7.Ud, LANDAREEN ERREINUA Flashcards
- Landare erreinuaren defenizioa
organismo zelulaniztunek eta autotrofoek osatzen dute, eta haien zelulak eukariotak dira; hau da, kloroplastoak eta zelula-horma dute.
Ze landareek ez dute organorik?
Goroldioek.
zeintzuk dira landareen organoak?
sustraia, zurtoina, hoztoa eta lorea
Azaldu sustraia
landarea lurzoruan finkatzen duen organoa da, hórrela, ura eta gatz mineralak hartzen ditu handik.
Azaldu zurtoina
landarea zutik atxikitzen duen organoa da, eta landarearen aireko zatiari eusten dio.
Azaldu hostoa
fotosintesia egiten duten organoak dira. Zati lau bat dute, orri izenekoa, eta hori pezioloaren bidez dago zurtoinera lotuta. Ginaldea goiko aldea da, eta azpialdea behekoa.
Azaldo lorea
landare batxuen ugaltze-organoak dira. Gehienak hermafroditak dira; hau da, estamineak(sexu-organo arrak) eta pistiloak (sexu-organo emea) dituzte. Baina sexubakarrak ere badaude: edo estamineak bakarrik edo pistiloa bakarrik.
Zer zeharkatzen da hodi eroaletatik?
Organoen nerbiazioak.
Nola elikatzen dira?
Landareak autotrofok dira eta fotosintesia egiten dute.
Nola erlazionatzen dira?
Substraktura finkatutan biz dira, eta beti leku berean egon arren, mugimenduekin estimuluei erantzun. Esate baterako argirantz, edo hostoak itsiz.
Nola ugaltzen dira?
Batzuk sexu bidezko ugalketaren bidez (gametoak elkartuz) eta beste batzuk sexugabekoarekin.
Nola sailkatzen dira? Zeintzuk dira talde bakoitzeko?
Sailkapena:
o Hazirik ez duten landareak: goroldioak eta iratzeak.
o Landare hazidunak: gimnospermak eta angiospermak.
Hazirik ez dutenak:
Definizioa:
Ura behar du ugaltzeko, argitasun handirik gabeko inguru hezeetan bizi, sexugabeko ugalketa txandakatu sexubidezkoarekin.
Zeintzuk dira hazirik ez dutenak?
Goroldioak, iratzeak
GOROLDIOAK
Ezaugarriak:
-Ehunik bai, organorik ez (ura eta gatz mineralak azaletik xurgatu), -hodi- eroalerik ez, -babesteko egiturarik ez
GOROLDIOAK
Atalak:
errizoideak, kauloideak, filoideak, Ugaltze egiturak:
- Esporangioak= kauloidearen gaineko kapsulak → esporak
- Gametangioak= filoideen arteko egiturak → gametoak
IRATZEAK
Ezaugarriak:
Ehunik bai, organorik bai, hodi eroalerik bai (tamaina handia), babesteko egiturarik bai
Iratzeak
Atalak:
sustraiak (ura eta gatz mineralak xurgatu), errizoma (hodi eroaleak), frondeak (babeseko ehunak ur gehiegirik ez galtzeko), ugaltzeko egiturak: - Esporangioak= Soroetan dauden egiturak → esporak - Gametangioak= esporak sortzen duten protaloaren barruko egitura → gametoak
Zeintzuk dira hazidunak?
Gimnospermak eta angiospermak
GIMNOSPERMAK
Ezaugarriak:
- Fruiturik ez - Ingurune hotz eta lehorretara egokituta (mendietan eta poloetatik hurbil) - Loreak kaliz eta korolarik gabe/ Txikiak eta sexubakarrak/ ez deigarriak - Monoikoak (banakoak lore arrak eta emeak)/ Dioikoak (banako batek lore arrak, beste batek lore emeak) - Zuhaitzak edo zuhaixkak.
