7.Ud, LANDAREEN ERREINUA

Question 1

• Landare erreinuaren defenizioa

Answer 1

organismo zelulaniztunek eta autotrofoek osatzen dute, eta haien zelulak eukariotak dira; hau da, kloroplastoak eta zelula-horma dute.

Question 2

Ze landareek ez dute organorik?

Answer 2

Goroldioek.

Question 3

zeintzuk dira landareen organoak?

Answer 3

sustraia, zurtoina, hoztoa eta lorea

Question 4

Azaldu sustraia

Answer 4

landarea lurzoruan finkatzen duen organoa da, hórrela, ura eta gatz mineralak hartzen ditu handik.

Question 5

Azaldu zurtoina

Answer 5

landarea zutik atxikitzen duen organoa da, eta landarearen aireko zatiari eusten dio.

Question 6

Azaldu hostoa

Answer 6

fotosintesia egiten duten organoak dira. Zati lau bat dute, orri izenekoa, eta hori pezioloaren bidez dago zurtoinera lotuta. Ginaldea goiko aldea da, eta azpialdea behekoa.

Question 7

Azaldo lorea

Answer 7

landare batxuen ugaltze-organoak dira. Gehienak hermafroditak dira; hau da, estamineak(sexu-organo arrak) eta pistiloak (sexu-organo emea) dituzte. Baina sexubakarrak ere badaude: edo estamineak bakarrik edo pistiloa bakarrik.

Question 8

Zer zeharkatzen da hodi eroaletatik?

Answer 8

Organoen nerbiazioak.

Question 9

Nola elikatzen dira?

Answer 9

Landareak autotrofok dira eta fotosintesia egiten dute.

Question 10

Nola erlazionatzen dira?

Answer 10

Substraktura finkatutan biz dira, eta beti leku berean egon arren, mugimenduekin estimuluei erantzun. Esate baterako argirantz, edo hostoak itsiz.

Question 11

Nola ugaltzen dira?

Answer 11

Batzuk sexu bidezko ugalketaren bidez (gametoak elkartuz) eta beste batzuk sexugabekoarekin.

Question 12

Nola sailkatzen dira? Zeintzuk dira talde bakoitzeko?

Answer 12

Sailkapena:
o Hazirik ez duten landareak: goroldioak eta iratzeak.
o Landare hazidunak: gimnospermak eta angiospermak.

Question 13

Hazirik ez dutenak:

Definizioa:

Answer 13

Ura behar du ugaltzeko, argitasun handirik gabeko inguru hezeetan bizi, sexugabeko ugalketa txandakatu sexubidezkoarekin.

Question 14

Zeintzuk dira hazirik ez dutenak?

Answer 14

Goroldioak, iratzeak

Question 15

GOROLDIOAK

Ezaugarriak:

Answer 15

-Ehunik bai, organorik ez (ura eta gatz mineralak azaletik xurgatu), -hodi- eroalerik ez, -babesteko egiturarik ez

Question 16

GOROLDIOAK

Atalak:

Answer 16

errizoideak, kauloideak, filoideak, Ugaltze egiturak:

• Esporangioak= kauloidearen gaineko kapsulak → esporak
• Gametangioak= filoideen arteko egiturak → gametoak

Question 17

IRATZEAK

Ezaugarriak:

Answer 17

Ehunik bai, organorik bai, hodi eroalerik bai (tamaina handia), babesteko egiturarik bai

Question 18

Iratzeak

Atalak:

Answer 18

sustraiak (ura eta gatz mineralak xurgatu), errizoma (hodi eroaleak), frondeak (babeseko ehunak ur gehiegirik ez galtzeko), ugaltzeko egiturak: - Esporangioak= Soroetan dauden egiturak → esporak - Gametangioak= esporak sortzen duten protaloaren barruko egitura → gametoak

Question 19

Zeintzuk dira hazidunak?

Answer 19

Gimnospermak eta angiospermak

Question 20

GIMNOSPERMAK

Ezaugarriak:

Answer 20

• Fruiturik ez - Ingurune hotz eta lehorretara egokituta (mendietan eta poloetatik hurbil) - Loreak kaliz eta korolarik gabe/ Txikiak eta sexubakarrak/ ez deigarriak - Monoikoak (banakoak lore arrak eta emeak)/ Dioikoak (banako batek lore arrak, beste batek lore emeak) - Zuhaitzak edo zuhaixkak.

