3.1.5

Question 1

welke overwegingen bij palliatieve behandeling?

Answer 1

inschatten vd levensverwachting in relatie tot:

1. locoregio uitbreiding:
   - leeftijd, conditie
   - uitgebreidheid, metastasse in skelet of lever/long
   - type tumor en respons behandeling
   - stoornissen metabolisme
   - paraneoplastische verschijnselen
   - co-morbiditeit (dementie, Parkinson)
2. locoregio recidief of hemato metastase
3. de te verwachten respons op systeemtherapie
4. consequenties geen behandeling
5. toxiciteit behandeling
6. wens vd patiënt

Question 2

tumorgerichte palliatieve behandelingen bij mammacarcinoom:

Answer 2

• chirurgie en radio: locoregio recidief, pijn of fracturen door botmetastasen
• hormonale of chemo:systematisch bij meerdere tumorlokalisaties

Question 3

tumorgerichte palliatieve behandelingen bij longcarcinoom:

Answer 3

• radio: grote luchtwegen open te houden

- radio: pijn door tumordoorgroei

Question 4

tumorgerichte palliatieve behandelingen bij coloncarcinoom:

Answer 4

als curatieve operatie onmogelijk is:

• palliatieve resectie of by-pass
• radio bij bloeding en pijn
• endoprothese
• laserlich bij bloed of stenoserende tumor

Question 5

doelen palliatieve behandeling:

Answer 5

• verlichten pijn, lijden en klachten
• levenskwaliteit verhogen in de laatste fase
• symptomen verlichten
• stabiliseren of verergering voorkomen

Question 6

organisatie palliatieve zorg in NL:

Answer 6

• huisarts en terminale thuiszorg
• palliatieve afdeling verpleeghuizen
• Hospitia: gasthuizen waar patienten kunnen sterven
• palliatieve teams

Question 7

behandelingsprincipes in palliatieve zorg:

Answer 7

• goede communicatie patient en arts
• symptoombehandeling
• anticipatie

Question 8

frequente klachten en symptomen die om palliatie vragen:

Answer 8

• pijn met depressie, angst, slapeloosheid etc
• klachten mondholte: verlaagde speekselproductie -> droge mond/uitdroging->mondhygiëne, zuigen op bevroren ananas
• anorexie (gebrek eetlust) en cachexie (onwel,anorexie, spieratrofie, vermagering): geen bestrijding
• misselijkheid en braken->frequente kleine maaltijden, anti-emetica, levomepromazine en dexamethason
• ileus: belemmering darmpassage door afsluiting of verstoorde motiliteit->analgetica, spasmolytica, anti-emetica,laparotomie
• ascites: ophoping vocht buikholte->ascitespunctie
• dyspnoe (ademnood)->pleurapunctie, diuretica, inhalatietherapie, ademhalingstechniek
• hoesten
• jeuk door droge huid, radio->zalven etc
• dehydratie
• angst
• slaapstoornissen
• delier (acute verwardheid door organische oorzaken:koorts, lever-nier-stoornissen,dehydratie, cerebrale metastasen)
• prodoom delier: dag en nachtritme omkeren->haloperidol, midazolam, levomepromazine

Question 9

4 kenmerken palliatieve zorg:

Answer 9

1. specifieke doel: geen genezing, levenskwaliteit verhogen
2. attitude van aanvaarding: geaccepteerd door patiënt. dood niet verspoedigen of uitstellen, maar beter sterven.
3. integrale zorg: niet alleen lichamelijke zorg
4. Betrokkenheid patient en naasten

Question 10

oorzaken pijn in de oncologie:

Answer 10

• tumor en/of metastases

- de behandeling (chirurgie, radio, chemo)

Question 11

typen pijn in de oncologie:

Answer 11

1. Nociceptieve pijn:
   - somatische pijn.
   - rechtstreeks gevolg van druk, infiltratie of distorsie van nociceptieve receptoren in huid, weke delen of ingewanden door tumorproces
   - doffe of zeurende pijn
   - >conventionele analgetica:paracetamol, NSAID etc
2. Neuropathische pijn:
   - zenuwpijn
   - beschadiging afferente zenuwbanen
   - moeilijk te verdragen doffe, brandende elektrische of scherp uitstralende pijn
   - soms neurologische symptomen: sensibiliteits- en motorische stoornissen
   - > reageert NIET op conventionele analgetica

Question 12

hoe kan pijn worden gemeten?