GIMNOSPERMOAK
Motak:
- Koniferoak:
- Pinuak eta izeiak (pinaburu konikoak)
- Altzifreak (pinaburu esferikoak)
- Haginak (pinabururik ez)
- Ginkgoa
- Zika
Koniferoak: - Gehienak monoikoak
- Atalak:
- Loreak → kono- egiturak (arrak eta emeak desberdinak)
- Hosto txikiak, ugariak eta gogorrak, orratz edo ezkata-
itxurakoak, iraunkorrak - Tamaina handia, bizitza luzea, baso handiak
ANGIOSPERMAK
Ezaugarriak:
- Fruiturik bai - Ia inguru guztietara egokituta daude .- Talderik anitz eta ugariena - Zuhaitzak, zuhaixkak edo belarrak
ANGIOSPERMAK
Atalak:
- Hostoak forma eta tamaina askotarikoak
- Loreak kaliz eta korolarekin/ Deigarriak/ hermafroditak/ batzutan infloreszentzia (bitxilorea)
- Lorearen atalak:
- Lore- pedunkulua
- Lore- bilgarriak: korola (petaloz osatuta), kaliza
(sepaloz osatuta) - Ugaltze- organoak:
- Arrak→ estamineak (harizpia, antera, polen aleen barruan gameto arrak)
- Emea → pistiloa (estigma, estiloa, obulutegiaren barruan obulua eta barruan
gameto emeak) - Ernaldu ondoren:
- Obulua → hazia / Obulutegia → fruitua
Azaldu nutrizioa
azaldu gainetik gutxi eta
esan pausuak BAKARRIK
Autotrofoak, fotosintesia bidez molekula ez- organikoak molekula organiko bihurtu. Arnasketa bidez, molekula organikoetatik energia lortu. PAUSUAK 1- Mantenugaiak lortzea 2. Arnasketa 3. Substantziak banatzea 4. Hondakinak kanporatzea
Azaldu nutrizioa
azaldu lehenengo pausua
1- Mantenugaiak lortzea
• Ura eta gatz- mineralak xurgatu:
• Goroldioak (Azal osotik)/ Iratzeak (Sustraien bidez)/ Esmermatofitoak (ile erradikularren bidez)
• IZERDI GORDINA (ura + gatz- mineralak)
• CO2 xurgatu: estometatik (hostoaren azpialdeko poro mikroskopiko)
• Fotosintesia:
• kloroplastoetan ura + CO2+ argi- energia → gluzidoak + O2
• IZERDI LANDUA (ura+ gluzidoak)
Azaldu nutrizioa
azaldu bigarren pausua
- Arnasketa
• Mitokondrioetan.
• O2 (estometatik eta sustraiko ileetatik) + gluzidoak → ENERGIA+ ura+ CO2
Azaldu nutrizioa
azaldu hirugarren pausua
- Substantziak banatzea
Iratzeek eta espermatofitek → hodi eroaleak (sustraietan, zurtoinetan, hostoetan):
- IZERDI GORDINA: sustraietatik hostoetara
- IZERDI LANDUA: hostoetatik zelula guztietara.
Azaldu nutrizioa
azaldu laugarren pausua
- Hondakinak kanporatzea
Landareek ez iraizpenarako organorik → azaletik, batez ere zurtoinetik eta hostoetatik:
- Gasak ( fotosintesiak sortutako O2, arnasketak sortutako CO2 eta ur- lurruna) estometatik.
- Likidoak eta solidoak hosto hilen bidez, latexa eta erretxina zurtoinen bidez.
Azaldu erlazioa gainetik (gutxi)
- Lekuz ezin dira mugitu
- Estimuluei erantzuten dute beren zatiak mugitzen. (argia, Ta, grabitatea, hezetasuna)
- Landare- hormonak substantziak (sustrai eta zurtoineko muturretako zelulek ekoiztu)
Ze erlazio mota daude?
- Nastiak
- Tropismoak
- Urtaroko aldaketak
Azaldu nastiak (erlazioa)
• Mugimendu azkarrak • Iraupen laburrekoak • Erantzun iragankorra eta itzulgarria. • Landarearen atal bakar batean eragiten da • Motak: O Tigmonastia (ukimena) O Fotonastia (argia)
Azaldu tropismoak (erlazioa)
• Hazkunde mugimenduak dira.
• Erantzun motel eta itzulezinak.