Question 21

GIMNOSPERMOAK

Motak:

Answer 21

• Koniferoak:
• Pinuak eta izeiak (pinaburu konikoak)
• Altzifreak (pinaburu esferikoak)
• Haginak (pinabururik ez)
• Ginkgoa
• Zika
  Koniferoak:
• Gehienak monoikoak
• Atalak:
• Loreak → kono- egiturak (arrak eta emeak desberdinak)
• Hosto txikiak, ugariak eta gogorrak, orratz edo ezkata-
  itxurakoak, iraunkorrak
• Tamaina handia, bizitza luzea, baso handiak

Question 22

ANGIOSPERMAK

Ezaugarriak:

Answer 22

• Fruiturik bai - Ia inguru guztietara egokituta daude .- Talderik anitz eta ugariena - Zuhaitzak, zuhaixkak edo belarrak

Question 23

ANGIOSPERMAK

Atalak:

Answer 23

• Hostoak forma eta tamaina askotarikoak
• Loreak kaliz eta korolarekin/ Deigarriak/ hermafroditak/ batzutan infloreszentzia (bitxilorea)
• Lorearen atalak:
• Lore- pedunkulua
• Lore- bilgarriak: korola (petaloz osatuta), kaliza
  (sepaloz osatuta)
• Ugaltze- organoak:
• Arrak→ estamineak (harizpia, antera, polen aleen barruan gameto arrak)
• Emea → pistiloa (estigma, estiloa, obulutegiaren barruan obulua eta barruan
  gameto emeak)
• Ernaldu ondoren:
• Obulua → hazia / Obulutegia → fruitua

Question 24

Azaldu nutrizioa
azaldu gainetik gutxi eta
esan pausuak BAKARRIK

Answer 24

Autotrofoak, fotosintesia bidez molekula ez- organikoak molekula organiko bihurtu. Arnasketa bidez, molekula organikoetatik energia lortu.
PAUSUAK
1- Mantenugaiak lortzea
2. Arnasketa
3. Substantziak banatzea
4. Hondakinak kanporatzea

Question 25

Azaldu nutrizioa

azaldu lehenengo pausua

Answer 25

1- Mantenugaiak lortzea
• Ura eta gatz- mineralak xurgatu:
• Goroldioak (Azal osotik)/ Iratzeak (Sustraien bidez)/ Esmermatofitoak (ile erradikularren bidez)
• IZERDI GORDINA (ura + gatz- mineralak)
• CO2 xurgatu: estometatik (hostoaren azpialdeko poro mikroskopiko)
• Fotosintesia:
• kloroplastoetan ura + CO2+ argi- energia → gluzidoak + O2
• IZERDI LANDUA (ura+ gluzidoak)

Question 26

Azaldu nutrizioa

azaldu bigarren pausua

Answer 26

2. Arnasketa
   • Mitokondrioetan.
   • O2 (estometatik eta sustraiko ileetatik) + gluzidoak → ENERGIA+ ura+ CO2

Question 27

Azaldu nutrizioa

azaldu hirugarren pausua

Answer 27

3. Substantziak banatzea
   Iratzeek eta espermatofitek → hodi eroaleak (sustraietan, zurtoinetan, hostoetan):
   - IZERDI GORDINA: sustraietatik hostoetara
   - IZERDI LANDUA: hostoetatik zelula guztietara.

Question 28

Azaldu nutrizioa

azaldu laugarren pausua

Answer 28

4. Hondakinak kanporatzea
   Landareek ez iraizpenarako organorik → azaletik, batez ere zurtoinetik eta hostoetatik:
   - Gasak ( fotosintesiak sortutako O2, arnasketak sortutako CO2 eta ur- lurruna) estometatik.
   - Likidoak eta solidoak hosto hilen bidez, latexa eta erretxina zurtoinen bidez.

Question 29

Azaldu erlazioa gainetik (gutxi)

Answer 29

• Lekuz ezin dira mugitu
• Estimuluei erantzuten dute beren zatiak mugitzen. (argia, Ta, grabitatea, hezetasuna)
• Landare- hormonak substantziak (sustrai eta zurtoineko muturretako zelulek ekoiztu)

Question 30

Ze erlazio mota daude?