Answer 12

VAS of als cijfers NRS. voor kinderen plaatjes

Question 13

pijnbehandelingsmogelijkheden:

Answer 13

1. analgetica
2. Co-medicatie: analgetisch effect versterken
3. andere pijnbehandelingen: vb. fysio, psycho, radio, zenuwblokkade, neuro

Question 14

wat is de analgetische ladder?

Answer 14

stappenplan voor pijnbestrijding van nociceptieve pijn bij kanker:

Stap 1: paracetamol in een effectieve dosis of een NSAID.
Stap 2: voeg een zwak opioïd toe: tramadol, codeïne of buprenorfine
Stap 3: vervang het zwakke opioïd door een sterk werkend opioïd: morfine, oxycodon, fantanyl, hydromorfon, methadon (eventueel subcutaan).
Stap 4: verwijs voor invasieve pijnbestrijding

Question 15

welke analgetica zijn er?

Answer 15

1. niet-opoide:
   - basis: paracetamol
   - alternatief: NSAID (ibuprofen, diclofenac, COX2remmers)
2. zwak opoiden:
   - basis: tamadol
   - alternatief: codeïne, buprenorfine
3. sterke opoiden:
   - basis: morfine
   - alternatief: oxycodon, fentanyl, methadon, hydromorfon

Question 16

dosering van analgetica:

Answer 16

• dosering bij kankerpatienten wordt bepaald door het effect
• bij niet-opoiden->max dosering voor lever-nierfunctie
• zwak-opoiden->max dosering want hoger geeft niet MEER effect
• sterke opoiden->geen max zolang middel effectief en geen bijwerkingen zijn

Question 17

welke toedieningswegen zijn er?

Answer 17

• orale, minder afh van anderen
• transmucosaal: slijmvlies
• rectale of transdermale: ipv oral
• subcutaan
• intraveneuze: snel effect
• epiduraal (ruggenmerg) of intrathecale (liquor ruggenmerg): directer en sterkere werking

Question 18

bijwerkingen analgetica:

Answer 18

1. niet-opoiden: gastrointestinaal, effect op homeostase en coagulatie (langer bloedingstijd), NSAID->nierinsufficientie, zoutretentie en hartfalen
2. opoiden: obstipatie, sufheid, misselijkheid en braken (geleidelijk opbouwen), jeuk (morfine), verwardheid, ademdepressie (overdoseringsverschijnsel)

Question 19

voorbeelden co-analgetica:

Answer 19

tricyclische antidepressiva en anti-epileptica:

• amitriptyline:goede nachtrust, uitdroging slijmvliezen
• Gabapentine, pregabaline
• Clonazepam
• haloperidol:misselijkheid, verwardheid, hallucinaties
• lorazepam: angst
• levomepromazine: onrust,angst pijn
• dexamethason: pijn tgv gedrukte zenuw
• lage dosis methadon (NMDA-receptor)

Question 20

niet-medicamenteuze methoden pijnbestrijding:

Answer 20

• psychologische begeleiding
• fysio
• trancutane elektrische neuro stimulatie (TENS)
• zenuwblokkade(neurolyse): intercostaal (ribmetastasen), Plexus coeliacus (maag-pancreascarc.), intrathecale (tumor kleine bekken)
• neurochirurgische technieken: cervicale chordotomie (onderbreking pijngeleidende zenuwbaan ruggenmerg onder C4 palliatieve fase)

Question 21

wat is de ‘drie-receptenregel’ bij voorschrijven opioiden?

Answer 21

1. voor het onderhoud:patient uitleggen regelmatige inname
2. doorbraakpijn: extramedicatie afspreken bij onverwacht toegenomen pijn
3. bijwerkingen