 1 of 2 maanden; sanctie: 6 maanden – 12 maanden bij bemiddeling)
–Onmiddellijke betaling buitenlanders
–Uitbreiding onderzoeksbevoegdheid sanctionerend ambtenaar
–Administratief sanctieregister
–Beroepsprocedure (ook gemeente; mogelijke vertegenwoordiging door sanctionerend ambtenaar)
Mogelijke sancties:
–administratieve geldboete, schorsing/ intrekking toestemming of vergunning, sluiting inrichting
–evenredigheid: ernst van de feiten, herhaling (in concreto)
–limitatief
Vaststelling van inbreuken:
–gemengde inbreuken: politieambtenaar of agent van politie (PV); maar voor parkeerinbreuken: ook gemeenteambtenaren
–Inbreuken enkel bestraft met administratieve sanctie: gemeenteambtenaar, ambtenaar van vervoermaatschappij, …
Sanctionerende overheid (administratieve sanctie):
–door gemeenteraad aangewezen ambtenaar: geldboete
–college: schorsing/intrekking vergunning; sluiten inrichting
Beroepsmogelijkheid:
–tegen beslissing ambtenaar: politie- of jeugdrechter (ook maatregel van bewaring, behoeding of opvoeding)
–tegen beslissing college: Raad van State
•Bemiddeling met oog op herstel of vergoeding van de schade, bedaren van conflict:
–meerderjarigen: facultatief
–minderjarigen: verplicht
Wat houdt onteigening in?
Ontneming eigendomsrecht (roerende en onroerende zaken)
Beperking eigendomsrecht (wat met de facto-onteigening?)
•Artikel 16 GW:
Þten algemene nutte
Þin de gevallen bij wet bepaald
Þop wijze bij wet bepaald (minnelijk/administratief/gerechtelijk)
Þvoorafgaande schadeloosstelling
Þbillijke (= integrale) schadeloosstelling
•Annulatieberoep bij Raad van State indien onteigeningsprocedure nog niet werd ingeleid bij burgerlijke rechter
Wat houdt opeising in?
Bevoegdheid overheid om zich in uitzonderlijke omstandigheden:
- de medewerking van burgers te verzekeren
- het bezit van bepaalde zaken toe te eigenen
Bv. bevoegdheid burgemeester om elk gebouw dat meer dan zes maanden verlaten is ter beschikking te stellen van daklozen (art. 134bis N.Gem.W.)
Bv. Opvorderen van geneesheren (art. 4 Wet 8 juli 1964 dringende geneeskundige hulpverlening
Bv. Opeisen van verlaten gebouw voor opvang van asielzoekers (art. 74 Wet 2 januari 2001)
Wat zijn de voorwaarden voor de kwalificatie adminitratieve overheid?
- Oprichting of de erkenning door de overheid = organiek criterium. Erkenning: voorbeeld: autokeuring of sociale huisvestingsmaatschappijen. Die zijn privaat opgericht, maar worden later erkend door de overheid als een overheid.
- Belast zijn met een opdracht van algemeen belang of een openbare dienst = functioneel criterium.
Sommige overheden handelen niet altijd vanuit algemeen belang. Voorbeeld Bpost, stellen ook commerciële zaken of voorbeeld Belgacom.
- Controle of het toezicht door de overheid.
- De bevoegdheid om eenzijdig bindende beslissingen te nemen die derden binden = imperiumbevoegdheid.
- De publiek- of privaatrechtelijke rechtsvorm.
Als het echter publiek is, is het niet nodig om te kijken naar de bevoegdheid om eenzijdig bindende beslissing te nemen. Dit is een criterium voor privaatrechtelijke rechtsvormen.
De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke zijn geen administratieve overheiden à kan nooit!