• Bi mota: + estimulurantz hurbildu/ - estimulutik urrundu
O Fototropismo + zurtoinak/ Fototropismo – sustraiak
O Hidrotropismo +/ sustraiak
Azaldu urtaroko aldaketak(erlazioa)
- loratzea
• Zenbait landarek bizi- prozesuak aldatzen dituzte
• Tenperatura, argitasun eta eguna eta gauaren iraupen aldaketei erantzuteko.–
> LORATZEA
-Egun luzeko landareak
-Egun laburreko landareak
Ze bi ugalketa mota daude?
eta hoien barruan?
- Sexugabea · esporen · gemazioz · zatiketaz - Sexu bidezkoa
Azaldu GAINETIK ugalketa txandakatua
Ugalketa asexuala: ESPOREN bidez./ Ugalketa sexuala: GAMETOEN bidez.
Asexuala
Azaldu esporulazioa GOROLDIOETAN
-Goroldioak:
Esporofitoa eta gametofitoa elkartuta
Esporofitoak esporangioak ditu → esporak sortzen kapsuletan.
Gametofitoak gametangioetan gametoak eratzen dituzte.
Azaldu esporulazioa IRATZEETAN
-Iratzeak:
Esporofitoa eta gametofitoa bananduta
Esporofitoak soroetako esporangioak ditu esporak sortzen.
Gametofitoa esporatik sortzen da eta lurzoruan garatzen da.
Gametangioak gametoak sortzen dituzte.
Esporofitoaren soroetan esporak askatu -> esporetatik gametofitoa sortu-> gametofitoaren gametoak elkartzean zigotoa osatu-> zigotitik esporofito berria atera
Azaldu ugalketa gemazioz
Asexuala
2) Gemazioz
Lurpeko zurtoinetatik:
Tuberkuluak mantenugaiak eta ernamuina (patata).
Errizomak. Ernamuinak beste landare bat sortu
(lirioak) Erraboilak. Ernamuina hosto mamitsuetan bilduta (idi-bihotzak, nartziso lilipa).
Aireko zurtoinetatik:
Estoloiak. muturretan dituzte ernamuinak (marrubiak).
Azaldu zatiketa ugalketa
3) Zatiketa
aldaxka bat hartu (zurtoin zati bat), eta substratuan landatzen da.
Zeintzuk dira ugalketa sexualaren atalak?
Sexuala FASEAK:
1) Gametoak eratu
2) Polinizazioa:
3) Ernalketa:
4) Hazia eratu.
5) Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.
6) Hazia ernatzea
Azaldu
- gametoak eratu(ugalketa sexuala)
1)Gametoak eratu
Arrak: estamineak.polen aleen barruan gameto arrak.
Emea: pistiloa obuluen barruan gameto emeak
Azaldu
- polinizazioa(ugalketa sexuala)
2)Polinizazioa: Polen aleak (gameto arrak) estamineetatik pistilora eramatea. Aireak (anemogamoa), intsektuek (entomogamoa), hegaztiek edo saguzarrek, ura
Azaldu
- ernalketa(ugalketa sexuala)
3)Ernalketa: Polen – aleak polen hodia eratu→ Gameto arrak+ emea = zelula bat zigotoa
Azaldu
- hazia eratu(ugalketa sexuala)
4) Hazia eratu. Hiru atal:
- Ernamuina (landare berria)
- Albumena (elikagaia)
- Testa (babes-estalkia)
Azaldu
- Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.(ugalketa sexuala)
5)Fruitua eratzea eta haziak barreiatzea.
- Loreak galdu petaloak, sepaloak, estamineak, pistiloa
- obulutegiko hormak loditu → fruitua (barruan hazia).
Fruituaren funtzioa:
• hazia babestea
• hazi hori barreiatzen laguntzea da. (animaliak fruitu jan) sagarra/haizea (fruitu eta hazi askok ile edo hego txiki batzuk (txikoria- belarra / ura (fruitu eta hazi batzuk uretara erori, ( kokoak).
Azaldu
- Hazia ernatzea(ugalketa sexuala)
6)Hazia ernatzea: lurzorura erori, ura xurgatu, ireki eta hazi egiten da.