Answer 30

• Nastiak
• Tropismoak
• Urtaroko aldaketak

Question 31

Azaldu nastiak (erlazioa)

Answer 31

• Mugimendu azkarrak
• Iraupen laburrekoak
• Erantzun iragankorra eta itzulgarria.
• Landarearen atal bakar batean eragiten da
• Motak:
O Tigmonastia (ukimena)
O Fotonastia (argia)

Question 32

Azaldu tropismoak (erlazioa)

Answer 32

• Hazkunde mugimenduak dira.
• Erantzun motel eta itzulezinak.
• Bi mota: + estimulurantz hurbildu/ - estimulutik urrundu
O Fototropismo + zurtoinak/ Fototropismo – sustraiak
O Hidrotropismo +/ sustraiak

Question 33

Azaldu urtaroko aldaketak(erlazioa)

- loratzea

Answer 33

• Zenbait landarek bizi- prozesuak aldatzen dituzte
• Tenperatura, argitasun eta eguna eta gauaren iraupen aldaketei erantzuteko.–
> LORATZEA
-Egun luzeko landareak
-Egun laburreko landareak

Question 34

Ze bi ugalketa mota daude?

eta hoien barruan?

Answer 34

- Sexugabea
· esporen
· gemazioz
· zatiketaz
- Sexu bidezkoa

Question 35

Azaldu GAINETIK ugalketa txandakatua

Answer 35

Ugalketa asexuala: ESPOREN bidez./ Ugalketa sexuala: GAMETOEN bidez.
Asexuala

Question 36

Azaldu esporulazioa GOROLDIOETAN

Answer 36

-Goroldioak:
Esporofitoa eta gametofitoa elkartuta
Esporofitoak esporangioak ditu → esporak sortzen kapsuletan.
Gametofitoak gametangioetan gametoak eratzen dituzte.

Question 37

Azaldu esporulazioa IRATZEETAN

Answer 37

-Iratzeak:
Esporofitoa eta gametofitoa bananduta
Esporofitoak soroetako esporangioak ditu esporak sortzen.
Gametofitoa esporatik sortzen da eta lurzoruan garatzen da.
Gametangioak gametoak sortzen dituzte.
Esporofitoaren soroetan esporak askatu -> esporetatik gametofitoa sortu-> gametofitoaren gametoak elkartzean zigotoa osatu-> zigotitik esporofito berria atera

Question 38

Azaldu ugalketa gemazioz

Answer 38

Asexuala
2) Gemazioz
Lurpeko zurtoinetatik:
Tuberkuluak mantenugaiak eta ernamuina (patata).
Errizomak. Ernamuinak beste landare bat sortu
(lirioak) Erraboilak. Ernamuina hosto mamitsuetan bilduta (idi-bihotzak, nartziso lilipa).
Aireko zurtoinetatik:
Estoloiak. muturretan dituzte ernamuinak (marrubiak).

Question 39

Azaldu zatiketa ugalketa

Answer 39

3) Zatiketa

aldaxka bat hartu (zurtoin zati bat), eta substratuan landatzen da.

Question 40

Zeintzuk dira ugalketa sexualaren atalak?

Answer 40

Sexuala FASEAK:

1) Gametoak eratu
2) Polinizazioa:
3) Ernalketa:
4) Hazia eratu.
5) Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.
6) Hazia ernatzea

Question 41

Azaldu

- gametoak eratu(ugalketa sexuala)

Answer 41

1)Gametoak eratu
Arrak: estamineak.polen aleen barruan gameto arrak.
Emea: pistiloa obuluen barruan gameto emeak

Question 42

Azaldu

- polinizazioa(ugalketa sexuala)

Answer 42

2)Polinizazioa: Polen aleak (gameto arrak) estamineetatik pistilora eramatea. Aireak (anemogamoa), intsektuek (entomogamoa), hegaztiek edo saguzarrek, ura

Question 43

Azaldu

- ernalketa(ugalketa sexuala)

Answer 43

3)Ernalketa: Polen – aleak polen hodia eratu→ Gameto arrak+ emea = zelula bat zigotoa

Question 44

Azaldu

- hazia eratu(ugalketa sexuala)

Answer 44

4) Hazia eratu. Hiru atal:
- Ernamuina (landare berria)
- Albumena (elikagaia)
- Testa (babes-estalkia)

Question 45

Azaldu

- Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.(ugalketa sexuala)

Answer 45

5)Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.
- Loreak galdu petaloak, sepaloak, estamineak, pistiloa
- obulutegiko hormak loditu → fruitua (barruan hazia).
Fruituaren funtzioa:
• hazia babestea
• hazi hori barreiatzen laguntzea da. (animaliak fruitu jan) sagarra/haizea (fruitu eta hazi askok ile edo hego txiki batzuk (txikoria- belarra / ura (fruitu eta hazi batzuk uretara erori, ( kokoak).

Question 46

Azaldu

- Hazia ernatzea(ugalketa sexuala)

Answer 46

6)Hazia ernatzea: lurzorura erori, ura xurgatu, ireki eta hazi egiten da.